Istorya ed Bilay

Makapnek a Bilay Anggaman ed Ampait Iran Eksperiensya

UNONG ED SALAYSAY NEN AUDREY HYDE

Sano nodnonoten koy masulok a 63 a taon na sigpot-panaon a ministeryok, a say 59 a taon ed satan et inusar ko ed sankamundoan a hedkuarter na saray Tasi nen Jehova​—nibagak a makapnek so bilay ko. Tua, talagan ansakit ed pagew so pakanengneng ed inmunan masiken ko a kalkalnan ompapatey lapud kanser tan say komaduan asawak a nanirap ed grabe iran epekto na sakit ya Alzheimer’s. Balet abuloyan yo ak pan inabang ed sikayo no panon kon apansiansia so gayagak anggaman ed sarayan makapasinagem ya agawa.

SIAK so binmaleg ed kaalogan ya asingger ed melag a baley na Haxtun diad amianen-bukig a Colorado, a bandad ketegan na Nebraska. Komalima ak ed anemiran anak nen Orille tan Nina Mock. Inyanak ira di Russell, Wayne, Clara, tan Ardis ed baetan na 1913 tan 1920, insan ak tinmumbok ed onsublay a taon. Si Curtis et inyanak nen 1925.

Nen 1913, si Nanay so nagmaliw ya Estudyante na Biblia, a datin tawag ed saray Tasi nen Jehova. Diad saginonor, sikamin sankapamilyaan so nagmaliw met lan Tasi.

Makagunggonan Bilay Diad Alog

Maabilidar a tuloy si Tatay. Awalaan na di-koryentin silew so amin a paalagey mi diad alog, a bengatlan matalag nensaman. Nanggayagaan mi met iray kaslakan a produkto na alog a singa saray iknol manlapud manomanok mi, gatas, krema, tan mantikilya manlapud saray baka mi. Saray kabayo so inusar mi ed panagbaka tan nantanem kami na saray strawberry tan patatas, ontan met ed trigo tan mais.

Panisiaan nen Tatay a nepeg a makaaral a mankimey so amin ya anak to. Anggan sanen  antis ak nin maneskuela, nipasal ak lan mankimey diad alog. Nanonotan ko ni iramay panaon na tiagew a nampalin ak na saray andurukey a dasig na tanamanan mi anggano mansasnit so petang na agew. Oniay nanumamengan ko, ‘Nasabik kasi imay sampot?’ Managagus so linget ko, tan kineketket ak na saray ampingilan. No maminsan et nakakasian koy inkasiak lapud saray arum ya ugugaw et agkinaukolan a mankimey na onman kairap ed ginawa mi. Diad tua balet, no pawilen koy impanugaw ko, misalsalamat ak ta abangatan kamin mankimey.

Walay nipabtang a kimey ed sikamin amin. Mas marunong a man-gatas na baka si Ardis nen say siak, kanian say kimey ko et say panlinis na saray kuwadra na kabayo ed kamarin, a papalaen ko iray dutak na ayayep. Balet, manliliket tan manggagalaw kami met. Manggagalaw kami nen Ardis na softball. Siak so pitser, odino wala ak ed third base, tan si Ardis so walad first base.

Say malinak a katawenan so marakdakep diad kaumaan. Saray nilibon bibitewen so mangipapanonot ed siak ed Manamalsa tayo, si Jehova a Dios. Anggano ugaw ak ni, momorekdeken koy Salmo 147:4, ya oniay nabasa ditan: “Sikato [Jehova] bilangen to so saray bitewen; tawagen to ra ya amin ed kangaranan da.” Naynay kon kaiba ed sarayan malinak a labi so aso min si Judge ya itapew toy ulo to ed akwalan ko. No ngarem et naynay ak ya onyurong ed balkon mi tan pandinayewan ko so uma na saray birdi nin trigo a singano pilak ed sinag na agew sano siplogan na dagem.

Maabig ya Ehemplo nen Nanay

Say inak so maaro tan maasikason asawa. Si Tatay so ulo na sankaabungan, tan binangatan kami nen Nanay a manrespeto ed sikato. Nen 1939 sikatoy nagmaliw met lan Tasi nen Jehova. Amta mi ya inaro to kami nen Tatay anggaman pinantrabaho to kami na ambelat tan agto kami nilamlaman. No panaoy ambetel, naynay to kamin ilugan ed galosa ya igayugoy na duaran kabayo. Agaylay panliket mi ed mansyayap a niebe!

