1, 2. Dlaczego trudno jest ocenić faktyczny stan swego symbolicznego serca?

 WYOBRAŹ sobie, że budzisz się rano i czujesz duszność oraz silny ból w klatce piersiowej. Myślisz sobie: „Czyżby to zawał serca?”. W takiej sytuacji zignorowanie objawów na niewiele się zda. Musisz natychmiast zacząć działać — na przykład wezwać pogotowie. Lekarz starannie cię zbada i prawdopodobnie wykona EKG. Szybkie postawienie diagnozy i podjęcie odpowiedniego leczenia może uratować ci życie.

² A co powiedzieć o symbolicznym sercu? Ustalenie jego rzeczywistego stanu bywa niełatwe. W Biblii czytamy: „Serce jest zdradliwsze niż wszystko inne i nieobliczalne. Któż może je poznać?” (Jer. 17:9). Serce mogłoby więc nas zwodzić, że nic złego się nie dzieje, podczas gdy drudzy widzieliby jakieś ostrzegawcze symptomy i byli zaniepokojeni. Jak mogłoby do tego dojść? Otóż mogą się w nas odzywać grzeszne skłonności, a Szatan i podległy mu system rzeczy potrafi maskować nasze faktyczne położenie. Zobaczmy zatem, czego o potrzebie badania własnego serca uczymy się z przeżyć Jeremiasza i współczesnych mu Judejczyków.

3. Jakich bogów mają dziś ludzie?

³ Symboliczne serca większości Judejczyków były w złym stanie. Opuścili oni jedynego prawdziwego Boga i zaczęli wielbić bóstwa kananejskie, ale wcale nie odczuwali  wyrzutów sumienia. Nawiązując do sytuacji panującej w Judzie, Jehowa zapytał: „Gdzie są twoi bogowie, których sobie uczyniłaś? Niech powstaną, jeśli potrafią cię wybawić w czasie twego nieszczęścia. Bo ile jest twoich miast, tylu twych bogów” (Jer. 2:28). My z pewnością nie uważamy się za czcicieli bożków. Warto jednak zwrócić uwagę na jedną z definicji słowa „bóg”: „człowiek lub przedmiot bezkrytycznie uwielbiany, czczony”. Wielu w tym świecie na pierwszym miejscu stawia karierę, zdrowie, rodzinę, rozmaite tradycje, a nawet ukochane zwierzę. Inni nadzwyczaj fascynują się sportem, życiem znanych ludzi, nowinkami technicznymi bądź podróżami. Często dzieje się to kosztem więzi ze Stwórcą. Czy prawdziwi chrześcijanie mogliby ulec tego rodzaju wpływom i upodobnić się do mieszkańców Judy z czasów Jeremiasza?

4. Co można powiedzieć o szczerości Judejczyków, którzy pytali o słowo Jehowy?

⁴ Przyjrzyjmy się kontekstowi wypowiedzi Jeremiasza o nieobliczalnym sercu. Ówcześni Judejczycy mówili: „Gdzie jest słowo Jehowy? Niechaj przyjdzie” (Jer. 17:15). Ale czy byli szczerzy? Rozdział, z którego pochodzi ten cytat, zaczyna się następująco: „Grzech Judy jest zapisany żelaznym rylcem. Diamentowym ostrzem jest wyryty na tablicy ich serca”. Zasadniczy błąd Judejczyków sprowadzał się do tego, że ‛pokładali ufność w ziemskim człowieku i ciało czynili swoim ramieniem, a serce odwracali od Jehowy’. Tylko nieliczni polegali na Bogu i od Niego oczekiwali kierownictwa i błogosławieństwa (Jer. 17:1, 5, 7).

5. Jak rodacy Jeremiasza podchodzili do nakazów Bożych?

⁵ Zły stan serc większości rodaków Jeremiasza ujawniał się w ich podejściu do nakazów Bożych (odczytaj Jeremiasza 17:21, 22). Na przykład sabat miał być dniem odpoczynku od codziennych prac, poświęconym na zajęcia duchowe.  Tego dnia nie wolno było prowadzić interesów ani załatwiać innych spraw. Tymczasem Judejczycy lekceważyli ten wymóg. „Nie słuchali ani nie nakłonili swego ucha i usztywnili swój kark, żeby nie słuchać i żeby nie przyjąć skarcenia”. Znali prawo Boże, ale wcale się z nim nie liczyli — uważali, że mogą zajmować się w sabat rozmaitymi sprawami (Jer. 17:23; Izaj. 58:13).

