ZAPEWNE ciężko się napracowałeś nad swym wystąpieniem. Zebrałeś pouczający materiał i logicznie go uporządkowałeś. Może też umiesz go płynnie przedstawić. Ale jeśli obecni błądzą gdzieś myślami i słuchają cię jednym uchem, to jak skuteczne będzie twoje przemówienie? Jeśli trudno im się skoncentrować na tym, co mówisz, czy zdołasz trafić im do serc?

Skąd się bierze taka reakcja słuchaczy? W grę może wchodzić wiele czynników, najczęściej jednak przyczyna tkwi w tym, że mówca nie potrafi przemawiać z głowy — bez przerwy zagląda do notatek albo wyraża się zbyt oficjalnie. Ma to ścisły związek ze sposobem przygotowania wystąpienia.

Jeżeli najpierw napiszesz sobie cały tekst, a dopiero potem przekształcisz go w szkic, prawdopodobnie trudno ci będzie przemawiać z głowy. Dlaczego? Ponieważ starannie dobrałeś słowa, których chcesz użyć. Nawet gdybyś podczas wystąpienia korzystał tylko ze szkicu, będziesz próbował przypomnieć sobie słowa z pierwotnej wersji. Kiedy coś piszemy, używamy bardziej oficjalnego stylu i bardziej rozbudowanych zdań niż w codziennej mowie. Znajdzie to odzwierciedlenie w twoim przemówieniu.

Zamiast więc pisać tekst słowo w słowo, wypróbuj następującą metodę: 1) Ustal temat i wybierz kluczowe myśli, które chcesz rozwinąć. W krótkim wystąpieniu wystarczą dwa punkty główne, w dłuższym może ich być cztery lub pięć. 2) Pod każdym punktem głównym wypisz najważniejsze wersety biblijne, które go wspierają; zanotuj też krótko przykłady oraz istotne argumenty. 3) Przemyśl wstęp. Możesz nawet zapisać sobie jedno czy dwa zdania. Zaplanuj także zakończenie.

Przygotowanie do przemówienia jest bardzo ważne. Ale nie powtarzaj go z zamiarem zapamiętania każdego słowa. Powinieneś koncentrować się nie na słowach, lecz na myślach, które zamierzasz przedstawić.  Ćwicz tak długo, aż sobie dobrze utrwalisz, jak każda z nich prowadzi do następnej. Nie sprawi ci to trudności, jeśli ułożyłeś materiał w logicznym porządku. Wówczas w trakcie wystąpienia z łatwością będziesz przechodził od jednego punktu do drugiego.

Pamiętaj o korzyściach. Przemawianie z głowy ma ważną zaletę — sprzyja naturalności, która najlepiej trafia do słuchaczy. Takie wystąpienia są bardziej ożywione i w związku z tym ciekawsze.

Ponadto przemawiając z głowy, prawie cały czas możesz utrzymywać kontakt wzrokowy z obecnymi, dzięki czemu łatwiej ci się z nimi porozumieć. Ponieważ nie zaglądasz przy każdym zdaniu do notatek, zapewne dojdą do przekonania, że dobrze znasz temat i szczerze wierzysz w to, co im przekazujesz. A zatem metoda ta pomaga ci przemawiać w sposób ciepły i naturalny; twoje słowa płyną prosto z serca i trafiają do serc słuchaczy.

Poza tym przemawianie z głowy pozwala być bardziej elastycznym. Materiał bowiem nie jest sztywno ułożony i można wprowadzać do niego zmiany. Załóżmy, że w dniu, w którym masz wygłosić przemówienie, usłyszysz w wiadomościach o jakimś ważnym wydarzeniu mającym bezpośredni związek z tematem. Czy nie warto by o nim wspomnieć? Albo w trakcie wystąpienia uświadomisz sobie, że wśród zebranych jest dużo dzieci w wieku szkolnym. Byłoby wspaniale, gdybyś swoje przykłady i objaśnienia dostosował do ich potrzeb i pomógł im dostrzec, jak omawiany materiał dotyczy ich życia.

Przemawianie z głowy ma jeszcze inną zaletę — pobudza twój umysł. Jeżeli siedzi przed tobą wdzięczne audytorium, które spontanicznie reaguje na twoje słowa, sam się możesz ożywić i bardziej rozwinąć jakieś punkty albo je uwypuklić przez powtórzenie. Gdy zaś widzisz, że zainteresowanie słuchaczy słabnie, możesz spróbować temu przeciwdziałać, zamiast po prostu mówić dalej do ludzi, którzy myślami są gdzie indziej.

