Say Peteg a Jesus

KAYARI ton akabatan manlapud saray apostol no anto so padesir na totoo ed sikato, intepet nen Jesus ed sikara: “Sikayo balet, siopa ak ed kuan yo?” Inkurit na Ebanghelyo nen Mateo so ebat nen apostol Pedro: “Sika so Kristo, ya Anak na Dios a mabilay.” (Mateo 16:15, 16) Arum so walaan na parehon opinyon. Si Natanael, a nagmaliw a sakey ed saray apostol diad saginonor, et inkuan to’d si Jesus: “Rabbi, sika so Anak na Dios, sika so Ari na Israel.” (Juan 1:49) Sinalita nen Jesus a mismo so nipaakar ed kaimportantian na betang to: “Siak so dalan, tan say katuaan, tan say bilay. Anggapo so ondateng ed Ama, noag dia ed panamegley ko.” (Juan 14:6) Diad nanduruman inkagawa, tinukoy toy inkasikato bilang “say Anak na Dios.” (Juan 5:24, 25; 11:4) Tan pinaneknekan to iyan imbaga to diad panamegley na saray mamilagron kimey ontan met ed impamaoli to na saray inaatey.

Makatunongan Iran Panduaruwa?

Balet peteg kasin makapankompiyansa tayo ed salaysay na saray Ebanghelyo nipaakar ed si Jesus? Kasin ililitrato na saratan so peteg a Jesus? Say inatey lan si Frederick F. Bruce, a propesor ed panagsuri tan panangipaliwawa ed Biblia diad University of Manchester, Inglatera, so nankuan: “Kaslakan ya aliwan posibli a niparungtal so katuaan ed kada detalye panamegley na maawaran iran argumento diad sakey a kadaanan a sulat, balanglan Biblia odino andi. Magenap la so pakawalaan na kabkaabigan a kompiyansa ed inkalapagan ya inkanapanmatalkan na managsulat; no niletneg itan, wala so makatunongan a posibilidad a tudtua iray detalye to. . . . Maseguron say Balon Sipan so aliwan agnapanmatalkan ed awaran lapud aawaten itan na saray Kristiano bilang ‘sagrado’ a literatura.”

Kayarin inusisa iray panduaruwa nipaakar ed si Jesus unong ed inkiparungtal to ed saray Ebanghelyo, oniay insulat nen James R. Edwards, propesor na relihyon diad Jamestown College, North Dakota, E.U.A.: “Nayarian tayon pekderan tekep na kompiyansa a saray Ebanghelyo so mangiprepreserba na nankakapiga tan makanakanan tugyop na ebidensya ed katuaan nipaakar ed si Jesus. . . . Say makatunongan a tuloy ya ebat ed tepet a no akin ya ontan so impangiparungtal na saray Ebanghelyo ed si Jesus et lapud ontan a peteg si Jesus. Saray Ebanghelyo so matuan mangiprepreserba ed pakanodnonotan ya intilak to ed papatumbok to, a sikato so peteg ya imbaki na Dios tan naikdan na pakapanyari bilang Anak na Dios tan Lingkor.” *

Panaanap ed si Jesus

Komusta balet so nipaakar ed agnanlapud-Biblia iran impanukoy ed si Jesu-Kristo? Panoy impandetermina ed saratan? Saray libro di Tacitus,  Suetonius, Josephus, Pliny the Younger, tan pigara nin kadaanan a managsulat so mangilalaktip ed dakerakel ya impanukoy ed si Jesus. Nipaakar ed sikara et oniay inkuan na The New Encyclopædia Britannica (1995): “Papaneknekan na sarayan biig a salaysay a nensaman et anggan saray mamubusol ed Inkakristiano so agbalot nanduaruwa ed inkamaawaran nen Jesus, a diad inmunan pankanawnawa et sinuppiat ya anggapoy magenap a basiyan diad kasampotan na koma-18 a siglo, legan na koma-19 a siglo, tan diad kagapo na koma-20 a siglo.”