Balet, si Nanay so angibangat ed sikami a mangaro ed Dios tan manrespeto ed Biblia. Naamtaan mi a say ngaran na Dios et Jehova tan sikato so Lapuan na bilay. (Salmo 36:9; 83:18) Naamtaan mi met ya intaryaan to kami na saray totontonen, aliwan pian mangikibot ed sikami na liket, noagta pian nagunggonaan kami. (Isaias 48:17) Naynay ya impurek ed sikami nen Nanay a walaan kami na nikabkabiig a kimey a sumpalen. Naamtaan mi ya oniay imbaga nen Jesus ed saray patumbok to: “Saya ya ebanghelyo na panarian nipulong naani ed sankamundoan ya onkanan pamintuan ed saray amin a nasyones; et saman la onsabi so anggaan.”​—Mateo 24:14.

Nen ugaw ak ni, sano kasempet ko manlapud eskuelaan et anggapoy nanay ko, sikatoy laen kon anapen. Aminsan, sanen siak so mantaon na manga anemira odino pitora, sikatoy nalmok ed kamarin. Inmuran na makmaksil ed saman.  Diad tagey a simpenan na dayami so kawalaan mi, tan sikatoy tinepetan ko no kasin mangitarok ni so Dios na sananey a Delap. Impaseguro to ed siak ya insipan na Dios ya agto lan balot deralen lamet so dalin panamegley na delubio. Nanonotan ko met so aminpigan inyamot mi ed dalem na dalin, lapud kaslakan lay alimbusabos ed lugar mi.

Anggan sanen agak ni niyanak et manpupulong lay Nanay. Walay grupo na totoo a nandaragup ed abung mi, tan amin da et walaay ilalon manbilay a kaiba si Kristo diad katawenan. Anggaman makapaangat ed si Nanay so pampulong, inabuloyan ton talonaan na aro to ed Dios so takot to. Sikatoy nanmatoor anggad impatey to nen Nobyembre 24, 1969, sanen sikatoy mantaon na 84. Oniay inyesaes ko ed sikato: “Nay, onla kayo la ed tawen, tan nakaiba yo la iramay kabat yo.” Malikeliket ak ta kaibak si Nanay ed saman a pankanawnawa tan nibalikas ko ed sikato so talek ko ed satan ya ilalo! Oniay makalna ton inkuan, “Maomaong ka ed siak.”

Ginmapo Kamin Nampulong

Nen 1939, si Russell so ginmapon nampayunir, a tawag ed saray sigpot-panaon ya ebanghelisador na saray Tasi nen Jehova. Sikatoy nampayunir ed Oklahoma tan Nebraska anggad 1944 sanen sikatoy atawag a manserbi ed sankamundoan a hedkuarter na saray Tasi nen Jehova (a tinawag a Bethel), ed Brooklyn, New York. Ginmapo ak a nampayunir nen Setyembre 20, 1941, tan nanserbi ak ed pigaran pasen na Colorado, Kansas, tan Nebraska. Makapaliket iratan a taon na impanpayunir ko, lapud nilikud ed impakatulong ko ed arum a makaaral nipaakar ed si Jehova, naaralan ko met so sigpot a manmatalek ed sikato.

Diad samay inggapo nen Russell a nampayunir, mankokolehyo lay Wayne diad amianen-bukig na Estados Unidos kayari na aganon impantrabaho to. Diad saginonor et sikatoy atawag ed Bethel. Sikatoy nanlingkor ed loob na 11 a taon diad Kingdom Farm, ya asingger ed Ithaca, New York. Ditan so panlalapuan na saray produkto ya onkakanan tagano na saray mantratrabaho ed farm tan say manga 200 a mantratrabaho ed Brooklyn Bethel. Inusar nen Wayne so dunong tan eksperiensya to diad impanserbi ed si Jehova anggad impatey to nen 1988.

Si atsik Ardis so akiasawa ed si James Kern, tan nanilalak ira na limara. Sikatoy inatey nen 1997. Si atsik Clara so nansiansian matoor ed si Jehova anggad natan, tan no manbabakasyon ak et sikatoy siansian dadalawen ko ed abung to diad Colorado. Say bolirek mi a si Curtis, so atawag ed Brooklyn Bethel nen kapegleyay dekada na 1940. Sikato so mantutulor ed Brooklyn na saray nanduruman suplay tan produkto manlapud Kingdom Farm. Sikato so nansiansian balolaki angga ed impatey to nen 1971.