Unikaj pułapek. Pamiętaj jednak, że w przemawianiu z głowy kryją się też pewne niebezpieczeństwa. Należy do nich przekroczenie wyznaczonego czasu. Mogłoby do tego dojść, gdybyś poruszył zbyt wiele dodatkowych myśli. Aby temu zapobiec, zanotuj sobie w szkicu, ile czasu  możesz poświęcić na każdą część przemówienia, a potem ściśle się tego trzymaj.

Inną pułapką, której muszą się strzec zwłaszcza doświadczeni mówcy, jest zbytnia pewność siebie. Ponieważ mają wprawę w publicznym przemawianiu, mogliby uznać, że to nic trudnego połączyć ze sobą kilka myśli i wypełnić nimi wyznaczony czas. Ale pokora i świadomość, że bierzemy udział w programie wychowawczym prowadzonym przez samego Jehowę, Wspaniałego Nauczyciela, powinny nas skłaniać do poważnego traktowania wszystkich zadań i starannego przygotowywania się do nich, połączonego z modlitwą (Izaj. 30:20; Rzym. 12:6-8).

Natomiast mówcy niemający doświadczenia w przemawianiu z głowy najbardziej boją się tego, że mogą zapomnieć, co chcą powiedzieć. Nie pozwól jednak, by taki lęk powstrzymał cię od rozwijania tej bardzo cennej umiejętności. Sumiennie się przygotowuj i zabiegaj o pomoc ducha Jehowy (Jana 14:26).

Inni nadmiernie przejmują się doborem słów. To prawda, że przemawiając z głowy, nie dobierzesz ich tak precyzyjnie i nie będziesz się wypowiadał tak poprawnie jak podczas czytania z rękopisu, ale braki te z nawiązką zrekompensuje naturalny, ujmujący styl mówienia. Ludzie bowiem najprzychylniej reagują na myśli wyrażone prostymi zdaniami, w zrozumiałych dla nich słowach. Jeżeli starannie się przygotujesz, odpowiednie sformułowania same przyjdą ci do głowy — nie dlatego, że nauczyłeś się ich na pamięć, ale dlatego, że dobrze przyswoiłeś sobie myśli wystąpienia. Poza tym jeśli na co dzień wysławiasz się poprawnie, nie będziesz miał z tym trudności również na podium.

Jakich notatek potrzebujesz. W miarę upływu czasu i nabywania doświadczenia zapewne będziesz upraszczać swój szkic, aż przy każdym punkcie znajdzie się zaledwie kilka słów. Wszystko, łącznie z wersetami, których zamierzasz użyć, postaraj się zmieścić na jednej kartce papieru — mniejszej lub większej — z której łatwo ci będzie korzystać. W służbie polowej zazwyczaj wystarczy ci prosty szkic utrwalony w pamięci. Jeśli zaś wybierasz się na odwiedziny ponowne i poszukałeś informacji na jakiś temat, możesz zrobić zwięzłe notatki na małej kartce i włożyć ją do Biblii. Albo wykorzystaj w dyskusji szkic z „Biblijnych tematów do rozmów” bądź odpowiedni materiał z książki Prowadzenie rozmów na podstawie Pism.

 Jeżeli jednak w ciągu paru kolejnych tygodni masz wziąć udział w kilku różnych punktach zebrań, a być może także wygłosić wykłady publiczne, prawdopodobnie przydadzą ci się bardziej szczegółowe notatki. Dlaczego? Abyś przed każdym wystąpieniem mógł sobie odświeżyć ten materiał. Niemniej gdybyś potem na zebraniu zbyt ściśle trzymał się notatek i niemal co zdanie do nich zaglądał, twoje wystąpienie nie miałoby zalet przemówienia wygłaszanego z głowy. Jeżeli zrobiłeś obszerniejsze notatki, wyraźnie sobie zaznacz kluczowe słowa i wersety. Utworzą one coś w rodzaju szkicu, z którego będziesz mógł korzystać.