Makapaermen ta diad panaanap na saray modernon iskolar ed “peteg” odino “maawaran” a Jesus, singa da inyamot so tuan pakabidbiran ed sikato panamegley na andiay-basiyan a padesir, andi-kana iran panduaruwa, tan panagpalbeng ya andiay malet a letnegan. Diad sakey a pantalos, mankakasalanan ira lapud gawagawa labat a palson pangaakusaan da ed saray managsulat na Ebanghelyo. Arum so manpilpilalek a magmaliw a lalon popular ed imaton na arum a totoo tan isiglaot so ngaran da ed makapakigtot a balon teorya kanian agda matuan nauusisa so ebidensya nipaakar ed si Jesus. Kaleganan na satan, sikaray mangiimbento na “Jesus” salanti ginawa ed inaral a maong ya imahinasyon.

Parad saraman so malabay a mananap ed sikato, say peteg a Jesus so naromog diad Biblia. Isasangsang nen Luke Johnson, propesor nipaakar ed saray lapuan na Balon Sipan tan Kristiano ed Candler School of Theology diad Emory University, a maslak ya impansukimat ed maawaran a Jesus so angibaliwala ed gagala na Biblia. Inkuan to a nayarin makapainteres no usisaen iray nisisiglaot a pamaakaran ed bilay tan panaon nen Jesus unong ed sosyal, politika, inkapalsa na too, tan kultura. Ingen, inyarum to a say pansukay ed walan tutukoyen na saray iskolar a maawaran a Jesus “so aliwan gagala na Kasulatan,” a “nagkalalon  mangiyaapasakey ed pananeskribe ed say inkatoo nen Jesus,” say mensahe to, tan say betang to bilang Mananondon. Kanian, anto so tuan inkatoo tan mensahe nen Jesus?

Say Peteg a Jesus

Saray Ebanghelyo​—say apatiran salaysay ed Biblia nipaakar ed bilay nen Jesus​—so mangililitrato ed sakey a too a pirmin maimpatya. Panangasi tan panangabagey so anenyeg ed si Jesus pian tulongan so totoon maniirap lapud sakit, inkabulag, tan arum nin kairapan. (Mateo 9:36; 14:14; 20:34) Say impatey na kaaro ton si Lazaro tan say ermen ya intarok na saya ed agagin bibii nen Lazaro so anenyeg ed si Jesus pian ‘maningel tan mannangis.’ (Juan 11:32-36) Diad tua, ipaparungtal na saray Ebanghelyo so nanduruman liknaan nen Jesus​—masimpatya ed toon akating, liket lapud saray intatalona na saray babangatan to, sinmanok ed saray legalista ya andiay-panangiyansakit, tan nanermen lapud impangipulisay na Jerusalem ed Mesias.

Sanen nanggaway milagro si Jesus, mabetbet ya inyapasakey to ed walan betang met na saray nanggawaan to na milagro: “Say pananisiam pinaabig to ka.” (Mateo 9:22) Inrayew to si Natanael bilang “peteg ya Israelita,” ya inkuan ton: “Anggapo so panamalingo ed sikato!” (Juan 1:47, Today’s English Version) Sanen say regalo na bii pian ipatnag so panamabli to et inisip na arum bilang panagdarak, si Jesus so angidepensa ed sikato tan inkuan to a say inkamabunlok to so pakanodnonotan lawas. (Mateo 26:6-13) Pinaneknekan to so inkasikato bilang peteg a kaaro tan maaron kaiba ed saray patumbok to, ya ‘inaro to ra angga ed kasampotan.’​—Juan 13:1; 15:11-15.

Ipaparungtal met na saray Ebanghelyo a mainomay nen Jesus a natebek iray pankaukolan odino awawey na maslak a totoon nabet to. Balanglan akitongtong ed sakey bii diad bobon, sakey a relihyoson managbangat diad hardin, odino sakey a sumisigay diad libsong, atenyeg ton tampol so kapusoan da. Kagapo nen Jesus a nansalita, dakel ed sarayan totoo so angipaamta ed akindalem a kanonotan da ed sikato. Asagyat to so emosyon da. