Panagbalsamo​—Kasin Matukoy Itan Parad Saray Kristiano?

Legan a manasingger la so ipapatey to, onia so sampot ya inkerew na matoor a patriarkan si Jacob: “Iponpon mo ak a pitiponen ed saray atateng ko’d man ed ungib a wala ed uma na Efron a Heteo, diman ed ungib a wala ed uma na Macpela, wala ed arapan na Mamre, ed dalin na Canaan.”​—Genesis 49:29-31.

NIRESPETO nen Jose so kerew nen ama to diad impangagamil ed kaslakan a kustombre ed Ehipto diad saman a panaon. Ingganggan to ‘iray ariripen to a managtambal a balsamoen da si ama to.’ Diad salaysay a naromog ed Genesis kapitulo 50, say bangkay so imparaan na saray managtambal ed loob na 40 agew, unong ed kustombre. Say impangibalsamo ed si Jacob so angiyabuloy ed baleg tan matantan ya ulop na sankapamilyaan tan dederlengen a taga-Ehipto a makapanbaroy na ngalngalin 400 a kilometro pian iponpon so bangkay nen Jacob diad Hebron.​—Genesis 50:1-14.

Posibli kasi a nasabi panaon et naromog so binalsamon bangkay nen Jacob? Diad sankamaabuloyan a kipapasen et melmelag so posibilidad. Say Israel et sakey a mabunan pasen, a ditan et mairap so pakadiskobre ed saray klase na artifact na arkeolohiya. (Exodo 3:8) Daakan iray kadaanan a metal tan batobato, balet maslak ed saray mibubulok a bengatla, a singa say abel, katat, tan binalsamon bangkay so agmakapanbayag ed linaew tan ed manguman-uman a panaon.

Anto ta so panagbalsamo? Akin ya aagamilen itan? Kasin matukoy itan parad saray Kristiano?

Iner so Ginapoan na Satan a Kustombre?

Say panagbalsamo so sankaabigan a nadeskribe bilang say panangipreserba ed bangkay na too odino ayep. Ompatnag a mipakna iray manag-awaran a ginmapo so panagbalsamo ed Ehipto balet inagamil met itan na saray taga-Asirya, taga-Persia, tan taga-Escita nensaman. Nayarin say inmunan impaninteres tan impan-eksperimento ed panagbalsamo et ginmapo sanen adiskobre iray bangkay a nitabon ed kabueran tan nipreserba iratan ed natural a paraan. Lapud ontan ya inkiponpon, maseguron say bangkay so agnalilinaewan tan agnararageman, kanian mabayag a nabulok. Papadesiran na arum a ginmapo so panagbalsamo sanen aromogan a nipreserba iray bangkay ed natron (sodium carbonate), sakey a sosa (alkali) a daakan ed kaliberliber na Ehipto.

Say getma na managbalsamo et pian amperen lambengat so natural ya epekto na baktirya kaleganan ya inatey, a satan so mamulok ed  bangkay. No nasarag a bayaen iyan proseso, ontunda so kabulok odino anggan panon et mabayag itan a nabulok. Taloran bengatla so nakaukolan: kipreserba na bangkay ed kipapasen a singa-mabilay, amperen so kabulok, tan pagmaliwen so bangkay a kadimla na saray bigis.

Babalsamoen na saray taga-Ehipto nensaman so inatey da makasengeg ed saray relihyoson rason. Say ideya ra nipaakar ed biek-a-bilay so nisiglaot ed pilalek [na inatey] a mansiansia ed pisikal a mundo (mundon panaayaman na totoo). Panisiaan dan saray laman da so magnayon a nausar tan satan so ombilay lamet. Anggaman kaslakan la so panagbalsamo, anggad natan et anggapo ni so aromogan a salaysay na taga-Ehipto no panon dan ginawa itan. Say sankaabigan a rekord et say salaysay nen Herodotus, say Griegon manag-awaran ed komaliman siglo K.K.P. Balet, nipakabat ya agtanton tinmalona so panasalin umanen iray resulta diad pangikana ed saray direksion ya intarya nen Herodotus.

Kasin Matukoy Itan Parad Kristianos?

Si Jacob so binalsamo na saramay duma so relihyoson sisisiaen da ed sikato. Ingen, mairap a panisiaan a sanen inyawat nen Jose so bangkay na ama to ed saray managtambal et kinerew to so pangipikasi tan tekepan na ritual a maslak a gagawaen ed panagbalsamo diad Ehipto nensaman. Si Jacob tan si Jose so walaan na mabiskeg a pananisia. (Hebreos 11:21, 22) Anggaman mapatnag ya ag-ingganggan nen Jehova, say impangipreserba ed bangkay nen Jacob so ag-asalambit a kinondena ed Kasulatan. Agkabaliksan na say impangibalsamo ed si Jacob a kinmana itan a pangaligan parad nasyon na Israel odino parad Kristianon kongregasyon. Diad tua et anggaporay espesipikon bilin ed satan a pamaakaran diad Salita na Dios. Kayarin binalsamo si Jose a mismo diad Ehipto, anggapo lay arum nin asalambit ed Kasulatan nipaakar ed satan ya agamil.​—Genesis 50:26.