6, 7. (a) Jaki tok rozumowania mógłby przyjąć chrześcijanin mimo rad niewolnika? (b) Jak ukazany sposób myślenia mógłby się odbić na czyjejś obecności na zebraniach?

⁶ W naszych czasach prawo dotyczące sabatu nie obowiązuje. Jednak z reakcji tamtych ludzi płynie dla nas ostrzegawcza lekcja (Kol. 2:16). Oczywiście rozumiemy, że chcąc wykonywać wolę Bożą, musimy odrzucać samolubne, świeckie dążenia i że postępowalibyśmy głupio, gdybyśmy słuchali Boga tylko wtedy, gdy nam to odpowiada. Zapewne też znamy wiele osób, które skoncentrowały się na służbie dla Boga i zaznają dzięki temu wytchnienia oraz spokoju umysłu. Jak w takim razie moglibyśmy dać się zwieść?

⁷ Chrześcijanin mógłby mylnie sądzić, że serce nigdy go nie zwiedzie tak jak ludzi współczesnych Jeremiaszowi. Rozważmy jednak pewien przykład. Załóżmy, że jakiś brat myśli: „Muszę pracować, żeby utrzymać rodzinę” — i jest to zupełnie naturalne. Następnie dochodzi do wniosku: „Żeby mieć porządną pracę, powinienem uzupełnić wykształcenie”. Idąc tym — zdawałoby się logicznym — tokiem rozumowania, argumentuje: „Czasy się zmieniły. Teraz, żeby przetrwać, trzeba mieć wyższe wykształcenie”. Jakże łatwo można by zlekceważyć mądre, zrównoważone rady wiernego i roztropnego niewolnika dotyczące wykształcenia i zacząć opuszczać zebrania! W tej dziedzinie niektórzy stopniowo dali się ukształtować świeckiemu sposobowi myślenia (Efez. 2:2, 3). Biblia słusznie ostrzega:  „Nie pozwólcie, żeby otaczający świat urobił was na swoją modłę” (Rzym. 12:2, Phillips) a.

8. (a) Co dla chrześcijanina może być słusznym powodem do dumy? (b) Dlaczego nie wystarczy sama znajomość faktów o Bogu i Jego dokonaniach?

⁸ Oczywiście jest prawdą, że niektórzy chrześcijanie w I wieku byli bogaci i zajmowali dość wysokie pozycje społeczne. To samo można powiedzieć o niektórych dzisiejszych chrześcijanach. Jak powinni się zapatrywać na swoje dokonania? I jak mają ich postrzegać inni słudzy  Boży? Jehowa udziela odpowiedzi za pośrednictwem Jeremiasza (odczytaj Jeremiasza 9:23, 24). Zamiast chełpić się świeckimi osiągnięciami, człowiek mądry przyznaje, że największą wartość ma poznanie Władcy Wszechświata (1 Kor. 1:31). Co to jednak znaczy ‛posiąść wnikliwość i poznać Jehowę’? Ludzie w czasach Jeremiasza znali imię Boże. Dobrze też wiedzieli, czego Jehowa dokonał: jak ocalił ich przodków nad Morzem Czerwonym, jak wprowadził ich do Ziemi Obiecanej, jak ratował ich w okresie sędziów oraz za panowania wiernych królów. Ale nie poznali Go jako Osoby i nie pokładali w Nim wiary. Mimo to twierdzili: ‛Pozostajemy niewinni. Zaiste, Boży gniew odwrócił się od nas’ (Jer. 2:35).