Pilalek Koy Manserbi ed Bethel

Mas akauna iray kuyak ya atawag ed Bethel, tan pilalek ko met so manserbi ditan. Maseguro ak a say maabig ya ehemplo ra so rason ya atawag ak. Say intalineng ko ed imbaga nen nanay nipaakar ed awaran na organisasyon na Dios tan say impakaimaton kon mismo ed kasumpalan na saray propesiya na Biblia nipaakar ed kaunoran iran agew so amayubo ed pilalek kon manserbi ed Bethel. Insipan ko ed si Jehova  diad pikakasi a no abuloyan to ak a manserbi ed Bethel, agak balot onalis ditan likud labat no walay Makristianon obligasyon a nepeg kon asikasoen.

Atawag ak ed Bethel nen Hunyo 20, 1945, tan siak so naasain bilang housekeeper. Kada agew et kaukolan kon linisan so 13 a kuarto a walaay 26 a dukolan, nilikud ni ed saray pasilyo, takayan, tan bintana. Mairap so trabaho. Legan kon mankikimey, inagew-agew kon babagaan so inkasiak, ‘Tua, naksawan ka, balet ta wadia ka ed Bethel, say abung na Dios!’

Diad kasakbayan na impanlingkor ko ed Bethel, walay kababaing ya agawa ed siak. Lapud binmaleg ak ed baryo, agko amta a say dumbwaiter manaya et sakey a melag ya elevator ya uusaren pian mangawit na saray suplay diad nanduruman grado na bilding. On, sakey ya agew et oniay naawat kon tawag ed telepono legan a mankikimey ak, “Paleksab mo pa imay dumbwaiter.” Say telepono so tampol ya inleksab na tinmawag, kanian agko amtay gawaen ko. Balet anonotan ko a sakey ed saray agagi a manaayam diad grado na bilding a panlilinisan ko et sakey a waiter. Kanian tinmoktok ak ed kuarto to tan imbagak ed sikaton, “Papaleksaben da ka ed kusina.”

Impiasawak ed si Nathan Knorr

Nanlapu nen dekaday 1920, saray Bethelite a labay day mangasawa so kinaukolan ya ompaway ed Bethel tan manlingkor parad intereses na Panarian ed arum a pasen. Balet nen kagapo na dekaday 1950, pigaran saninaro ya abayag lan nanlingkor ed Bethel so inabuloyan a man-asawa tan mansiansia. Kanian sanen angipanengneng na interes ed siak si Nathan H. Knorr, a diad saman et mangidadaulo ed sankamundoan a kimey na Panarian, inisip kon, ‘Nia so seguradon mansiansia ed Bethel!’

Amayamay so responsabilidad nen Nathan diad panangasikaso ed sankamundoan a kimey na saray Tasi nen Jehova. Kanian sikatoy prangkan tuloy ed siak, ya imbaga to so dakel iran rason no akin a kaukolan koy mannonot a maong sakbay kon awaten so improponi ton kasal. Diad saman et sikatoy naynay ya ombiabiahe pian bisitaen iray sanga na saray Tasi nen Jehova ed interon mundo tan mabetbet a sikatoy walad arawin pasen ed loob na pigaran simba. Kanian impaliwawa to ed siak a walaray andukey a panaon ya agkami makapan-iba.

Sanen manmarmarikit ak ni, pinilalek koy mankasal ed primabera tan man-honeymoon ed isla na Pasipiko ed Hawaii. Balet ta nankasal kami ed panaon na ambetel nen Enero 31, 1953, insan kami nan-honeymoon ed New Jersey ed satan a Sabadoy ngarem tan Simba. Insan diad Lunes et nantrabaho kami la. Kayari na pitoy agew balet, akapan-honeymoon kami na sakey simba.

Sakey a Makulin Kaiba

Desi otso años nen Nathan sanen sikatoy linmoob ed Bethel nen 1923. Sikatoy akaawat na makanan panangipasal manlapud saray eksperiensyadon totoo a singa si Joseph F. Rutherford,  ya angidaulo ed kimey na saray Tasi, tan ed manangasikaso na imprintaan a si Robert J. Martin. Sanen inatey si Brother Martin nen Setyembre 1932, si Nathan so nagmaliw a manangasikaso na imprintaan. Diad tinmumbok a taon, impila nen Brother Rutherford si Nathan pian bisitaen iray sanga na saray Tasi nen Jehova ed Europa. Sanen inatey si Brother Rutherford nen Enero 1942, niiter ed si Nathan so responsabilidad a mangasikaso ed sankamundoan a kimey na saray Tasi nen Jehova.

