Kasin Kaukolan a Maneskuela so Anak Ko?

PANON to no agyo nabasa iray salita ed sayan pahina? Panon to no agkayo makapansalita na opisyal a lenguahe na bansa yo? Bilbilang ta agyo nituro ed mapa so kawalaan na bansa yo? Dakerakel ya ugugaw so ombaleg ya ontan. Komusta balet so anak yo?

Kasin kaukolan a maneskuela so anak yo? Diad dakel a bansa, say edukasyon ed elementarya tan haiskul et kakaukolanen tan mabetbet a satan so libre. Say Kombension Nipaakar ed Saray Kanepegan na Ugaw so mangipapasen a say pormal ya edukasyon et manunan kanepegan. Ontan met so panmoria na Universal Declaration of Human Rights. Balet, diad arum a bansa, nayarin aliwan libre so paneskuela tan nayarin nairapan iray atateng a manpaaral. Usisaen tayo pa iyan pamaakaran diad kipapasen na saray Kristianon atateng a kaliktan dan makapanaral iray anak da, balanglan diad pormal a paneskuela odino diad arum a paraan.

Saray Akapanaral ya Alimbawa ed Biblia

Maslak ed saray lingkor na Dios ya abitla ed Biblia so makabasa tan makasulat. Saray apostol nen Jesus a di Pedro tan Juan so Judion sumisigay balet insulat da iray libro ed Biblia diad salitan Griego, aliwan diad salita ra ed Galilea. * Mapatnag a sineguro na atateng da a sikaray makapanaral. Ontan met iray arum nin nansulat ed Biblia a singa say managpastol a si David, say dumaralos a si Amos, tan say agi ed ina nen Jesus a si Judas, a nayarin sakey a karpentero.

Si Job so sakey a toon makabasa tan makapansulat, tan ipapatnag na libro ed Biblia ya inngaran ed sikato, a walay pakatalos to nipaakar ed siensia. Nayarin sikatoy walaan met na dunong ed literaryo, lapud maanlong iray balikas to ya inaon ed libro na Job. Tan amta tayo ya akapanaral iray akadkaunan Kristiano lapud aromog ed saray abetag-betag a langa so singa Makasulatan iran nota ra.

Importante so Edukasyon ed Saray Kristiano

Kaukolan a paaligwasen na amin a Kristiano so pikakabat da ed Biblia pian napaliket da so Dios. (Filipos 1:9-11; 1 Tesalonica 4:1) Makatulong so maseet a pangusar ed Kasulatan tan saray nibase ed Biblia a katulongan ed panagaral pian onaligwas ed espiritual. Lapud inter na Dios so insulat a Salita to, ilaloan to a makabasa tan makapansulat iray mandadayew ed sikato anggad posibli. Mainomay ya iyaplika so simbawa na Biblia no natatalosan itan legan a babasaen. Siempre, kaukolan tayon ulit-uliten a basaen iray porsyon antis tayon natalosan iray punto tan nadalepdep iratan.​—Salmo 119:104; 143:5; Uliran 4:7.

Tinaon et makakaawat iray totoo nen Jehova na nilasus iran makatulong a nisulat a materyal ya intarya diad panangidirehi na “matoor tan makabat ya aripen.” (Mateo 24:45-47) Sisingbaten na saratan a literatura so bilay na pamilya, saray kustombre, relihyon, siensia, tan dakel niran tema. Nagkalalo ed amin, lugan na satan so Makasulatan a simbawa nipaakar ed saray espiritual a pamaakaran. No agmakabasa iray anak yo,  nikibot ed sikara so importantin tuloy ya impormasyon.

Say pakapikabat ed awaran na katooan so importante lapud makatulong itan ed sikatayo a natalosan no akin a nakaukolan so Panarian na Dios. Maabig met so pakawalaan na pikakabat ed heograpiya. Sinaglawi na Biblia so dakel a pasen a singa say Israel, Ehipto, tan Gresya. Kasin nituro iratan na anak yo ed mapa? Naromog to kasi so panaayaman ton bansa? Say agpakabasa ed mapa so nayarin mameget ed nagawaan na sakey ed ministeryo to diad niasain a teritorya.​—2 Timoteo 4:5.

Saray Pribilehyo Diad Kongregasyon

Saray Kristianon mamatatken tan ministeryal a lingkor so walaay dakel a responsabilidad a mankaukolan na panagbasa. Singa bilang, walaray asainmin a kaukolan ya iparaan parad saray miting ed kongregasyon. Kaukolan ya isimpen iray rekord ed saray suplay na literatura tan saray donasyon. No ag-akapanaral so sakey a too, sikatoy nairapan a mangegna ed saray responsabilidad to ed epektibon paraan.

