CZYM jest stres? Można go zdefiniować jako napięcie fizyczne lub psychiczne wywołane jakimś bodźcem fizycznym, chemicznym bądź emocjonalnym. Czy to znaczy, że stres zawsze jest szkodliwy? Nie. Jak zauważa dr Melissa C. Stöppler, „niewielki stres może wywierać korzystny wpływ. Jeżeli wykonując jakieś zadanie, odczuwamy umiarkowane napięcie, często dopinguje nas to do wydajnej i wytężonej pracy”.

Kiedy zatem stres jest zjawiskiem negatywnym? Doktor Stöppler wyjaśnia: „Dopiero wtedy, gdy jest przytłaczający albo gdy ktoś nie potrafi sobie z nim poradzić”. Zapoznajmy się z kilkoma najczęstszymi przyczynami stresu.

Praca zarobkowa

Król Salomon powiedział: „Nic lepszego dla człowieka, niż żeby jadł i pił, i duszy swej pozwalał zażywać szczęścia przy swojej pracy” (Koheleta [Kaznodziei] 2:24, Biblia Tysiąclecia). Niestety, dla wielu osób właśnie praca jest najbardziej stresującym zajęciem na świecie.

Jak wynika z raportu sporządzonego przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, do przyczyn stresów zawodowych należą: brak porozumienia między kierownictwem a podwładnymi, niedopuszczanie zatrudnionych do głosu w sprawach, które ich dotyczą, konflikty między pracownikami, a także obawa o utratę posady i (lub) niskie uposażenie. Po całym dniu zmagania się z najróżniejszymi napięciami w firmie niejedna osoba nie ma siły, by zaspokajać potrzeby rodziny. A bywają one ogromne. Na przykład w Stanach Zjednoczonych w ciągu jednego roku jakieś 50 milionów ludzi opiekowało się chorym lub starym członkiem rodziny. Źródłem stresów mogą być też trudności finansowe. Rita, matka dwojga dzieci, znalazła się w ciężkiej sytuacji materialnej, gdy jej mąż, Leandro, uległ wypadkowi samochodowemu,  wskutek czego jest przykuty do wózka inwalidzkiego. Rita przyznaje: „Kłopoty pieniężne przytłaczają. Trudno mieć dobry nastrój, gdy brakuje ci na opłaty”.

Napięcia samotnych rodziców

Na silny stres narażeni są również rodzice, którzy samotnie opiekują się dziećmi. Wczesna pobudka, by przygotować dzieciom śniadanie, wyszykować je i zawieźć lub zaprowadzić do szkoły, a potem samemu zdążyć do pracy, jak również samo wypełnianie obowiązków zawodowych może wyczerpywać pod względem fizycznym i emocjonalnym. A po pracy samotne matki czeka dalsza gonitwa — pędzą, by odebrać dzieci, ugotować obiad i uporać się z innymi zajęciami domowymi. María, która sama wychowuje cztery nastoletnie córki, porównuje swoje życie do szybkowaru: „Napięcie może tak wzrosnąć, że czuję, jakbym miała wybuchnąć”.

Zestresowane młode pokolenie

Jak mówi socjolog Ronald L. Pitzer, „mnóstwo młodych ludzi przeżywa bardzo silne stresy”. Muszą sobie radzić z fizycznymi i emocjonalnymi zmianami, które następują w okresie dojrzewania. W szkole też znajdują się pod presją. W książce Childstress! (Stres dziecięcy!) czytamy, że typowy dzień ucznia „najeżony jest stresogennymi  problemami i napięciami związanymi z nauką, sportem oraz kontaktami z rówieśnikami i nauczycielami”.

Gdzieniegdzie w szkołach zagrożenie stanowią akty przemocy, co wzmaga poczucie niepewności. Zmorą niejednego młodego człowieka jest ponadto obawa przed atakami terrorystycznymi i innymi tragediami. „Jeśli rodzice ciągle będą mówić, jak przerażający jest dzisiejszy świat”, pisze pewna nastolatka, „ogarnie nas trwoga”.

Rodzice powinni zapewniać dzieciom oparcie. Ale zdaniem wspomnianego wcześniej socjologa „gdy dzieci i młodzież próbują podzielić się swymi głębokimi uczuciami, rodzice często bagatelizują problem, nie dostrzegają go, usprawiedliwiają zaistniałą sytuację lub ją ignorują”. Bywa, że są zaabsorbowani własnymi kłopotami w małżeństwie. „Moi rodzice ciągle się kłócili” — mówi Tito, którego matka i ojciec w końcu się rozeszli. Jak napisano w książce Childstress!, „nie tylko rękoczyny i kłótnie wywołują stres. Skrywana niechęć przebija nawet zza fasady słodkich słówek i wzbudza w dzieciach niepokój”.

Cena stresu

Bez względu na to, czy jesteś starszy, czy młodszy, czy przeżywasz napięcia w pracy, czy w szkole, przewlekły stres może dotkliwie odbić się na twoim zdrowiu. W pewnej książce medycznej czytamy: „Organizm w stresie przypomina samolot przygotowujący się do startu”. Gdy jesteśmy zestresowani, szybciej zaczyna bić serce i wzrasta ciśnienie krwi. Podnosi się też poziom cukru i hormonów. „Wskutek przedłużającego się napięcia wszystkie części ciała reagujące na stres (mózg, serce, płuca, naczynia krwionośne i mięśnie) znajdują się w stanie nadmiernego lub niedostatecznego pobudzenia. To z czasem wyrządza szkody fizyczne i psychiczne”. Lista chorób, do których może przyczyniać się stres, jest zatrważająco długa. Obejmuje choroby serca, udar, osłabienie układu odpornościowego, dolegliwości układu mięśniowego i kostnego oraz raka, cukrzycę i wiele innych.

Co gorsza, sporo osób, zwłaszcza młodych, próbuje radzić sobie ze stresem w niemądry sposób. Doktor Bettie B. Youngs ubolewa: „To przygnębiające, że mnóstwo nastolatków za środek na zapomnienie uważa alkohol, narkotyki, wagary, przestępczość, seks, agresję, przemoc czy ucieczkę z domu; w rezultacie wplątują się w problemy gorsze niż te, od których chcą się uwolnić”.

Stres jest nieodłącznym elementem życia we współczesnym świecie i nie można go całkowicie uniknąć. Ale następny artykuł wyjaśni, że to, jak radzimy sobie ze stresem, w dużej mierze zależy od nas!

[Napis na stronie 6]

„Napięcie może tak wzrosnąć, że czuję, jakbym miała wybuchnąć”

[Ilustracja na stronie 5]

Wielu samotnych rodziców żyje w ogromnym napięciu

[Ilustracja na stronie 6]

W szkole na młodych może być wywierana silna presja