Janowym: Zob. komentarz do Dz 18:25.

Drogi: Zob. komentarze do Dz 9:2; 19:23 i Słowniczek pojęć.

audytorium szkoły Tyrannosa: Lub „sali wykładowej Tyrannosa”. Nie wiadomo, w jakim celu powstała ta szkoła, ale najwyraźniej chętnie udostępniała Pawłowi salę wykładową, być może na kilka godzin dziennie. Niektóre starożytne manuskrypty zawierają informację, że było to „od godziny piątej do dziesiątej”, czyli mniej więcej od 11 do 16. Słowa te nie pojawiają się jednak w pewnej liczbie wczesnych manuskryptów, co wskazuje, że nie występowały w oryginalnym tekście. Mimo to niektórzy sugerują, że wspomniany przedział czasu wydaje się prawdopodobny — mógł odpowiadać rozkładowi zajęć Pawła w trakcie jego pobytu w Efezie. Oznaczałoby to, że wykorzystywał on okazje, żeby nauczać w gorącej, ale spokojnej porze dnia, gdy wielu ludzi przerywało pracę, by odpocząć.

Azji: Zob. Słowniczek pojęć, „Azja”.

chusty i fartuchy: Wspomnianymi chustami Paweł mógł sobie owijać czoło, by wchłaniały ściekający pot. Z kolei wzmianka o fartuchach, które zazwyczaj nosili pracownicy fizyczni, sugeruje, że w tamtym okresie mógł też zajmować się wyrobem namiotów, zapewne we wczesnych godzinach rannych (Dz 20:34, 35).

magią: Greckie słowo períerga, oddane tu jako „magia”, odnosi się do czegoś, co wzbudza ciekawość. Pewien leksykon łączy je z „nadmierną lub źle ukierunkowaną ciekawością (...), na przykład związaną z praktykowaniem magii” (A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature, wyd. III, 2000). Chodzi więc o praktyki osób próbujących przy pomocy złych duchów uzyskać wgląd w to, co zakazane. W Efezie magią i innymi formami demonizmu zajmowało się wiele osób. W swoim natchnionym liście Paweł zachęcił tamtejszych chrześcijan, żeby ‛nałożyli całą zbroję od Boga’, dzięki czemu będą przygotowani do walki z „armią niegodziwych duchów” (Ef 6:11, 12).

50 000 sztuk srebra: Jeżeli chodziło o drachmy lub denary, to ówczesny robotnik musiałby pracować na taką sumę 50 000 dni — czyli jakieś 137 lat przez siedem dni w tygodniu.

słowo Jehowy: Zob. komentarz do Dz 8:25 oraz Dodatek C3: wprowadzenie i Dz 19:20.

Drogą: Jak wyjaśniono w komentarzu do Dz 9:2, określenie „Droga” było używane w odniesieniu do zboru wczesnochrześcijańskiego. Prawdziwy chrystianizm nie ogranicza się do zewnętrznych przejawów wielbienia Boga, do oddawania Mu czci w sposób czysto formalny. Jest to droga życiowa, styl życia skoncentrowany na służeniu Bogu i poddawaniu się pod wpływ Jego ducha (Jn 4:23, 24). W syryjskiej Peszitcie w omawianym wersecie występuje wyrażenie „droga Boża”, a w łacińskiej Wulgacie (wyd. klementyńskie) — „droga Pana”. Niektóre przekłady Chrześcijańskich Pism Greckich na język hebrajski (w Dodatku C4 oznaczone jako J^{17, 18}) zawierają tu imię Boże i wyrażenie to brzmi: „droga Jehowy”.

Artemidy: Artemida Efeska była boginią płodności czczoną w miastach Azji Mniejszej (Dz 19:27). Na posągach przedstawiano ją z rzędami ozdób, które uważa się za piersi, za strusie jaja albo za jądra byków ofiarnych. Dolną część jej ciała, przypominającą mumię, zdobiły różne symbole i wyobrażenia zwierząt. Artemida Efeska ma niewiele wspólnego z Artemidą z klasycznej mitologii greckiej — dziewiczą boginią łowów, którą Rzymianie nazywali Dianą.

niektórzy (...) organizatorzy świąt i igrzysk: Dosł. „niektórzy azjarchowie”. Ci wysocy rangą urzędnicy rzymskiej prowincji Azja najwyraźniej byli wybierani ze względu na swoje wpływy i zamożność. Nadzorowali i finansowali igrzyska organizowane w prowincji.

prokonsulowie: Prokonsul był głównym namiestnikiem prowincji zarządzanej przez rzymski senat. Sprawował władzę sądowniczą i podlegało mu wojsko. Chociaż za swoje działania odpowiadał przed senatem, miał w prowincji najwyższą władzę. Prowincją zarządzał tylko jeden prokonsul, więc liczby mnogiej najwyraźniej użyto tutaj w sensie ogólnym. Efez był stolicą rzymskiej prowincji Azja i właśnie tam rezydował prokonsul (zob. Słowniczek pojęć, „Azja”).