Saray boluntaryo so manlilingkor ed saray ayaman a Bethel diad interon mundo. Pian makapitalosan a maong tan nasumpal na sarayan boluntaryo iray kimey da, a singa say panangipatalos na literatura tan pangapiger ed makina, kaukolan a sikaray makabasa tan makapansulat diad opisyal a lenguahe na bansan panaayaman da. Pian napanggayagaan na saray anak yo so oniaran pribilehyo ed arapen, kaslakan lan nakaukolan so manunan edukasyon. Anto niray praktikal a rason no akin a maneskuela so anak yo?

Inkaduka tan Anito

Nayarin walaray pigaran sirkumstansya a ngalngali agmakaimwas iray duka. Balet, diad arum a kaso, makatulong so magenap ya edukasyon ed sikatayo tan ed saray anak tayo pian napaliisan so agnakaukolan a panirap. Pigpigara labat ya andiay-aral a totoo so makapangitalikarkar a manbilay. No maminsan et ompapatey so ugugaw tan anggan saray atateng lapud agnasalipotpotan na samsamet ya anap so pampatambal da. Mabetbet a kulang na nutrisyon tan manaayam ed kobongkobong so totoon samet ya akapanaral odino agbalot akapanaral. Makatulong so edukasyon odino anggan say abilidad a pakabasa tan pakapansulat ed sarayan pamaakaran.

Ondaiset met so tendensian pagmaliw a maanito no akapanaral so too. Siempre, say anito so kasmak la diad saray edukado tan ag-edukadon totoo. Balet mas maganon napalikdo tan naloko iramay ag-akapanaral nen saray arum, lapud agda nabasa so materyal a mangiwalwal ed saratan a panamalikdo. Kanian, mas mainomay iran magmaliw a maanito tan manisia a saray espiritistikon managtambal so mamilagron makatambal.​—Deuteronomio 18:10-12; Apocalipsis 21:8.

Aliwa Labat a Pian Makalmo na Trabaho so Gagala na Edukasyon

Ipapasen na dakel a say manunan gagala na edukasyon et pian makalmoy kuarta. Balet, walaray edukadon totoo ya anggapoy trabaho ra odino agda nasalipotpotan iray manunan pankaukolan da lapud kulang so anap da. Kanian nayarin iisipen na arum ya ateng ya anggapoy gunggona no paneskuelaen ni so anak. Balet nagkalalo ni so nagawaan na paneskuela nen say pangipaparaan ed sakey pian makalmoy kuarta; satan so mangipaparaan ed ananak ed inkalapagan a kabibilay. (Eclesiastes 7:12) No makapansalita, makabasa, tan makapansulat so too diad  opisyal a lenguahe na bansan panaayaman to, mainomay toy mitongtong ed saray medikal personel, saray sibil ya autoridad, odino saray empleyado ed banko, tan ordinaryon kimey labat iratan imbes a pannerbiyosan.

Diad arum iran pasen, saray ag-akapanaral ya ugugaw so ipupudir ed arum parad pan-aprentis diad pampeket na laryo, pansigay, pandait, odino arum nin anapan. Maabig so panaral na sakey ya anapan, balet no agbalot akapaneskuela irayan ugugaw, nayarin agda naaral so suston pambasa tan pansulat. Seguradon mas napaliisan da so pan-anamot ed sikara tan sikaray nawalaan na mas maliket a bilay no akapaneskuela ira insan akaaral na sakey ya anapan.

Si Jesus a taga-Nazaret so sakey a karpentero tan mapatnag a sikatoy nan-aprentis diad impangibangat na anagibin ama to a si Jose. (Mateo 13:55; Marcos 6:3) Si Jesus met so akapanaral, lapud anggan 12 años to ni labat et sikato lay makabkabaliksan ya akitongtong ed saray edukadon lalaki diad templo. (Lucas 2:46, 47) Diad kaso nen Jesus, say impanaral to na sakey ya anapan so ag-akasbel ed impakagamor toy arum a klase na edukasyon.

Kasin Kaukolan a Panaralen met Iray Anak a Bibii?