9. Skąd wiemy, że zmiana nastawienia jest możliwa, i jak można jej dokonać?

⁹ Żydzi, którym głosił Jeremiasz, musieli całkowicie zmienić nastawienie serca. Leżało to w zasięgu ich możliwości, gdyż Bóg zapowiedział o wygnańcach wracających z niewoli: „Dam im serce, by mnie poznali, że ja jestem Jehowa; i będą moim ludem, a ja będę ich Bogiem, bo wrócą do mnie” (Jer. 24:7). Podobnej zmiany mogą dokonać ludzie żyjący obecnie. Tak naprawdę większość z nas może poprawić kondycję swego symbolicznego serca. Konieczne są trzy rzeczy: wnikliwe osobiste studium Słowa Bożego, dostrzeganie Bożego kierownictwa w swoim życiu i stosowanie w praktyce tego, czego dowiedzieliśmy się o Jehowie. W przeciwieństwie do ludzi współczesnych Jeremiaszowi powinniśmy pragnąć, by Bóg zbadał  nasze serce. Możemy też sami je prześwietlać za pomocą Biblii, a także przez rozmyślanie o tym, jak Jehowa działa dla naszego dobra (Ps. 17:3). Takie postępowanie świadczy o prawdziwej mądrości.

10, 11. (a) Dlaczego Jeremiasz poszedł do domu garncarza? (b) Co decyduje o tym, jak Jehowa kształtuje ludzi?

¹⁰ Szatan chce wtłoczyć wszystkich w te same ramy, natomiast Bóg kształtuje każdego indywidualnie. Ilustruje to pewne wydarzenie z życia Jeremiasza. Bóg kazał mu pójść do domu garncarza. Ten właśnie wyrabiał naczynie, ale ponieważ uznał je za nieudane, wykorzystał wilgotną glinę do wykonania innego naczynia (odczytaj Jeremiasza 18:1-4). Dlaczego Bóg polecił Jeremiaszowi przyjrzeć się tej scenie i jakie wnioski płyną stąd dla nas?

¹¹ Jehowa pragnął pokazać Jeremiaszowi i całemu Izraelowi, że ma prawo kształtować ludzi zgodnie ze swoim upodobaniem. Jak jednak to robi? W przeciwieństwie do człowieczych garncarzy Jehowa nie popełnia błędów ani nie niszczy swych dzieł dla kaprysu. To raczej reakcja ludzi na formowanie przez Boga decyduje o tym, jak On ich ukształtuje (odczytaj Jeremiasza 18:6-10).

12. (a) Jak Jehojakim reagował na kształtowanie przez Jehowę? (b) Jaką naukę wyciągasz z relacji o Jehojakimie?

¹² W jaki więc sposób Jehowa kształtuje poszczególne jednostki? Dzisiaj przede wszystkim za pośrednictwem Biblii. Reakcja danego człowieka na to, co czyta w Słowie  Bożym, ujawnia, jaki jest naprawdę, i wtedy Bóg może go formować. Zobaczmy na przykładzie króla Jehojakima, jak za dni Jeremiasza ludzie mogli być kształtowani w sprawach życia codziennego. Prawo Mojżeszowe stanowiło: „Nie wolno ci oszukiwać najemnika”. Tymczasem król wykorzystywał swych rodaków jako tanią siłę roboczą do budowy „przestronnego domu” (Powt. Pr. 24:14; Jer. 22:13, 14, 17). Bóg starał się wpływać na Jehojakima, przekazując mu swe słowo ustami proroków. Ale król wolał robić to, co mu podpowiadało zdradliwe serce. Mówił niejako: ‛Nie będę posłuszny’ i trzymał się drogi obranej w młodości. Dlatego Bóg zapowiedział, że Jehojakim „zostanie pogrzebany pogrzebem osła, zostanie wywleczony i wyrzucony poza bramy Jerozolimy” (Jer. 22:19, 21). Jak niemądre by to było, gdybyśmy twierdzili: „Taki już jestem”! Obecnie Bóg nie wysyła do nas proroków, nie znaczy to jednak, że nie zapewnia nam przewodnictwa. Klasa niewolnika wiernego i roztropnego pomaga nam rozumieć i stosować zasady biblijne. Mogą one dotyczyć różnych aspektów naszego codziennego życia, chociażby ubioru i wyglądu czy też muzyki i tańca na weselu lub przy innej okazji. Czy pozwolimy, by kształtowało nas Słowo Boże?

