przypowieść: Lub „przykład” (zob. komentarz do Mt 13:3).

zawsze powinni się modlić: Tylko Łukasz zapisał przypowieść z wersetów 2-8, co jest kolejnym przykładem potwierdzającym, że jego Ewangelia kładzie nacisk na kwestię modlitwy (Łk 1:10, 13; 2:37; 3:21; 6:12; 9:28, 29; 11:1; 18:1-8; 22:39-46; 23:46).

sędzia: Jezus najwyraźniej ma na myśli wyznaczonego przez Rzymian sędziego lub urzędnika sądowego. Wygląda na to, że sędzia z tej przypowieści nie działał w ramach żydowskiego systemu sądowniczego, który wymagał, by sprawę rozpatrywało co najmniej trzech mężczyzn. Ponadto nie bał się Boga ani nie liczył się z żadnym człowiekiem, czyli nie przejmował się tym, co myślą inni.

nie liczę się z ludźmi: Lub „nie respektuję człowieka”. To sformułowanie oznacza niepoddawanie się naciskom opinii publicznej lub nieprzejmowanie się tym, co myślą inni (zob. komentarz do Łk 18:2).

mnie nie nękała: Lub „mnie nie dobijała”. Dosł. „nie uderzała mnie pod [oko] bez końca”. Użyty tu grecki czasownik hypopiázo oznacza „uderzyć w twarz; podbić komuś oko”. Tutaj najwyraźniej występuje w sensie przenośnym i zawiera myśl o ciągłym naprzykrzaniu się komuś lub całkowitym zamęczeniu go. Niektórzy bibliści uważają, że słowo to mieści w sobie pojęcie psucia komuś opinii. W tym kontekście opisuje odczucia sędziego, który początkowo nie chciał spełnić prośby wdowy, jednak w końcu podjął działania z powodu jej wytrwałości (Łk 18:1-4). Przykład ten nie przyrównuje Boga do nieprawego sędziego, ale mu Go przeciwstawia. Skoro ten sędzia w końcu zrobił to, co właściwe, o ileż bardziej należy się tego spodziewać po Bogu! Podobnie jak ta wdowa, słudzy Jehowy muszą wytrwale prosić Go o pomoc. Ponieważ Bóg jest prawy, na pewno odpowie na ich modlitwy i dopilnuje, żeby została im oddana sprawiedliwość (Łk 18:6, 7).

taką wiarę: W tekście greckim słowo „wiara” jest poprzedzone rodzajnikiem, co wskazuje, że Jezus nie mówił o wierze w sensie ogólnym, ale o takiej wierze, jaką przejawiała wdowa z podanej przez niego przypowieści (Łk 18:1-8). Chodzi o wiarę w potęgę modlitwy, a także w to, że Bóg dopilnuje, żeby Jego wybranym została oddana sprawiedliwość. Pytanie z tego wersetu Jezus najwyraźniej pozostawił bez odpowiedzi, żeby jego uczniowie sami zastanowili się nad jakością swojej wiary. Przykład dotyczący modlitwy i wiary był bardzo stosowny, ponieważ Jezus dopiero co opisał, z jakimi próbami będą musieli się zmierzyć jego uczniowie (Łk 17:22-37).

świątyni: Osoby przychodzące do świątyni, żeby się modlić, nie mogły wejść ani do Miejsca Świętego, ani do Miejsca Najświętszego, a jedynie na otaczające ją dziedzińce. Obaj Żydzi wspomniani w tej przypowieści najwyraźniej znajdowali się na którymś z tych dziedzińców (zob. Dodatek B11).

zdziercy: W Izraelu pod panowaniem Rzymian żydowscy poborcy podatkowi często dopuszczali się zdzierstwa. Pełniąc swoją funkcję, mieli wiele okazji do tego, żeby cudzym kosztem czerpać nieuczciwe zyski dla siebie i niewątpliwie także dla swoich rzymskich zwierzchników. Prawdopodobnie właśnie do takich praktyk nawiązał Jezus, kiedy w swojej przypowieści mówił o zarozumiałym faryzeuszu, który chełpił się przed Bogiem, że nie jest zdziercą.

Poszczę dwa razy w tygodniu: Chociaż Prawo Mojżeszowe nie zawierało terminu „post”, to na ogół uważano, że polecenie, by „odczuwać żal”, dotyczące corocznego Dnia Przebłagania, obejmowało post (Kpł 16:29, przyp.; Lb 29:7, przyp.; Ps 35:13). Później stopniowo wprowadzono doroczne posty dla upamiętnienia tragicznych wydarzeń z historii narodu. Jednak faryzeusze mieli zwyczaj pościć „dwa razy w tygodniu” — drugiego i piątego dnia. Chcieli, żeby wszyscy mogli zobaczyć ich pobożność (Mt 6:16). Według niektórych źródeł wybierali w tym celu dni targowe, kiedy w mieście było dużo ludzi. Pościli również, gdy w synagogach urządzano specjalne nabożeństwa oraz gdy lokalne sądy odbywały swoje posiedzenia.

