dary miłosierdzia: Greckie słowo eleemosýne, oddawane w wielu przekładach Biblii jako „jałmużna”, jest spokrewnione z greckimi słowami oznaczającymi „miłosierdzie” i „okazać miłosierdzie”. Odnosi się do pieniędzy lub żywności, którymi wspierano biednych.

nie trąb: Chodzi o to, że nie powinno się rozpowiadać o swojej hojności.

obłudnicy: Greckim słowem hypokrités początkowo określano greckich (później rzymskich) aktorów, którzy na scenie nosili wielkie maski zaprojektowane tak, żeby wzmacniały siłę głosu. Z czasem tego słowa zaczęto używać w sensie przenośnym — w odniesieniu do kogoś, kto ukrywa swoje prawdziwe zamiary albo charakter, oszukując lub stwarzając pozory. Jezus nazywa tu obłudnikami żydowskich przywódców religijnych (Mt 6:5, 16).

Zapewniam: Zob. komentarz do Mt 5:18.

w pełni odbierają swoją nagrodę: Grecki wyraz apécho, oznaczający „odebrać w pełni”, często występował w pokwitowaniach handlowych w znaczeniu „zapłacono w całości”. Obłudnicy dawali dary po to, żeby inni widzieli ich dobroczynność, i rzeczywiście ludzie ich za nią chwalili. W ten sposób obłudnicy otrzymywali całą swoją nagrodę. Nie mogli się spodziewać, że dostaną coś jeszcze od Boga.

niech twoja lewa ręka nie wie, co robi prawa: Metafora wskazująca na najwyższy poziom dyskrecji lub poufności. Naśladowcy Jezusa nie powinni opowiadać o swojej dobroczynności nawet osobom, które są im tak bliskie, jak lewa ręka prawej — czyli nawet przyjaciołom.

nie powtarzajcie wciąż tego samego: Lub „nie paplajcie; nie powtarzajcie pustych frazesów”. Jezus ostrzega swoich naśladowców, żeby nie modlili się bezmyślnie. Nie chodziło mu o to, że nie można prosić wiele razy o to samo (Mt 26:36-45). Ale niewłaściwe byłoby naśladowanie tego, jak modlą się ludzie z innych narodów (poganie, czyli nie-Żydzi), którzy mają zwyczaj bez zastanowienia wciąż powtarzać wyuczone formułki.

wasz Ojciec: W niektórych wczesnych manuskryptach pojawia się wyrażenie „Bóg, wasz Ojciec”. Ale większość manuskryptów zawiera krótszą wersję — „wasz Ojciec”.

Macie więc: Jezus wyjaśnia swoim słuchaczom, że powinni się odróżniać od wspomnianych wcześniej obłudników (Mt 6:5).

w ten sposób: Czyli inaczej niż osoby, które mają w zwyczaju powtarzać „wciąż to samo” (Mt 6:7).

Nasz Ojcze: Kiedy w modlitwie ktoś nazywa Boga „naszym Ojcem”, używając zaimka w liczbie mnogiej, przyznaje, że inni również mają bliską więź z Bogiem i są częścią rodziny Jego sług (zob. komentarz do Mt 5:16).

będzie uświęcone: Lub „uznawane za święte; traktowane jako święte”. Jest to prośba, żeby wszystkie stworzenia rozumne (ludzie i aniołowie) uznały imię Boże za święte. Słowa te wyrażają też prośbę, żeby Jehowa podjął działania w celu uświęcenia samego siebie — żeby oczyścił swoje imię z zarzutów wysuwanych od chwili buntu pierwszej pary ludzkiej w ogrodzie Eden.

imię: Imię własne Boga wyrażone czterema hebrajskimi literami יהוה (JHWH). W języku polskim od stuleci jest znane w formie „Jehowa”. W Przekładzie Nowego Świata pojawia się 6979 razy w Pismach Hebrajskich i 237 razy w Chrześcijańskich Pismach Greckich (informacje na temat użycia imienia Bożego w Chrześcijańskich Pismach Greckich: zob. Dodatek A5 i Dodatek C). W Biblii słowo „imię” czasami odnosi się do konkretnej osoby, jej reputacji i tego, za kogo dana osoba się podaje (por. Wj 34:5, 6; Obj 3:4, przyp.).

Niech przyjdzie Twoje Królestwo: Królestwo Boże jest wyrazem zwierzchnictwa Jehowy nad ziemią. Ta wypowiedź zawiera prośbę, żeby Bóg podjął zdecydowane działania — żeby swoje Królestwo z mesjańskim Królem i pozostałymi królami ustanowił jedynym rządem nad ziemią. Przypowieść Jezusa z Łk 19:11-27 wyjaśnia, w jakim sensie Królestwo Boże „przyjdzie”: wyda wyrok, zniszczy wszystkich wrogów i nagrodzi osoby pokładające w nim nadzieję (zob. Mt 24:42, 44). Królestwo usunie obecny niegodziwy system rzeczy, w tym wszystkie ludzkie rządy, i powoła do istnienia sprawiedliwy nowy świat (Dn 2:44; 2Pt 3:13; Obj 16:14-16; 19:11-21).