Chociaż doświadczeni mówcy na ogół powinni przemawiać z głowy, czasami mogą w trakcie wystąpienia zastosować też inne metody. Korzystne bywa nauczenie się na pamięć paru zdań wstępu i zakończenia, ponieważ wtedy oprócz dobrego kontaktu z audytorium potrzebne są także dobitne, szczególnie trafne słowa. A gdy podaje się liczby, przytacza fakty, wersety albo cudze wypowiedzi, stosowne i skuteczne jest również czytanie.

Kiedy ktoś żąda wyjaśnień. Czasami musimy wyjaśnić nasze wierzenia bez wcześniejszego przygotowania. Na przykład możemy się spotkać z jakimś zarzutem w służbie polowej, pracy lub w szkole bądź ze strony krewnych. Także władze mogą domagać się od nas wyjaśnień dotyczących naszych wierzeń i sposobu postępowania. Pismo Święte zachęca: „Zawsze [bądźcie] gotowi do obrony wobec każdego, kto od was żąda uzasadnienia nadziei, którą macie w sobie, lecz czyńcie to w łagodnym usposobieniu i z głębokim respektem” (1 Piotra 3:15).

Zwróć uwagę, jak Piotr i Jan udzielili odpowiedzi żydowskiemu Sanhedrynowi, zanotowanej w Dziejach Apostolskich 4:19, 20. Zaledwie w dwóch zdaniach jasno przedstawili swoje stanowisko. Swe wyjaśnienia dostosowali do słuchaczy i wskazali, że wyłoniła się poważna kwestia, wobec której stanęli nie tylko ci apostołowie, ale też członkowie owego sądu. Później fałszywie oskarżono Szczepana i również przyprowadzono go przed Sanhedryn. Przeczytaj w Dziejach Apostolskich 7:2-53 jego dobitną odpowiedź, której udzielił bez przygotowania. Jak uporządkował treść swego wystąpienia? Przedstawił wydarzenia chronologicznie. W stosownym momencie zaczął podkreślać buntowniczą postawę narodu izraelskiego. Na koniec oświadczył, że takiego samego ducha przejawiali członkowie Sanhedrynu, którzy skazali na śmierć Syna Bożego.

 Co pomoże ci umiejętnie objaśnić swe wierzenia, jeśli będziesz musiał to zrobić bez uprzedniego przygotowania? Naśladuj Nehemiasza, który zanim odpowiedział na pytanie króla Artakserksesa, cicho się pomodlił (Nehem. 2:4). Potem szybko ułóż sobie w głowie szkic. Możesz w nim uwzględnić: 1) jeden czy dwa punkty, które powinny się znaleźć w wyjaśnieniu (na przykład zaczerpnięte z książki Prowadzenie rozmów na podstawie Pism); 2) wersety, którymi je poprzesz; 3) taktowny wstęp, który zachęci daną osobę do wysłuchania twych wyjaśnień. Później zacznij mówić.

Czy jednak w sytuacji stresowej będziesz pamiętał, jak należy zareagować? Jezus powiedział do swych naśladowców: „Nie zamartwiajcie się, jak lub co macie mówić, gdyż to, co macie mówić, będzie wam dane w owej godzinie; bo to nie wy mówicie, lecz duch waszego Ojca mówi przez was” (Mat. 10:19, 20). Nie oznacza to, że w cudowny sposób zaczniesz posługiwać się „mową mądrości”, którą obdarzono chrześcijan z I wieku (1 Kor. 12:8). Ale jeśli będziesz regularnie korzystać ze szkolenia, które Jehowa zapewnia swym sługom w zborze chrześcijańskim, to gdy zajdzie taka konieczność, Jego święty duch przypomni ci niezbędne informacje (Izaj. 50:4).

Nie ulega wątpliwości, że przemawianie z głowy może być bardzo skuteczne. Staraj się systematycznie nabierać w nim wprawy podczas wystąpień w zborze. Wówczas w razie potrzeby nie będzie ci trudno udzielić wyjaśnień bez przygotowania, ponieważ i w tym wypadku można skorzystać z zasad przemawiania na podstawie szkicu ułożonego w myślach. Nie pozwól, by coś cię powstrzymywało od stosowania tej metody. Gdy ją sobie przyswoisz, podniesiesz skuteczność swej służby polowej, a w trakcie przemówień do zboru łatwiej ci będzie przykuwać uwagę słuchaczy i poruszać ich serca.