Pinonot nen Nathan so posiblin nagawa ed arapen, a naynay a manplaplanon masakbay parad arapen ya idaak. Isipen na arum ya aliwa lan matukoy itan, lapud impasen lan say anggaan na sistema na saray bengabengatla so asingsingger la. Onia ni so intepet na sakey ya agi ya akanengneng ed saray plano nen Nathan: “Anto iraya, Brother Knorr? Anggapo ta so pananisiam ya asingger lay anggaan?” Oniay inyebat to: “On, manisia ak, balet no bilang ta agsinmabi so anggaan unong ed panaon a tatalaranan tayo, akaparaan itayo la.”

Determinado si Nathan a mangiletneg na eskuelaan parad saray misionaryo. Kanian nen Pebrero 1, 1943, nigapo so eskuelaan parad saray misionaryo diad samay maawang a Kingdom Farm a datin nantrabahoan nen kuyak Wayne. Anggaman say panaral so tugyopen na ngalngali limay bulan a kurso na impasyan panagaral ed Biblia, sineguro nen Nathan a makapanrelaks met iray estudyante. Legan na saramay inmunan klase, sikatoy akigalaw na softball balet ta diad kaunoran et agla akigalaw ompano narisgo ni et agto naatendian iray distriton kombension ed panaon na tiagew. Kanian nilabay to lay man-umpire. Manliket iray estudyante sanen mabitabitar ya inuman toray totontonen ed galaw pian napaboran iray estudyante a nanlapud arum a bansa.

Saray Impanbiahe a Kaibay Nathan

Diad saginonor et kaiba ak la nen Nathan ya ombiabiahe ed biek-taew. Siak tan saray boluntaryo ed sanga pati saray misionaryo et akapan-iistoryaan na saray eksperiensya mi. Personal kon naimatonan so panangaro tan debosyon da, tan naamtaan ko so nipaakar ed saray rotina tan say kipapasen na panagbilay da diad saray bansan akaasainan da. Diad loob lay dakel a taon et tuloytuloy ak ya akaawat na saray sulat na apresasyon lapud saratan ya imbisita mi.

No nodnonoten ko iratan ya impanbiahe mi, dakdakel so nanonotan kon eksperiensya. Singa bilang, sanen binmisita kami ed Polandiya, walay duaran agin bii a maneesaesan ed arapan ko. Tinepetan ko ira, “Akin et maneesaesan kayo?” Kinmerew iray dispensa, ya impaliwawa ran apasal iran manesaesan sanen sebel ni kimey na saray Tasi nen Jehova ed Polandiya lapud saray kaabungan da so masekreton pineketan na saray mikropono pian narengel na saray opisyal so pantotongtong da.

Si Sister Adach so sakey ed dakel a nanlingkor kaleganay impanebel ed Polandiya. Kulet so buek to tan walaay bangs. Aminsan, intagey toy bangs to tan impanengneng to ed siak so aralem a piglat, a resulta na impamoniti na sakey a manamasegsegang. Akebbiew ak ed impakanengneng a mismo ed resulta na maruksan panagtrato ed saray agagi tayo.

Say onkomadua ed Bethel a labalabay kon lugar et say Hawaii. Nanonotan ko so agawa diman a kombension diad syudad na Hilo nen 1957. Makatantanda itan ya okasyon, tan mas dakel ni bilang na inmatendi nen say bilang na amin a Tasi a taga’d man. Si Nathan so inabrasa ni ingen na mayor na syudad. Dakdakel so dinmago ed sikami tan kinukulintasan da kami na rosas.

Nen 1955, agawa ed Nuremberg, Alemanya so sananey nin makapaliket a kombension diad datin pantitiponan na saray armada nen Hitler. Kabat na amin ya insamba nen Hitler a palaniten iray totoo nen Jehova ed Alemanya, balet ta natan sayan istadyum so  apano na saray Tasi nen Jehova! Agko apokpokan so nanakis. Balbaleg so plataporma tan marakdakep so benegan to a walaay 144 ya angkabaleg a lusek. Akapuesto ak ed plataporma kanian sankanengneng ko so dakdakel ya inmatendi a masulok a 107,000. Ngalngali agko la nanengneng iramay walad sampot a dasig lapud kaarawi ra.

