1. Ngoeak a ngera el rolel e kede locha mo nguu omesmechokl, e ngera uchul me kede ousbech omesmechokl?

 KID el rokui a ngar ngii a taem el bo dousbech a omesmechokl. Ngar er a bebil blekeradel e kede locha olengit a ulekrael er a chad el doba omengull el mo er ngii. E ngar er a kuk bebil blekeradel e a odam el bekikl el kired a locha mo mengedecheduch er kid sel lesa el kmo kede “toucheklang” el mo meruul er a tekoi el bo douuchel er a rengud er ngii. (Gal. 6:1, BT) Me a lechub kede mo nguu a omesmechokl er a uriul er a derellii a oberaod el klengit. Me nguaisei el alta omesmechokl a mei el ngar er a kakerous el rolel, engdi ngklou a ultutelel el bo doltirakl. Ngorreled e dirrek el sebechel losebelii a klengar er kid!​—Osi. 6:23.

2. El ua losaod er ngii a Osisechakl 12:15, ngngera uchul me ngungil dekengei a omesmechokl?

² A bades el lemlengai er ngii tia el suobel a melisiich er kid el ‘mo ungil el orrenges . . . a ikel bla le dung a re mellomes a rengrir.’ (Osi. 22:17) Ngdiak a chad el medengei a rokui el tekoi e blechoel el ngar ngii a chad el kuk betok a klemedengei er ngii er kid. (Monguiu er a Osisechakl 12:15.) Me ngolechotel a llomeserreng sel doltirakl a omesmechokl. Ngochotii el kmo kede medengelii a telkeled e mtebengii el kmo, kede ousbech a ngeso el mo remuul a turrekong er kid. A mellomes a rengul King Salomon a mlukreng el mo meluches el kmo: “Le betok a ngesou er a uldasu e a uldasu a mo ungilbesul.”​—Osi. 15:22.

3. Ngoeak a ngera el rolel e kede locha mo nguu a omesmechokl?

³ Kede locha mo ngmai a bleketakl el omesmechokl engdi a lebebil e nglocha diak el bleketakl. Ngera belkul a diak el bleketakl el omesmechokl? Kede locha mo chiuii a kmung ngerang er a Biblia me a lechub e ngta er aike el babilenged el ngii a rullid el mo chelellakl e omdasu er a tekoi el doruul er ngii e mo meruul omelodech.  (Heb. 4:12) Ngsebeched lomekedong er tiang el kmo ngdiak el bleketakl el omesmechokl. Ngngera belkul a bleketakl el omesmechokl? A ta er a mechuodel me a lechub e ngodam a locha mo ouchais er kid er a tekoi el kired el oureor er ngii. Tia sebeched el omekedong er ngii el kmo ngbleketakl el omesmechokl. A lsekum a chad a kmal betik a rengul er kid me ngmeskid a omesmechokl el mengai er a Bades e ngkired lochotii a omereng el saul el kirel loeak sel dorrenges er ngii e desichedekl er a rengud.

4. A doltirakl er a Olisechakl 7:9, e ngngera diak el kired el meruul er ngii sel denguu a omesmechokl?

⁴ Me nguaisei engdi nglocha kmal mo meringel er kid sel di lebleketakl a chad el mesmechokl er kid. Nglocha mo kesib a rengud. E ngera uchul? Alta kede kongei el kmo ngkmal diak demecherrungel, engdi nglocha mo meringel er kid el kongei a omesmechokl sel louchais er kid a chad el kirel a ileakl el mekngit el blekerdeled. (Monguiu er a Olisechakl 7:9.) Kede locha mo omeklemalt omerelled. Kede locha mo oumededenger er a moktek er ngii el ouchais er kid me a lechub e ngmetemall a rengud er a rolel e ngmilsmechokl er kid. Me a lmuut kung kede locha mo mengerar er ngike el milsmechokl er kid e melatk el kmo: ‘Ngkmal diak a llemeltel mesmechokl er ngak! Ngii me ngdirrek el ngar ngii a mekngit el blekerdelel!’ E a lsekum e ngdiak el soad a omesmechokl e kede locha mo otngeklii me a lechub e kede oker er a ta er a chad el ngii a mo dmu aike el soad lorrenges el kirel omesmechokl.

5. Ngera kede mo mesaod er tia el suobel?

⁵ Ngar tia el suobel e kede mo mesaod a kerebai er a rechad el ngar er a Biblia el kilengei me a redimlak el kengei omesmechokl. Kede dirrek el mo mesaod aike el sebechel ngosukid el kongei, e ngmai a klungioled er a omesmechokl.