13, 14. (a) Dlaczego właściciele hebrajskich niewolników zgodzili się ich uwolnić? (b) Jak wyszedł na jaw prawdziwy stan serca Judejczyków?

¹³ Rozważmy inny przykład. Babilończycy osadzili na tronie Sedekiasza jako swego wasala. Tymczasem on się przeciwko nim zbuntował — wbrew radom Bożym przekazywanym przez Jeremiasza (Jer. 27:8, 12). Dlatego Babilończycy oblegli Jerozolimę. Król i jego książęta uznali wtedy, że dla zyskania Bożej łaski powinni spełnić jakiś wymóg Prawa. Wiedząc, że hebrajscy niewolnicy mieli być zwalniani w siódmym roku służby, Sedekiasz zawarł z ludźmi przymierze co do oswobodzenia takich osób (Wyjścia 21:2;  Jer. 34:14). Cóż za przewrotne myślenie: gdy zobaczyli miasto otoczone przez wrogów, nagle sobie przypomnieli o Bożym przykazaniu! (Odczytaj Jeremiasza 34:8-10).

¹⁴ Później na pomoc Jerozolimie przybyła armia egipska i Babilończycy odstąpili od oblężenia (Jer. 37:5). Co zrobili ci, którzy wcześniej zwrócili niewolnikom wolność? Z powrotem zmusili ich do służby! (Jer. 34:11). A zatem kiedy znaleźli się w niebezpieczeństwie, zaczęli dla zachowania pozorów przestrzegać prawa Bożego, jak gdyby to mogło zrekompensować ich wcześniejsze nieposłuszeństwo. Ale gdy zagrożenie minęło, wrócili do dawnego postępowania. Swymi czynami pokazali, że ich przywiązanie do Słowa Bożego było nieszczere — że wcale nie chcieli być przez nie kształtowani.

15. Jak dalece chciałbyś być kształtowany przez Jehowę? Zilustruj to przykładem.

¹⁵ Dzięki ogólnoświatowej organizacji Jehowy jesteśmy świadomi, jakie zasady biblijne zastosować w różnych sytuacjach życiowych. Wiemy na przykład, jak powinniśmy zareagować, gdy dojdzie do zadrażnienia między nami a jakimś bratem (Efez. 4:32). I może przyznajemy, że wyłuszczony w Biblii sposób postępowania jest słuszny i mądry. Ale jaką gliną się okażemy? Czy poddamy się kształtowaniu przez Jehowę? Jeżeli nasze serce jest podatne na formowanie, zmienimy się na lepsze — i Wielki Garncarz ukształtuje z nas jeszcze bardziej użyteczne „naczynie” (odczytaj Rzymian 9:20, 21; 2 Tymoteusza 2:20, 21). Wystrzegajmy się zatem nastawienia przejawianego  niegdyś przez Jehojakima czy właścicieli niewolników z czasów Sedekiasza i pozwalajmy, by Jehowa formował z nas ‛naczynia do celu zaszczytnego’.

16. Z czego zdawał sobie sprawę Jeremiasz?

¹⁶ Jehowa kształtował także Jeremiasza. Jaką postawę przyjął prorok? Powiedział: „Do ziemskiego człowieka jego droga nie należy”. Co więcej, błagał: „Koryguj mnie, Jehowo” (Jer. 10:23, 24). Młodzi, czy będziecie naśladować Jeremiasza? Przed wami wiele decyzji. Niektórzy młodzi ludzie pragną sami ‛kierować swym krokiem’. A jak ty postąpisz? Czy będziesz szukać wskazówek u Boga? Czy wzorem Jeremiasza z pokorą przyznasz, że człowiek nie jest w stanie pokierować swymi sprawami samodzielnie? Pamiętaj: Jeśli postanowisz zabiegać o przewodnictwo Boga, On będzie cię kształtował.

