Pamabaleg ed Ananak Diad Sayan Maabuloy a Mundo

AKANENGNENG kayo ta la na ugaw a manpapasaliw na gakgalaw ya aglabay a saliwen na ateng to? Odino sakey ya ugaw a labay to ni manggalaw tan manbatik-batik, anta imbaga lay ateng to a “Mandeen ka”? Ipapanengneng na onia ran situasyon, a say nononoten labat na saratan ya ateng et say pankaabigan na anak da. Balet, lapud ag-ontundan mantarampas so ugaw, mabetbet ya onaabuloy lanlamang iratan ya ateng. Say desisyon dan andi et magmamaliw lan on.

Papanisiaan na dakel ya ateng a say maong ya ama odino ina et iter to so amin lawarin labay na anak to. Singa bilang, diad Estados Unidos, sinurbi so 750 ya ugugaw a manedad na 12 anggad 17. Sanen tinepetan ira no antoy gawaen da no ibaga na ateng da ya andi, ngalngali 60 porsiento na ugugaw so angibaga a siansia nin ipasoot day labay da. Apaneknekan na manga 55 porsiento a kaslakan lan epektibo iyan taktika. Ipapasen na atateng da a say inkamaabuloy et aro. Balet, tua kasi itan?

Imanoen pa so makabat a probirbio ya akasulat ed Biblia: “No iter moy amin a labay na aripen mo manlapud ugaw ni, onsabi agew a panuleyan toy amin.” (Probirbio 29:21, Maung a Balita) Tua, say ugaw et aliwan aripen. Balet, agka ta mipakna ya onaplika so prinsipyo na satan ed pamabaleg na ananak? No konsintien tan iter so amin a labay na ugugaw et nayarin ombaleg iran ‘panuleyan da lay amin,’ salanti, nalamlaman ira, anawet so ulo ra, tan agda amtay misalamat.

Diad biek a dapag, onia so insimbawa na Biblia ed atateng: “Ibangat mo so anak ed dalan a nepeg to a laen.” (Uliran 22:6) Tutumboken na makabat ya atateng iyan bilin kanian mangileletneg tan mangiiter ira na malinew, agmanguman-uman, tan makatunongan iran totontonen. Agda ipapasen a say inkamaabuloy et panangaro, nisay pangiter ed amin a labay na ugaw no mankuyangyang, onakis, odino sano manaabusado la. Imbes, mipakna ira ed makabat a simbawa nen Jesus: “Onia so panagsalita yo, On, on; Andi, andi.” (Mateo 5:37) Anto sirin so kaukolan pian dugay pangipasal ed ananak? Imanoen tayo pa so sakey a mapuersan ilustrasyon.

“Singa Saray Panapana ed Lima”

Say impangiyilustra na Biblia ed relasyon na ateng tan anak et mangidadanet a kaukolan na  anak so giya na ateng. Ibabaga na Salmo 127:4, 5: “Singa saray panapana ed lima na sakey a mabiskeg a too, ontan so saray anak na kalangweran. Magayaga so too a wala ed sikato so pananginan na panapana a napno na panapana.” Kanian say anak et inyaliling ed pana, tan say ateng et inkompara ed mabiskeg a sundalo. Amta na pumapana ya agnakena so puntirya to no agto itan asigtaen. Ontan met, amta na maaron atateng a say pamabaleg na anak et mankaukolay panagplano tan sagpot. Labay dan nasabi na saray anak da so “puntirya,” salanti, say pagmaliw a kontento bilang maliket tan responsablin wala la’d edad. Labay da a saray anak da et makapandesisyon na duga, magmaliw a makabat pian napaliisan iray sarag komon ya arawian iran problema, tan nagawaan iray makabaliksan a plano. Balet kaukolan so ikiwas na atateng pian nagawa iraya.

Anto so kaukolan pian nasabi na pana so puntirya? Nepeg ya iparaan iyan maong, protektaan, tan as-asigtaen ya ikena. Ontan met, saray anak et kaukolan ya iparaan, protektaan, tan as-asigtaen ya iwanwan pian ontalona ira sano baleg la ra. Sansakeyen tayo pa irayan taloran aspekto na pamabaleg ed ananak.

Iparaan a Maong so Pana

Nensaman, saray pana et kaukolan ya apipigeren a gawaen. Satan so nayarin gawa ed anlemew a klasen kiew, kaukolan a kayasan tan pagmaliwen a mapmaptek. Nepeg a say nguro et mautok. Insan singeran na bago so sampot na pana pian diretso so batik to.