6. Ngera kede suubii er a omerellel a King Rehoboam el kirel a ulekrael el lengilai?

⁶ Molatk er a Rehoboam. Sera bo leking er a Israel e a rechad a mlei er ngii el kirel ongit. Te ullengit er ngii me lekebekakl a berraod el demal er a Salomon a ulelterekokl er tir. Me kede chemat er a Rehoboam e le ngmlo olengit a ulekrael er a remechuodel el chad er a Israel el kirel tiang. Tirka el mechuodel a dilu el kmo a bo lotirakl a tekingir e te mo blechoel el oltirakl er ngii. (1 Ki. 12:3-7) Engdi a Rehoboam a locha dimlak el soal tia el ulekrael er tir me ngmlo mengedecheduch er a rechad el ble lekaukeroul. Tirka locha mle okeua me a derengel a rekrir me ngmla er ngii a sesei el klemedengei er tir. (2 Kr. 12:13) Engdi te milsa Rehoboam a mekngit el ulekrael. Te dilu er ngii me ledechel a berredir tirka el chad. (1 Ki. 12:8-11) Me a Rehoboam a ngilai a teblo el kakerous el ulekrael. Ngmle sebechel meluluuch el mora Jehovah lolengit er ngii el kmo ngngera el ulekrael a ungil bo loltirakl er ngii. Engdi ngika bai mlo oltirakl er a ulekrael el soal e mlo orrenges er tirke el besechel. Tia mlo uchul a tellemall el mora Rehoboam me a rechad er a Israel. Nguaisei, a ulekrael el bo denguu a locha diak el soad. Me nguaisei engdi a lsekum e ngmengai a uchetemel er a Tekingel a Dios e ngkired el otireklii.

7. Ngera ngosisecheklid a tekoi el dilubech el mora King Usia?

⁷ A King Usia a dimlak lotirakl a omesmechokl. Ngika siliseb er a basio er a templo el di mle reprist a sebechir el mo er ngii e millasem el melenget a ochod. A reprist er a Jehovah a dilu er ngii el kmo: “Ng diak le kirem e Usia el melul a ochod el mor a RUBAK, te di prist el ngelekel a Aron el tirkel mlechedaol el mo melul a ochod.” Me ngmilekerang a Usia? A Jehovah a locha mle sebechel lousubes er ngii a lsekum e ngngiluu a rengul moriou e mlo otireklii omesmechokl e mereched el tuobed er a templo. Engdi a “Usia a mlo kesib a rengul.” Ngera uchul me ngultngeklii a omesmechokl? Ngika ulemdasu el kmo ngii a king me ngsebechel meruul a ngii di el ngera el soal. Engdi Jehovah dimlak lomdasu el uaisei.  Ngii el mlo rullii a tekoi el diak a llemeltel er ngii a uchul me a Usia mlo chebedes e “di mle chebedes el mor a kodellel.” (2 Kr. 26:16-21) Me a tekoi el dilubech el mora Usia osisecheklid el kmo, a ngii di el chad el otngakl a omesmechokl el mengai a uchetemel er a Bades a oridii a kengei er a Jehovah.

8. Ngmilekera Job er a lengai a omesmechokl?

⁸ A Biblia diak di lebeskid a olachidnger el uaika el dulsaod e ngdirrek el meskid a ungil kerebai er a rechad el mlukngeltengat le te kilengei a omesmechokl. Molatk er a Job. Alta ngkmal milluu er a Dios engdi ngdimlak el cherrungel. Sera bo lechebangel a kmal meringel el blekeradel e ngmlo melekoi a diak el melemalt el tekoi. Sei a uchul me ngngilai a bleketakl el omesmechokl er a Elihu me a Jehovah. Me ngmilekera Job? Ngngiluu a rengul el moriou e kongei a omesmechokl. Ngdilu el kmo: “Ak millekoi a tekoi el dimlak a ngeral kudengei er ngii, . . . ak merrengang er a ikel rokui el bla kdung, mak uuchela er a renguk mak ulat er a chebechab e mengab er ngak er a chab.” Me a Jehovah ulemekngeltengat er ngii le ngmle ngariou a rengul.​—Job 42:3-6, 12-17.

9. Ngmilekera Moses e kutmeklii a ungil kerebai el kilengei a omesmechokl?

⁹ A Moses a ungil kerebai er a chad el kilengei omesmechokl er a uriul er a lerellii a oberaod el klengit. Ta el taem e ngmlo diak el sebechel lorekedii a ngesechel a rengul e dimlak lodengesii a Jehovah. Tiakid a uchul me ngmlo diak el sebechel soiseb er a Beluu er a Nglat. (Ule. 20:1-13) Me sera lolengit er a Jehovah me lengedechii a uldesuel e ngdilu er ngii el kmo: “Le merekong! Kele mluut el melekoi er tial tekoi er ngak!” (Dut. 3:23-27) A Moses a dimlak el bo lemedecherecher a rengul. Ngbai kilengei er a omelilt er a Jehovah me a Jehovah millemolem el lousbech er ngii el omekrael er a rechad er a Israel. (Dut. 4:1) Me a Job me a Moses a kmal ungil kerebai el kilengei a omesmechokl. A Job a ngildechii a diak el melemalt el uldesuel e dimlak lolasem el omeklemalt er ngii. E a Moses a ochotii el kmo ngkilengei a omesmechokl er a Jehovah e le ngmillemolem el blak a rengul el mesiou er ngii er a uriul er a loridii a ileakl el techall el kmal mle mekreos er a rengul.