No maminsan et pan-eeskuelaen na atateng iray anak dan lalaki balet ta andi la iray anak dan bibii. Nayarin isipen na arum ya atateng a magastos no paneskuelaen da ni iray anak dan bibii tan ipasen dan mas mausar iray bibii no wala ra’d abung a sanagew kaiba iray kainaan da. Balet  magmaliw ya inutil so anak a bii no ag-akapanaral. Oniay inkuan na publikasyon na United Nations Children’s Fund (UNICEF): “Ipapatnag na dakel ya impansukimat a say pampaaral ed ananak a bibii so sakey ed saray sankaabigan a polaing pian naandi so pangaaripen na inkaduka.” (Poverty and Children: Lessons of the 90s for Least Developed Countries) Mas napidenengan na saray akapanaral a bibii iray problema ed bilay tan makabat a makapandesisyon, a pinabangan na interon pamilya.

Ipapatnag na sakey ya impansukimat ed ipapatey na ugugaw diad Benin, Sagur ya Aprika, a diad saray kainaan ya andiay-aral et 167 ed kada 1,000 so ompapatey ya ananak da diad edad a limara, bangta diad saray bibiin akapan-haiskul et 38 ed kada 1,000. Sinampotan na UNICEF: “Say laknab na edukasyon sirin so sakey a pakadeterminaan ed ipapatey na ugugaw diad Benin, a singa met diad interon mundo.” Kanian, say paneskuela na anak yon bibii so walaan na dakel a gunggona.

Kasin Magenap la Iray Klase Parad Pambasa tan Pansulat?

No nakaukolan, walaray klase parad pambasa tan pansulat ya ikokondukta na saray Tasi nen Jehova parad saray membro na kongregasyon ya agmakabasa. * Sayan mausar a probisyon so ontutulong pian makaaral a manbasa so totoo, a kaslakan la et diad lenguahe ran mismo. Kasin saya so magenap a kasandi na pormal ya edukasyon?  Kasin ilaloan so kongregasyon a mangitarya na edukasyon parad ugugaw anggaman walaray eskuelaan?

Anggaman makonsideran uksoyan iray klase parad pambasa tan pansulat a gagawaen na saray kongregasyon na saray Tasi nen Jehova, saratan et inggagala a parad saramay mairap-bilay a wala la’d edad ya agbalot akapanaral. Nayarin saray atateng da so agmakaamta ed kakanaan na pagmaliw a de-aral, odino anggapo niray eskuelaan nensaman. Natulongan iratan ya indibidual diad iyatendi ra ed saray klase parad pambasa tan pansulat ya ikokondukta diad saray kongregasyon. Balet sarayan klase so aliwan kasandi na paneskuela tan ag-iraya denisinyo a mangitarya na manunan edukasyon. Ag-ibabangat ed sarayan klase iray asignatura a singa say siensia, matematika, tan history. Balet, saratan so nayarin kabiangan ed kurikulum na eskuelaan.

Diad Aprika, ikokondukta iray klase parad pambasa tan pansulat unong ed lenguahe na tribu tan mabetbet ya aliwan diad opisyal a lenguahe na bansa. Balet, diad eskuelaan et kaslakan lan uusaren so opisyal a lenguahe. Saya so kaaruman iran gunggona parad ugugaw lapud dakel iray libro tan nanduruman babasaen a materyal a nabasa ed opisyal a lenguahe. Anggaman makatulong iray klase parad pambasa tan pansulat ed pormal a paneskuela na ugaw, aliwa iratan a kasandi na pormal ya edukasyon. Kanian no praktikal, agta nepeg a man-eskuela so ugugaw?

Sakey a Responsabilidad na Atateng

Saray lalaki a mangidadaulo na panaglingkor ed espiritual iran pankaukolan na kongregasyon so nepeg ya ehemplo bilang Kristianos. Kaukolan ya idaulo ra so sankaabungan tan ananak da diad “maabig a paraan.” (1 Timoteo 3:4, 12, NW) Kabiangan na pangidaulo ed “maabig a paraan” so panggawa ed amin a nayarian tayo pian natulongan iray anak tayon agmagmaliw a singa inutil diad arapen.

Inikdan na Dios so Kristianon atateng na baleg a responsabilidad. Kaukolan a pabalegen daray anak da unong ed Salita to tan tulongan da ran “mangaro ed panangibangat.” (Uliran 12:1; 22:6; Efeso 6:4) Oniay insulat nen apostol Pablo: “Balet no wala so agmanagano ed anak to, tan lalo la ed saray kakaamong to a dili, pinaandi to la so pananisia, et sikato so lalon mauges nen say agmanisia.” (1 Timoteo 5:8) Nepeg met ya itarya so manepeg ya edukasyon ed saray anak tayo.