bądź łaskawy dla mnie: Lub „bądź miłosierny dla mnie”. Greckie słowo oddane tu jako „bądź łaskawy” w Chrześcijańskich Pismach Greckich występuje tylko w dwóch miejscach i ma związek z przebłaganiem. W Heb 2:17 (zob. też przyp.) zostało oddane jako „złożyć ofiarę przebłagalną” lub „dokonać przebłagania”.

małe dzieci: Lub „niemowlęta”. Użyte tu greckie słowo bréfos oznacza bardzo małe dzieci, niemowlęta, a nawet nienarodzone dzieci (Łk 1:41; 2:12; Dz 7:19; 2Tm 3:15, „niemowlęctwo”; 1Pt 2:2). W równoległych sprawozdaniach z Mt 19:13 i Mk 10:13 występuje inne greckie słowo, paidíon, które odnosi się nie tylko do noworodków i niemowląt (Mt 2:8; Łk 1:59), ale zostało też użyte w odniesieniu do 12-letniej córki Jaira (Mk 5:39-42). To, że ewangeliści, opisując to wydarzenie, użyli różnych słów odnoszących się do dzieci, może wskazywać, że były one w różnym wieku, a Łukasz najwyraźniej skupił się na tym, że były wśród nich niemowlęta.

tak jak małe dziecko: Zob. komentarz do Mk 10:15.

Dobry Nauczycielu: Zob. komentarz do Mk 10:17.

Jezus mu powiedział: Jezus widział szczerość tego dostojnika i, jak czytamy w Mk 10:21, ‛umiłował go’. Jednak zdawał sobie sprawę, że człowiek ten, by zostać jego uczniem, powinien w większym stopniu przejawiać ofiarność, dlatego powiedział mu: Sprzedaj wszystko, co masz, i rozdaj pieniądze biednym. W przeciwieństwie do Piotra i innych, którzy zostawili wszystko i poszli za Jezusem, ten młody człowiek nie chciał się rozstać ze swoimi dobrami, żeby zostać jego uczniem (Mt 4:20, 22; Łk 18:23, 28).

Łatwiej wielbłądowi przecisnąć się przez ucho igielne: Jezus użył tu hiperboli dla unaocznienia, że tak jak literalny wielbłąd nie może się przecisnąć przez ucho igły, podobnie bogaty człowiek nie wejdzie do Królestwa Bożego, jeśli bogactwo w dalszym ciągu będzie dla niego ważniejsze niż więź z Jehową. Jezus nie sugerował, że żaden bogaty człowiek nie wejdzie do Królestwa, bo sam dodał: „To, co u ludzi jest niemożliwe, u Boga jest możliwe” (Łk 18:27). Greckie słowo belòne, tłumaczone na „igła” (dosł. „igła do szycia”), w Chrześcijańskich Pismach Greckich występuje tylko w tym miejscu; czasem określano nim igłę chirurgiczną. W równoległych sprawozdaniach z Mt 19:24 i Mk 10:25 występuje inne greckie słowo tłumaczone na „igła” (rafís), pochodzące od czasownika „szyć”.

nadchodzącym nowym świecie: Lub „nadchodzącym systemie rzeczy; nadchodzącej epoce”. Użyty tu grecki wyraz aiòn, którego podstawowe znaczenie to „wiek”, może się odnosić do sytuacji, stanu rzeczy wyróżniającego pewien okres, wiek czy epokę. Jezus nawiązuje tu do czasów, kiedy pod rządami Królestwa Bożego wierni ludzie otrzymają możliwość życia wiecznego (Mk 10:29, 30; zob. Słowniczek pojęć, „System rzeczy”).

Idziemy do Jerozolimy: Zob. komentarz do Mt 20:17.

opluty: Zob. komentarz do Mk 10:34.

Jerycha: Starożytne kananejskie miasto po zach. stronie Jordanu, które jako pierwsze zostało zdobyte przez Izraelitów (Lb 22:1; Joz 6:1, 24, 25). Z czasem opustoszało, ale Żydzi po powrocie z niewoli babilońskiej zbudowali na jego miejscu nowe, bo było tam dobre źródło wody (ʽAjn as-Sultan). Do czasów Jezusa niecałe 2 km na pd. od tego miasta Rzymianie zbudowali kolejne. To może wyjaśniać, dlaczego w związku z tym samym wydarzeniem w sprawozdaniach Mateusza i Marka powiedziano, że Jezus ‛wychodził z Jerycha’ (Mt 20:29; Mk 10:46), a w relacji Łukasza — że zbliżał się do Jerycha. Jezus mógł więc uzdrowić niewidomego, gdy wychodził z miasta żydowskiego i szedł do rzymskiego lub na odwrót (zob. Dodatek B4 i B10).

pewien niewidomy: W opisie tego wydarzenia w sprawozdaniu Mateusza (20:30) powiedziano, że było tam dwóch niewidomych. Marek (10:46) i Łukasz wspominają tylko o jednym, bo najwyraźniej skupili się na Bartymeuszu, którego imię pojawia się jedynie w Ewangelii według Marka.

Synu Dawida: Nazywając Jezusa „Synem Dawida”, niewidomy mężczyzna pokazał, że uznaje go za Mesjasza (zob. komentarze do Mt 1:1, 6).