Labay na atateng a saray anak da et magmaliw a singa maptek a pana, salanti, ag-oniwas-iwas. Kanian say makabat ya ateng et agto ibaliwala so seryoson kasalanan na anak, noagta maaro ton tulongan a manguman tan ipetek. Mankaukolan iya na pansagpot ta “say inkaatiw nisinger ed puso na ugaw.” (Uliran 22:15) Sisimbawaen na Biblia so atateng a disiplinaen da iray anak da. (Efeso 6:4, Maung a Balita) Sirin, say disiplina et importante pian naporma tan nipetek so nonot tan ugali na ugaw.

Agpankelawan so ibabaga na Uliran 13:24: “Say mangipaliis na lewet kagula to so anak to, balet say mangaro ed sikato, sikato so dusaen to a masaksakbay.” Say lewet a tutukoyen na sayan teksto et say antokaman a klase na panangipetek. Kaukolan so maaron disiplina na ateng pian nipetek iray lingo, a no niyugali et sengegay miserablen bilay sano baleg la ra. Sirin, say agpandisiplina et mankabaliksay panamusol; bangta say pandisiplina et panangaro.

Nepeg ya ipalinew na maaron ateng ed anak to no akin a wala iratan a totontonen. Kanian say pandisiplina et aliwa labat lan pangiter na saray ganggan odino panusa, noag say mas importante et natalosan iratan na ugaw diad ontan et magmaliw iran makabat. Oniay impaimano na Biblia: “Anggan siopa a mangunor ed tunong sikato so makabat ya anak.”​—Uliran 28:7.

Say bago ya insinger ed sampot na pana et makatulong pian maptek so batik na pana. Ontan met, saray bangat ed Biblia a nanlapud Angigapo na uksoyay pamilya et mansiansia ed ananak anggano akabiig la ra, tan nagunggonaan ira ed interon bilay da. (Efeso 3:14, 15) Balet, panon a naseguro na atateng a saratan a bangat et talagan “akasinger” ed ananak da?

Imanoen pa so bilin na Dios ed saray Israelitan ateng diad panaon nen Moises: “Saraya a salita, ya ingganggan ko ed sika ed sayan agew, nepeg da so ontatak ed pusom; tan nepeg mo ya ibangat iraya a sankakulian ed saray anak mo.” (Deuteronomio 6:6, 7) Kanian duaran bengatla so gawaen na atateng. Unona, nepeg dan aralen tan iyaplika ed bilay da so ibabaga na Biblia, salanti, aroen da iray ganggan na Dios. (Salmo 119:97) Diad ontan et nagawaan da so komaduan imbaga na teksto ya ‘ibangat a sankakulian’ ed ananak so ganggan na Dios. Kabaliksan na satan a say kakanaan na saray ganggan et itanek da ed puso na ugaw diad panamegley na epektibon panagbangat tan pangulit-ulit.

Malinew, aliwan karaanan so pangibangat ed saray prinsipyo na Biblia odino say maaron  pandisiplina pian ipetek iray seryoson lingo. Importante iraya ta pian niparaan iray ankablin “panapana” ed maptek tan maligen ya inka-adulto.

Protektaan so Pana

Pawilen tayo pa so ilustrasyon ed Salmo 127:4, 5. Imanoen a say pumapana et ‘pinano to so pananginan’ na saray pana. Protektaan to irayan agawa lan pana diad pangikarga to ed pananginan pian agnaderal odino naputer. Makapainteres so impangipropesiya na Biblia ed Mesias bilang masileng a pana ya “inyatol” na Ama to ed dilin pananginan To. (Isaias 49:2) Si Jehova a Dios, say sankamaaroan ed amin ya Ama et analimbeng ed inararo ton Anak a si Jesus ed amin a pakasakitan ya anggad asabi so impasakbay ya aturon panaon na pamatey ed Mesias. Anggan nen inatey la, say Anak so prinotektaan na Dios diad impamaoli pian temporaryo labat so ipatey to, tan sikatoy maligen ya impawil To ed tawen a panayaman to’d andi-anggaan.

Ontan met, pampapagaan na maaron atateng no panon dan protektaan so ananak pian agnasakitan ed sayan mundon abebbebay estandarte. Ompan sebelan na ateng iray anak da ed impluensian mameligro ed sikara. Alimbawa, nepeg ya ipapuso na marunong ya atateng iyan prinsipyo: “Saray mauges a kaulop deralen da so saray maong ya ugugali.” (1 Corinto 15:33) No agpiulopen iray anak ed saramay agmanrerespeto ed moral iran estandarte na Biblia, ag-ira makagawa na lingo a pakarisgoan odino ipatey da ni ingen.