10. (a) Ngngera ngosisecheklid a Osisechakl 4:10-13 el kirel a klungiolel a dekengei omesmechokl? (b) Ngera el ungil blekeradel a bla lochotii a rebebil el kirel omesmechokl?

¹⁰ Ngmo uchul a klungioled sel doltirakl er a kerebai el lekiltmokl a reblak a rengrir el chad el ua Job me a Moses. (Monguiu er a Osisechakl 4:10-13.) Te betok el odam me a odos er kid a oukerebai er tir e kongei a omesmechokl. Molatk a tekingel a Emmanuel el kirel a uleklatk el lengiluu, el ngii a odam el kiei er a Congo. Ngdmu el kmo: “A remesisiich er a klemerang el odam er a ongdibel er ngak a milsa el kmo ak merael el bedul a rael el mo uchul a telemellel a klaumerang er ngak e mle ngosukak. Me a kultirakl a ulekrael er tir e tia uchul me ak mlo ochib a betok el mondai.” * A Megan el pioneer er a beluu er a Canada a mesaod el kirel omesmechokl el kmo: “Ngblechoel el meringel er ngak a remenges engdi ngtekoi el kuusbech.” E a Marko el odam er a Croatia a kmo: “A kurridii a ileakl el techall er omesiou engdi sel kumes el bedul tiakid el taem e ak mtebengii el kmo, a omesmechokl el kngiluu a ngilsukak el lmuut el mo mesisiich er a klereng.”

11. Ngera ngdilu a odam el Karl Klein el kirel a lak dekengei omesmechokl?

¹¹ A dirrek el ta er a ungil kerebai er a chad el ngilai a klungiolel er a omesmechokl el lengilai a odam el Karl Klein, el ngii a mle ta er a chedal a Governing Body. Ngar sel suobel el mesaod er a chisel a klengar er ngii e a odam el Klein a ouchais el kirel a ta el taem el lengiluu a mesisiich el omesmechokl er a kmeed el sechelil er a Joseph F. Rutherford. A odam ouchais el kmo a uchelel e ngmiltemall a rengul er a omesmechokl er ngii.  Ngdmu el kmo: “Sel taem el kilsang er uriul er tia el omesmechokl e ngkmal mle dmeu a rengul [a odam Rutherford] el kmo, ‘Alii Karl!’ Engdi ngak a kmal dirk mle telemall a renguk er a omesmechokl er ngii a uchul e ngdimlak lungil a renguk loutkeu er ngii. Me ngdilu el kmo, ‘Karl, bom kerekikl! A Diabelong a oeak ullem!’ Ak kmal mlo merur me ak dilu er ngii el kmo, ‘Ngkmal diak a ngerang e odam Rutherford.’ Engdi ngika mle ungil medengei el kmo ngtelemall a renguk er a tekingel me ngliluut el kmo, ‘Ngdaijob. Engdi bom kerekikl. A Diabelong a oeak ullem.’ Ngika kmal klemerang a tekingel! Sel dorreked a ngesechel a rengud el bedul odam er kid tokubets el kirel a tekoi el ngar ngii a llemeltel melekoi . . . , e kede msa techellel a Diabelong.” * (Efe. 4:25-27) A odam el Klein a kilengei er a omesmechokl er a odam Rutherford e millemolem el kmeed el sechelil.

12. Ngmekera klengariourreng e ngosukid el mo kongei a omesmechokl? (Psalm 141:5)

¹² Ngera sebechel ngosukid el mo kongei a omesmechokl? Ngkirel mo ngariou a rengud e melemolem el melatk el kmo, kid a kmal diak demecherrungel me a dirrek el lebebil e ngmo diak dungil lomdasu. Ngua dulsaod er a uchei, a Job a dimlak loba melemalt el uldasu. Engdi uriul e ngmirruul omelodech me a Jehovah ulemekngeltengat er ngii el kirel. E ngera uchul? E le Job a mle ngariou a rengul. Alta Elihu kmal mle kekerei er ngii engdi ngulechotii el kmo ngngariou a rengul er a lekengei er a omesmechokl er ngii. (Job 32:6, 7) A klengariourreng a dirrek el mo ngosukid el oltaut omellach sel bo domdasu el kmo ngdiak derredemelel a omesmechokl, me a lechub a lsekum ngike el mesmechokl a kekerei er kid. A ta er a mechuodel er a Canada melekoi el kmo, “Ngkmal ngodech a osengir a rechad el kired er sel domdasu er ngii, me kede mekera olengeriakl a lsekum e ngdiak a sumecheklid?” Kid el rokui a kired el olengeriakl er a rolel a domekeroul a rodech er a reng e domerk e dolisechakl er a ungil chais.​—Monguiu er a Psalm 141:5.