Niech się dzieje Twoja wola: Ta prośba nie odnosi się głównie do spełniania woli Bożej przez ludzi, ale do działań Boga mających na celu urzeczywistnienie Jego woli względem ziemi i jej mieszkańców. Jest to prośba o to, żeby Bóg wykorzystał swą moc i zrealizował swoje objawione zamierzenie. Osoba modląca się tymi słowami wyraża też osobistą chęć podporządkowania się woli Boga (por. Mt 26:39). W tym kontekście sformułowanie jak w niebie, tak i na ziemi można rozumieć na dwa sposoby: jako prośbę, żeby wola Boża działa się na ziemi, tak jak już dzieje się w niebie, lub żeby w pełni działa się zarówno w niebie, jak i na ziemi.

chleba, którego potrzebujemy na ten dzień: W wielu kontekstach hebrajskie i greckie słowa oddawane jako „chleb” oznaczają „jedzenie” (Ps 37:25, przyp.). W ten sposób Jezus wskazuje, że słudzy Boga mogą z pełnym zaufaniem prosić Go o zapewnienie im jedzenia — nie o duży zapas, ale o ilość wystarczającą na każdy dzień. Prośba z tego wersetu przypomina, że gdy Bóg w cudowny sposób zapewnił Izraelitom mannę, polecił każdemu zbierać „tyle, ile potrzebuje na dany dzień” (Wj 16:4).

Przebacz: Użyty tu grecki wyraz dosłownie znaczy „pozwolić odejść; puścić”, ale może też oznaczać „darować [dług]”, tak jak w Mt 18:27, 32.

winy: Dosł. „długi”. Chodzi o grzechy. Kiedy ktoś przeciwko komuś grzeszy, to jakby zaciągał u tej osoby dług i dlatego jest zobowiązany starać się o przebaczenie. Uzyskanie Bożego przebaczenia zależy od tego, czy ktoś przebaczy winnym wobec niego (dosł. „swoim dłużnikom”) (Mt 6:14, 15; 18:35; Łk 11:4).

nie dopuść, żebyśmy ulegli pokusie: Dosł. „nie wystawiaj nas na pokusę”. Biblia czasami mówi, że Bóg coś robi, chociaż tak naprawdę tylko do tego dopuszcza (Rut 1:20, 21). Jezus nie miał więc na myśli, że Bóg kusi ludzi do grzechu (Jak 1:13). Chciał raczej zachęcić swoich naśladowców, żeby modlili się do Boga o pomoc w uniknięciu lub przetrwaniu pokusy (1Ko 10:13).

przewinienia: Grecki wyraz tłumaczony na „przewinienie” może być oddawany jako „fałszywy krok” (Gal 6:1) lub „błąd”. Ktoś, kto stawia fałszywy krok, przestaje chodzić prawymi drogami Bożymi.

pościcie: Chodzi o powstrzymywanie się od jedzenia przez określony czas (zob. Słowniczek pojęć, „Post”). Jezus nigdy nie kazał swoim uczniom pościć, ale też tego nie zabraniał. W czasie, gdy obowiązywało Prawo Mojżeszowe, Żydzi pościli, kiedy prosili Jehowę o pomoc i chcieli okazać szczerą skruchę za grzechy (1Sm 7:6; 2Kn 20:3).

szpecą swoje twarze: Lub „sprawiają, że ich twarze są zaniedbane; sprawiają, że ich twarze są nie do poznania”. Tacy ludzie w czasie postu nie myli się, nie dbali o wygląd i posypywali głowy popiołem.

natłuść głowę olejkiem i umyj twarz: W czasie postu ludzie zazwyczaj zaniedbywali swój wygląd. Tak więc Jezus mówi tu swoim uczniom, żeby nie umartwiali się na pokaz.

Lampą ciała jest oko: Literalne oko, które funkcjonuje prawidłowo, jest dla ciała jak lampa paląca się w ciemnym miejscu. Pozwala danej osobie widzieć i rozpoznawać to, co znajduje się wokół niej. Słowo „oko” zostało tu użyte w sensie przenośnym (Ef 1:18).

skupia się na jednej rzeczy: Lub „widzi wyraźnie; jest zdrowe”. Podstawowe znaczenie greckiego słowa haploús to „pojedynczy; prosty”. Może zawierać myśl o zajmowaniu umysłu wyłącznie jedną rzeczą, poświęcaniu się jednej sprawie. Żeby literalne oko funkcjonowało prawidłowo, musi mieć zdolność skupienia się na jednym przedmiocie. Jeśli czyjeś symboliczne oko skupia się na jednej, właściwej rzeczy (Mt 6:33), będzie to miało pozytywny wpływ na całą osobowość takiego człowieka.