17-19. (a) Dlaczego Jeremiasz odbył daleką wędrówkę nad Eufrat? (b) Dlaczego posłuszeństwo Jeremiasza mogło zostać wystawione na próbę? (c) Co zostało osiągnięte dzięki symbolicznej scenie odegranej przez Jeremiasza?

¹⁷ Służba Jeremiasza wymagała posłusznego stosowania się do Bożych wskazówek. Czy będąc na jego miejscu, wykonałbyś każde zadanie? Pewnego razu Jehowa nakazał Jeremiaszowi nabyć lniany pas i nosić go na sobie. Potem polecił mu pójść nad Eufrat. Spójrz na mapę, a przekonasz się, że była to przeszło 500-kilometrowa wędrówka. Jeremiasz miał tam ukryć pas w rozpadlinie skalnej i wrócić do Jerozolimy. Po jakimś czasie Bóg kazał mu przynieść pas z powrotem (odczytaj Jeremiasza 13:1-9). Łącznie Jeremiasz pokonał ponad 2000 kilometrów. Krytycy biblijni nie chcą wierzyć, że odbył tak dalekie podróże, które musiałyby mu zająć kilka miesięcy (Ezd. 7:9) b. A jednak  właśnie takie polecenie dał mu Jehowa — i Jeremiasz je wykonał.

¹⁸ Wyobraźmy sobie proroka zmierzającego nad Eufrat przez góry judzkie, a następnie — w zależności od obranej trasy — przez pustynię. Wszystko po to, by ukryć lniany pas! Długa nieobecność Jeremiasza mogła wzbudzić ciekawość jego sąsiadów. W dodatku kiedy wrócił, nie miał na sobie tego charakterystycznego pasa. Potem Bóg nakazał mu ponownie odbyć tę daleką podróż — miał przynieść pas, który zdążył się już zniszczyć i „nie nadawał się do niczego”. Jakże łatwo można było pomyśleć: „Tego już za wiele. Przecież to nie ma sensu”. Ale Jeremiasz tak nie zareagował, gdyż był gotów poddawać się kształtowaniu przez Boga. Nie narzekał, lecz zrobił dokładnie to, co mu polecono!

¹⁹ Jehowa udzielił prorokowi wyjaśnień dopiero wtedy, gdy ten wrócił z drugiej wyprawy. Cała ta symboliczna scena przygotowała grunt pod wygłoszenie dobitnego orędzia: „Z tym złym ludem, który nie chce być posłuszny moim słowom, który chodzi w uporze swego serca i który chodzi za innymi bogami, by im służyć i się im kłaniać, stanie się tak, jak z tym pasem, który się do niczego nie nadaje” (Jer. 13:10). W jakże sugestywny sposób Jehowa pouczał swój naród, starając się dotrzeć do serc ludzi! Widać więc, że szczere posłuszeństwo Jeremiasza w błahej na pozór sprawie miało niebagatelne znaczenie (Jer. 13:11).

20. Dlaczego twoje posłuszeństwo może niektórych dziwić, jaką jednak możesz mieć pewność?

²⁰ Dzisiaj Bóg nie nakazuje swoim sługom odgrywania takich symbolicznych scen. Ale czy nie zdarza się, że chrześcijański tryb życia, który obrałeś, wywołuje zdziwienie, a nawet krytykę twoich sąsiadów lub znajomych?  Może chodzić o twój wygląd, wybór wykształcenia bądź pracy zawodowej czy też o podejście do picia alkoholu. Czy będziesz równie stanowczo jak Jeremiasz obstawać przy Bożych wskazówkach? Jeżeli pozwolisz, by twoje serce było kształtowane przez Boga, to podejmowanymi decyzjami możesz dać wspaniałe świadectwo. Tak czy inaczej, z posłusznego stosowania się do rad Jehowy zawartych w Jego Słowie oraz podawanych przez klasę wiernego niewolnika sam odniesiesz trwały pożytek. Odrzucaj więc podszepty zdradliwego serca. Wzorem Jeremiasza bądź zdecydowany poddawać się kształtowaniu przez Boga, a zawsze będziesz dla Niego ‛naczyniem do celu zaszczytnego’.