Nayarin agpablien na ugugaw so proteksion na ateng. Diad katuaan to, no maminsan et mansyodot iray anak ta say pamprotekta yo ed anak yo so mabetbet a mankabaliksay andi. Oniay inkomento na sakey a galgalangen ya autor na saray libro ed pamabaleg na anak: “Anggaman agnaynay ya ipalikas na ananak odino ag-iran tampol misalamat, labay da a taryaan ira na atateng da na maligen tan malinew iran totontonen ed bilay da. Nagawaan tayo itan no seryosoen tayoy autoridad tayo bilang ateng tan mangiter na saray limitasyon ed kakikiwas.”

On, nipapatnag yoy panangaro ed ananak yo no proprotektaan yo ra pian agda naandi so  deen, inka-inosente, odino say malinis a pakanengneng ed sikara na Dios. Nasabi panaon, seguradon natalosan da no akin a walaray totontonen, tan pisalamatan da so maaron proteksion yo.

Pangikena ed Pana

Imanoen a diad Salmo 127:4, 5 say ateng et inkompara ed “mabiskeg a too.” Kabaliksan kasi na saya a say ama labat so epektibon makapangibangat ed anak? Siempre andi. Diad katuaan to, say prinsipyo na sayan ilustrasyon et namparan onaplika ed ama tan ina, tan anggan saray manbukbukor ya ateng. (Uliran 1:8) Say salitan “mabiskeg a too” et ipapanengneng ton kaukolay biskeg pian onkena so pana. Nensaman, saray pana et kinalupkupan na gansa, tan say sundalo so “mangibekas na bekang,” ompan tukolan ton gatinan iya pian napinat so banteng. (Jeremias 50:14, 29) Malinew, kaukolan so biskeg tan sagpot sano pipinaten itan pian onkena ed puntirya!

Mipadpara, kaukolay sagpot pian napabaleg so ananak. Unong a say pana et ag-onkenan bukor ed puntirya, agmet ombaleg so anak a makalakal no bukor to labat. Makapaermen ta natan et singa aglabay na dakel ya ateng so mansagpot. Pinili ra so mainomay a paraan. Papaulyanan da a say telebisyon, eskuelaan, tan kaedaran so mangibangat ed ananak da nipaakar ed duga tan aliwa, moral, tan sekso. Iiter dan amin so labay na anak da. Tan no mairap da lan ibagay andi, ibaga da lay on, ta pian agnasakitan kuno so liknaan na ananak da. Balet diad katuaan to, say inkamaabuloy da so peteg tan permanentin mamasakit ed anak da.

Talagan mairap so mamabaleg na ananak. Say impapuson panggawa ed satan diad panangiwanwan na Biblia et mankaukolay sagpot, balet agnabayaran iray gunggona. Impaimano na magasin a Parents: “Apaneknekan na saray impanaral . . . a saray ugugaw a pinabaleg na maaro balet walaay autoridad ya atateng, salanti, saramay masuporta ed ananak da ingen ta walay mapekder a limitasyon, et maong ed eskuelaan, mas maong a mitoo, walay kompiyansa ra ed inkasikara, tan mas maliket nen saray anak a say ateng da et sobran maabuloy odino alablabas a mapasang tan maruksa.”

Wala ni babaleg a pankaabigan. Apantongtongan tayo la so unonan kabiangay Uliran 22:6: “Ibangat mo so anak ed dalan a nepeg to a laen.” Onia so balibalin impangituloy na bersikulo: “Anggan sano masiken la ag-onarawi ed sikato.” Kasin seseguroen na sayan apuyanan ya uliran so maabig a pamabaleg ed anak? Andi met, ta no baleg la ra et sarag da lay manggawa na dili ran desisyon. Balet maaron papaseguroan na sayan bersikulo iray ateng. Anto kasi itan a panamaseguro?

No ibangat odino ipasal yo so ananak yo unong ed simbawa na Biblia, natulongan yo ra pian marakdakep so pansumpalan da, salanti, nanengneng yo ray anak yon ombaleg a maliket, napnek, tan responsable. (Uliran 23:24) Gawa yoy amin a nayarian yo pian iparaan iratan a pinabpablin “panapana,” protektaan ira, tan panseetan iran iwanwan. Seguradon agyon balot itan pagbabawian.

[Litrato ed pahina 13]

Kasin panangaro so pangiter ed amin a labay na ananak?

[Litrato ed pahina 15]

Ipapaliwawa na maaron ateng no akin a walaray totontonen na pamilya

[Litrato ed pahina 15]

Saray maong ya ateng et protektaan day anak da pian agnasakitan na sayan mundon abebbebay estandarte

[Litrato ed pahina 16]

Say pamabaleg na ananak et mankaukolay sagpot, balet agnabayaran iray gunggona