Alikna mi so integridad na saray agagin Aleman tan say biskeg a naawat da manlapud si Jehova sanen apasegsegang ira ed silong na uley na Nazi. Satan so amabiskeg na determinasyon min manmatoor tan pansiansiaen so integridad mi ed kinen Jehova. Si Nathan so angiter ed pansaran paliwawa, tan kasumpal to et impayapay toy lima to ed saramay dumerengel pian manpatanir. Tampol da met ya impayapay iray panyo ra bilang panamatanir. Singa ra no marakdakep ya uma na karosasan.

Sakey nin agko nalingwanan et say imbisita mi ed Portugal nen Disyembre 1974. Naatendian mi so primeron miting na saray Tasi ed Lisbon sanen legal la so panagpulong a kimey tayo ditan. Satan so insebel ed loob na 50 a taon! Anggaman 14,000 labat ed saman so manangiyabawag na Panarian ditan, walay masulok a 46,000 ya inmatendi ed agawan duaran miting. Akaakis ak sanen imbaga na saray agagi so onia: “Agtayo la kaukolay manamot-amot. Bulos itayo la.”

Manlapud samay impanbiahe min nen Nathan ya anggad natan, nanggayagaan ko so impormal a panagtasi​—diad saray eroplano, restawran​—tan diad saray karsada. Naynay ak a mangaawit na literatura ta pian akaparaan ak. Aminsan sanen manaalagar kami na naatrasadon eroplano, tinepetan ak na sakey a bii no iner so pantratrabahoan ko. Nansumpal itan ed impitongtong ko ed sikato tan ed saramay arum a walad liber-liber ya ondedengel. Siak so nansiansian okupado tan magaygayaga lapud serbisyok ed Bethel tan panagpulong ko.

Impansakit tan Manamatanir a Panamabiskeg

Nen 1976, akanser si Nathan, tan siak, kaibak iray arum a membro na pamilyay Bethel so tinmulong ed sikaton talonaan itan. Anggaman ed onkakapuy lan bunigas to, iimbitaan mi ed kuarto mi so pigaran membro na saray sangan opisina a nanlalapud interon mundo a manpapasal ed saman diad Brooklyn. Nanonotan ko ni so imbisita di Don tan Earlene Steele, Lloyd tan Melba Barry, Douglas tan Mary Guest, Martin tan Gertrud Poetzinger, Pryce Hughes, tan arum ni ra. Naynay da kamin iistoryaan na saray eksperiensya manlapud bansa ra. Siak so nagkalautlan apabiskeg ed saray eksperiensya nipaakar ed inka-agnagiing na saray agagi tayo legay impanebel.

Sanen amoria nen Nathan ya asingger lay ipatey to, innabang to ed siak so pigaran maabig a bilin pian nasungdoan koy pakabalok. Oniay inkuan to: “Awalaan ta na maliket a panamaley. Dakel a totoo so agbalot akaeksperiensya ed satan.” Say sakey ya amaliket ed panamaley mi et say inkamanonot nen Nathan. Singa bilang, no makaabet kami na nanduruman indibidual ed saray pambiabiahe mi, oniay ibaga to ed siak: “Audrey, no bilang ta agko ira nipakabat ed sika, satan et lapud alingwanan koy kangaranan da.” Maliket ak ta impasipor to la ed siak.

Oniay impanonot ed siak nen Nathan: “Segurado so ilalo tayo kayari ipapatey, kanian agtayo lan balot manirap lamet.” Insan oniay impaseseg to ed siak: “Nengneng ka ed arapen ta wadtan so tumang mo. Agmo la nononoten so apalabas​—anggaman mansiansia ray pakanodnonotan. Tulongan ka na panaon a makalingwan. Agka oniingongot tan agmo nononoten a pakaskasi ka la. Manliket ka ta walaan ka na sarayan likeliket tan bendisyon. Kalabas na saray panaon, namoriam a sarayan pakanodnonotan et mamaliket ed sika. Regalo na Dios ed sikatayo iray pakanodnonotan.” Oniay inyarum to: “Mansiansia kan okupado​—usar moy bilay mo diad panggawa na bengatla parad arum. Saya so ontulong ed sikan nagamoran so liket ed pambilay.” Diad saginonor, nen Hunyo 8, 1977, asumpal nen Nathan so mangaraldalin a bilay to.

Impiasawak ed si Glenn Hyde

Imbaga nen Nathan a makapambilay ak tekep na saray pakanodnonotan odino makapangigapo  ak na balon bilay. Kanian nen 1978, sanen inmalis ak ed Watchtower Farms ed Wallkill, New York, akiasawa ak ed si Glenn Hyde, sakey a matartaraki, maulimek, tan marespeton laki. Sakbay a sikatoy nagmaliw a Tasi, sikatoy nanserbi ed Navy sanen say Estados Unidos so mibabakal ed Hapon.