Say abulok lan bangkay na too ya aromog ed saray lubok diad Palestina so pakapatnagan ya aliwan ugali diad Hebreo a balsamoen so inatey, lapud aggetma ya ipreserba itan a mabayag. Singa bilang, si Lazaro et agbinalsamo. Anggaman sikatoy pinunggos na abel, nampaga iray maniimaton sanen kinaukolan ya ekalen so baton akasara ed lubok to. Lapud apat agew lan inatey si Lazaro, panisiaan na agi ton bii ya ambanget la itan sano lukasan so lubok.​—Juan 11:38-44.

Kasin binalsamo si Jesu-Kristo? Anggapoy isasalaysay na Ebanghelyo nipaakar ed satan. Diad saman a panaon, niyugali la na saray Judio a kalboan na saray pabalingit so bangkay sakbay itan ya iponpon. Singa bilang, pian iparaan so bangkay nen Jesus, angitarya si Nicodemo na dakel a pabalingit parad sayan gagala. (Juan 19:38-42) Akin a dakdakel a pabalingit? Nayarin say aralem a panangaro tan respeto ed si Jesus so amakiwas ed sikato ed ontan ya inkamabunlok. Agtayo nayarin ibaga a say impangusar ed saratan a pabalingit so ginetma pian ipreserba so bangkay.

Kasin ag-abobonan na sakey a Kristiano so kustombre ed panagbalsamo? Unong ed realistikon punto de bista, say panagbalsamo so mamapabayag labat ed bengatlan agnaamper. Diad dabok so nanlapuan tayo, tan diad dabok so pawilan tayo diad ipapatey. (Genesis 3:19) Balet kaunongay pambayag na satan manlapud impatey ya anggad pangiponpon? No manlapu ed arawin pasen iray kapamilya tan kakaaro tan pirawat dan nanengneng so inatey, andi-duaruwan nakaukolan a balsamoen so bangkay.

Diad Makasulatan a paraan sirin, anggapoy  kaukolan a pampagaan no kakaukolanen ed lugar yo so pangibalsamo ed bangkay odino labay na saray membro na pamilya a saya so nagawa. Saray inatey et “anggapon balot so amta ra.” (Eclesiastes 9:5, NW) No sikaray walad pakanodnonotan na Dios, sikaray napaoli ed bilay diad insipan ton balon mundo.​—Job 14:13-15; Gawa 24:15; 2 Pedro 3:13.

[Kahon/Litrato ed pahina 31]

PANAGBALSAMO​—NENSAMAN TAN NATAN

Diad kadaanan ya Ehipto, say paraan na panagbalsamo so akadepende ed kipapasen na pamilya. Say mayaman a pamilya so maseguron malabay ed say onggendan a paraan:

Ekalen so utek ya iparalan ed abot na eleng panamegley na instrumenton metal. Kayari na satan, say lapis-lapis na ulo so kargaan na matukoy iran tambal. Say ontumbok a kundang et lalanoren toy pangekal ed amin ya akindalem a kabiangan na laman nilikud ed puso tan saray bato (kidney). Pian niparalan ed eges, nakaukolan a selgaren so laman, balet ipapasen iyan kasalanan. Pian napaliisan iyan isyun pansusuppiatan, saray Ehipsion managbalsamo so manuro na sakey a toon tatawagen a sumeselgar pian sikatoy manugat. Sikatoy ombatik lan tampol kayari ton gawaen iya, lapud ta say dusa ed sayan tatawagen a krimen et ayewen tan tupaken na saray bato.

Sano nakal la so amin a walad dalem na eges, orasan itan a maong. Oniay insulat nen manag-awaran a si Herodotus: “Kargaan da so dalem na eges na puron pinespes a mirra, a nilaokan na cassia, tan amin a klase na pabalingit nilikud ed olibano, tan daiten da so nanselgaran.”

Insan, paekatan so laman diad pangitalem ed natron diad loob na 70 ya agew. Kayari na satan, orasan so bangkay tan punggosen a maong na lienzo. Say lienzo so puranisan na yaket odino arum a klase na kola pian satan so mapeket, tan say bangkay so ikarga ed naarkosan a maong a lungon a kasukat na laman na too.

Natan, say panagbalsamo so nagawaan diad loob labat na pigaran oras. Kaslakan a gagawaen itan panamegley na pangikarga na dugarugan karakel na likidon panagbalsamo ed saray ulat ontan met ed dalem na eges tan pagew. Diad inlabas na saray taon, nanduruma lan klase na kemikal so apawala tan uusaren. Balet, lapud gastos tan inkasegurado, say kemikal a formaldehyde so maslak ya uusaren ed panagbalsamo.

[Litrato]

Say balitok a lungon nen Arin Tutankhamen