No maminsan saray sistema ed eskuelaan so ag-epektibon makapangibangat makasengeg ta seksekan, kulang na pundo, odino nayarin agmaliket tan kulang so sueldo na saray managbangat. Kanian, importante a saray atateng so mangimano ed no anto so nanaaralan na saray anak da ed eskuelaan. Maabig so pikabisado ed mamaestra o mamaestro, nagkalalo la diad gapo na paneskuela, ya onkerew ni ingen na simbawa no panon a magmaliw a mas maong ya estudyante so ananak. Diad ontan et liknaen na mamaestra o mamaestro a sikaray papablien tan napaseseg iran nagkalalon mansagpot a kapeten so edukasyonal iran pankaukolan na ugugaw.

Say edukasyon so makanan kabiangan na ibubulaslas na ugaw. “Saray makabat a totoo mangyatol ira na pikakabat,” so inkuan na Uliran 10:14. Nagkalalo lan tua iya no nipaakar ed kakabatan ed Biblia. Saray totoo nen Jehova​—ugugaw tan mamatatken​—so nepeg a walaan na malaknab a pikakabat anggad posibli pian natulongan da so arum ed espiritual tan pian ‘ompatnag a naabobonan ed arap na Dios, a singa tometeger ya anggapo so ibaing da, ya agamilen da ed matunong so salita a tua.’ (2 Timoteo 2:15; 1 Timoteo 4:15) Kanian kasin kaukolan a maneskuela iray anak yo? Seguradon ikuan yo a kaukolan, anggaman mandependin tuloy itan ed no anto so praktikal ed bansa yo. Balet kaukolan ya ebatan na saray Kristianon atateng iyan mas makanan tepet, ‘Kasin kaukolan a magmaliw a de-aral iray anak ko?’ Inerman so panaayaman yo, agta onabobon kayon say ebat et maksil ya on?

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon/Litrato ed pahina 12, 13]

NO IMPOSIBLE SO PANESKUELA

Diad arum a situasyon et imposible so paneskuela. Alimbawa, inreport na magasin a Refugees a 1 labat ed kada 5 a makayarin ugugaw so makapaneskuela diad saray refugee camp. Diad arum iran kaso, sarado iray eskuelaan ed mabayag a panaon lapu ed welga. Nayarin arawdawin maong odino anggapoy eskuelaan diad sakey a rehyon. Say panamasegsegang ed saray Kristiano so nayarin manreresulta ed pamapataynan ed ugugaw diad eskuelaan.

Panon yon natulongan iray anak yo ed ontan iran kipapasen? Antoy nayarin gawaen no dakel so anak yo tan manaayam kayo ed lugar ya imposiblin nasalipotpotan so gastos diad paneskuela ran amin? Bueno, sarag yo ta a paneskuelaen so sakey odino duaran anak yo ya agniiyan ed kapeligroan so espiritualidad da? No ontan, nayarin makatulong iran mangibangat ed arum nin anak yo na nanaaralan da ed eskuelaan.

Diad arum a bansa et walaray tatawagen a paneskuela ed abung. * Diad sayan uksoyan, sakey ed saray ateng so kaslakan lan mangibabangat ed anak da diad pigaran oras ed kada agew. Nen panaon na saray patriarka, saray atateng so matalonan angibangat ed saray anak da. Mapatnag a lapu ed maabig ya impangipasal na atateng, ayarian nen Jose ya anak nen Jacob so angidaulo anggaman wala ni’d kalangweran.

Nayarin anggapoy pormal a kurikulum odino programa ed panagbangat diad saray pasen a singa say refugee camp, balet nayarin usaren na saray atateng so literatura ya impalapag na saray Tasi nen Jehova bilang pinagkabasian ed panagbangat. Alimbawa, nayarin makatulong so My Book of Bible Stories diad pambangat ed ugugaw. Lugan na magasin ya Awake! iray artikulo ed nanduruman tema. Say libro a Life​—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? so nayarin usaren diad pangibangat nipaakar ed siensia. Say Yearbook of Jehovah’s Witnesses so walaan na melag a mapa na mundo tan mangisasalaysay nipaakar ed bilay tan panagpulong a kimey diad nanduruman bansa.

Baleg so nadampot no niparaan a maong iray ibangat tan inyadapta ed laknab na pakatalos na ugugaw. No mantultuloy iran manbasa tan manaral, magano iran onadapta ed paneskuela sano wala la itan. No manbulon tan mansagpot kayo, natulongan yo iray anak yo a makaaral a maong. Agaylan satan so peteg a makagunggona!

[Paimano ed Leksab]

[Litrato]

Anto so nayarin gawaen sano agmakapaneskuela iray anak yo ed pasen a panaayaman yo?