13. Ngkirel mo uangerang osenged el kirel a omesmechokl el dengai?

¹³ Momes omesmechokl el olechotel a bltikerreng er a Dios. A Jehovah soal sel kot lungil el kired. (Osi. 4:20-22) A omesmechokl el dengai loeak a Tekingel, babilenged el mengai a uchetemel er a Biblia, me a lechub e ngta er a mesisiich er a klemerang el kldemed a olechotel a bltkil a rengul el mei er kid. A Hebru 12:9, 10 a kmo, ng “mesmechokl er kid el kirel a klungioled.”

14. Ngera kired el melatk er ngii sel denguu a omesmechokl?

¹⁴ Molatk er a omesmechokl, el diak el rolel a omngiluu. A lebebil e kede locha mo omdasu el kmo ngdimlak lungil a rolel a omesmechokl el dengiluu. Nguaisei el kirel a chad el mesmechokl el mo meruul er ngii el ngar er a rolel e ngmo beot er a chad a kongei er ngii. * (Gal. 6:1) Engdi  a lsekum e kede nguu omesmechokl e ngklou a ultutelel dolatk er a omesmechokl, mo lmuut me a lsekum e kede omdasu el kmo a chad a milsmechokl er kid el ngar er a mekngit el rolel. Ngsebeched el di kid loker: ‘Alta ngdimlak el soak a rolel e ngmilsmechokl er ngak, engdi ngngar ngii a sebechek el suub er ngii? Ngsebechek el lomes lengelakl er a kngtil ngika el milsmechokl er ngak e ngmai a klungiolek er a tekingel?’ Ngolechotel a llomeserreng sel dosiik a rolel e kede ngmai a klungioled er a omesmechokl el dengai.​—Osi. 15:31.

15. Ngera uchul me ngungil dosiik a ulekrael?

¹⁵ A Biblia melisiich er kid el mo osiik a ulekrael. A Osisechakl 13:10 a kmo: “Ng tekoi er a llomeserreng a dolengit a ngesou er a ungil uldasu.” Tia kmal klemerang! Tirke el me a medal e osiik a ulekrael e diak longiil el mo er sel taem el lengai a omesmechokl a lmuut el olengeriakl er tirke el diak losiik a ulekrael. Me mosiik a ulekrael.

16. Ngera el blekeradel a sebeched lolengit a ulekrael el kirel?

¹⁶ Oingerang e kede locha mo osiik a ulekrael er a rekldemed er a klaumerang? Molatk a bebil blekeradel. (1) Odos olengit er a meduch el odos me lobengkel el mora study er ngii e a uriul e ngoker er ngii a rolel e ngsebechel lmuut el mo ungil lolisechakl. (2) Mesobil el odos el soal lomechar a bilel olengit a ulekrael er a odos el mesisiich er a klemerang el kirel a uldesuel er a bail el soal lomechar er ngii. (3) Odam a ketengel loltobed er a cheldecheduch el mora buai. Me ngolengit er a odam el meketeketa el oltobed a cheldecheduch me lorrenges er a cheldechedechal e louchais a rolel e ngsebechel lmuut el olengeriakl. Ngmo lmuut er a odam el mla mo betok el rak el oltobed a cheldecheduch me ngungil loker a uldesuir a remeduch el odam e loltaut a ulekrael er tir.

17. Kede mekera ngmai a klungioled er a omesmechokl?

¹⁷ Ngar er aika el merael el mei el sandei me a buil e kede mo ngmai a bleketakl me a lechub e ngdiak lebleketakl el omesmechokl. Sel leduubech tiang e molatk aike el tekoi el desiluub er tia el suobel. Lolemolem el ngariou a rengum. Molatk er a omesmechokl el diak el rolel e ke ngiluu. E moltaut a omesmechokl el mngai. Ngdiak a ta er kid el mechell el loba llomeserreng. Engdi sel ‘bo dungil el orrenges a ungil uldasu e dosuub’ e a Tekingel a Dios a tibir el kmo, ‘ngmo mellomes a rengud.’​—Osi. 19:20.