zawistnie się rozgląda: Dosł. „jest złe; jest niegodziwe”. Literalne oko, które jest chore, nie widzi wyraźnie. Podobnie zawistne oko nie może się skupić na tym, co jest naprawdę ważne (Mt 6:33). Takie oko jest nienasycone, chciwe, rozproszone i przebiegłe. Osoba, która ma takie oko, ocenia sprawy niewłaściwie i dąży do samolubnych celów (zob. komentarz do Mt 6:22).

być niewolnikiem: Użyty tu grecki czasownik odnosi się do pracy niewolnika, czyli kogoś, kto ma tylko jednego właściciela. Zgodnie ze słowami Jezusa chrześcijanin nie może okazywać Bogu wyłącznego oddania, które Mu się należy, i jednocześnie poświęcać się gromadzeniu rzeczy materialnych.

Pieniądza: Greckie słowo mamonás (pochodzenia semickiego), w innych przekładach zazwyczaj oddawane jako „mamona”, może być też tłumaczone na „Bogactwo”. „Pieniądz” jest tu przedstawiony jako pan, jako fałszywy bóg, chociaż nie ma jednoznacznych dowodów na to, że było to imię jakiegoś konkretnego bóstwa.

Przestańcie się zamartwiać: Lub „przestańcie się niepokoić”. Forma greckiego czasownika merimnáo, użytego tu z przeczeniem, wskazuje na potrzebę zaprzestania czynności już trwającej. Czasownik ten może dotyczyć martwienia się, które kogoś rozprasza i zaprząta mu myśli, ograbiając go z radości. To samo słowo występuje w Mt 6:27, 28, 31, 34.

życie: Grecki wyraz psyché, oddawany w wielu przekładach Biblii słowem „dusza”, w tym miejscu oznacza życie. Życie (dusza) oraz ciało wymienione razem oznaczają całego człowieka.

o chwilę przedłużyć swoje życie: Greckie słowo oddane tu jako „chwila” dosłownie znaczy „1 łokieć” lub „przedramię”, czyli 44,5 cm (zob. Słowniczek pojęć, „Łokieć”, i Dodatek B14-A). Posługując się miarą odległości, Jezus najwyraźniej przyrównuje życie do podróży. Chodziło mu o to, że zamartwianie się nie pomoże nam ani trochę wydłużyć swojego życia.

Wyciągnijcie naukę: Użyty tu grecki czasownik może być też oddany jako „dokładnie się nauczcie; starannie przestudiujcie”.

lilie polne: Niektórzy uważają, że chodzi tu o zawilce, ale mogły to być różne kwiaty podobne do lilii, takie jak tulipany, hiacynty, irysy lub mieczyki. Istnieje też pogląd, że Jezus nawiązał po prostu do kwiatów rosnących dziko w okolicy i dlatego wyrażenie to jest czasami tłumaczone na „kwiaty polne”. Niektórzy wyciągają taki wniosek, bo w odniesieniu do tych kwiatów użyto też synonimicznego określenia „roślinność polna” (Mt 6:30; Łk 12:27, 28).

roślinność (...) do pieca: Podczas gorących miesięcy letnich rośliny w Izraelu usychają w ciągu zaledwie dwóch dni. Suche łodygi kwiatów i trawę zbierano z pól i używano ich jako opału w piecach do przygotowywania jedzenia.

ludzie małej wiary: Jezus odniósł to wyrażenie do swoich uczniów — chciał podkreślić, że ich wiara czy też zaufanie do Boga nie były silne (Mt 8:26; 14:31; 16:8; Łk 12:28). Nie chodziło o to, że zupełnie nie mieli wiary, ale o to, że mieli jej za mało.

stale szukajcie: Użyta tu forma greckiego czasownika wskazuje na czynność ciągłą. Prawdziwi naśladowcy Jezusa nie mają szukać Królestwa tylko przez pewien czas, a potem zająć się czymś innym. Powinni zawsze stawiać je na pierwszym miejscu w życiu.

Królestwa: W niektórych starożytnych greckich manuskryptach występuje tu wyrażenie „Królestwa Bożego”.

prawości: Ci, którzy szukają Bożej prawości, chętnie spełniają wolę Boga i dostosowują się do Jego norm dobra i zła. To, czego tutaj uczy Jezus, zdecydowanie różni się od nauk faryzeuszy, którzy próbowali ustanawiać własne normy prawości (Mt 5:20).

Nigdy (...) nie zamartwiajcie się o następny dzień: Biblia zachęca do dobrego planowania (Prz 21:5). Jednak nadmierny niepokój o to, co może się wydarzyć w przyszłości, mógłby negatywnie wpłynąć na czyjeś relacje z Bogiem i sprawić, że taka osoba zacznie polegać na własnej mądrości, a nie na Bożej (Prz 3:5, 6).