Si Glenn so naasain ed kawalaan na makina na sakey a PT (patrol torpedo) a baloto. Lapud maingal so makina, naapektoan so pakadngel to. Kayari na bakal, sikatoy nagmaliw a bombero. Pigay taon a sikatoy nababangongot ed saray eksperiensya to legay bakal. Akabatan to so katuaan ed sekretarya to ya impormal a nantasi ed sikato.

Diad saginonor nen 1968, si Glenn so atawag ed Bethel pian manserbi bilang bombero ed Brooklyn. Insan, nen 1975 et sikatoy niyalis ed Watchtower Farms sanen awalaan ditan na trak na bombero. Kalabas na saray panaon, sikatoy nansakit na Alzheimer’s. Samploy taon kayari na impankasal mi, inatey si Glenn.

Panon ak a makapansungdo? Aligliwa ak lamet ed samay kakabatan ya inter ed siak nen Nathan sanen naamtaan ton sikatoy ompatey la. Naynay kon babasaen imay insulat to ed siak nipaakar ed panalona ed pakabalo. Inanabang ko nin siansia iyan bilin ed arum ya abalo, tan sikara met so naliligliwa ed bilin nen Nathan. On, maabig so inengneng ed arapen a singa impaseseg ton gawaen ko.

Mabmablin Impanaagi

Say nagkalalo lan mamapaliket tan mamepenek ed bilay ko et saray pinablin kakaaro ed pamilyan Bethel. Nagkalautla si Esther Lopez, a nangraduar nen 1944 ed komatlon klase na Watchtower Bible School of Gilead. Sikatoy pinmawil ed Brooklyn nen Pebrero 1950 bilang managpatalos na nibase ed Biblian literatura tayo dia ed Español. Nensaman, si Esther so naynay kon kaiba no ombiabiahe si Nathan. Sikato so wala met ed Watchtower Farms. Natan ta masulok to lan 90 años, sikatoy aasikasoen ed infirmary mi lapud makapuy lan maong so bunigas to.

Si Russell tan Clara labat lay mabilay ni a kapamilyak. Masulok lan 90 años nen Russell tan sikatoy matoor a manlilingkor ed Brooklyn Bethel. Sikato so sakey ed saray naabuloyan a mansiansia ed Bethel kayari na impangasawa to. Nen 1952, nankasal ira nen Jean Larson a kapara ton Bethelite. Atawag ed Bethel nen 1939 so agi nen Jean a si Max tan sikatoy sinmublay ed si Nathan bilang manangasikaso ed imprintaan nen 1942. Walaan nin siansia si Max na saray obligasyon ed Bethel, a kalaktip lay panutulong to ed panangasikaso ed inad-aron asawa to a si Helen, a mipupuligesgesan ed multiple sclerosis.

No nodnonoten ko so masulok a 63 a taon na sigpot-panaon a serbisyok ed si Jehova, nibagak a talagan makapnek so bilay ko. Say Bethel so nagmaliw ya ayaman ko, tan mantutultuloy ak a manlilingkor tekep na maliket a puso. Saray ateng ko so nakomendaan lapud impurek da ed sikami so kablian na maabig a gawa tan say pilalek a manlingkor ed si Jehova. Balet say nagkalalon mamepenek ed bilay et say makapakelaw ya impanaagi tayo tan say ilalo tayon manbilay a kaiba iray agagi tayo ed paraison dalin, a panlilingkoran so Engranden Manamalsa tayo, say alenleneg a tuan Dios, si Jehova, dia ed andi-anggaan.

[Litrato ed pahina 24]

Saray ateng ko nen agew na kasal da nen Hunyo 1912

[Litrato ed pahina 24]

Kawigi a manpakawanan: Russell, Wayne, Clara, Ardis, siak, tan Curtis nen 1927

[Litrato ed pahina 25]

Wala ak ed pegley di Frances tan Barbara McNaught, legay pampapayunir mi nen 1944

[Litrato ed pahina 25]

Diad Bethel nen 1951. Manlapud kawigi a manpakawanan: Siak, si Esther Lopez, tan say ayrok, si Jean

[Litrato ed pahina 26]

Kaibak si Nathan tan saray ateng to

[Litrato ed pahina 26]

Kaibak si Nathan nen 1955

[Litrato ed pahina 27]

Kaibak si Nathan diad Hawaii

[Litrato ed pahina 29]

Kaibak so komaduan asawak, si Glenn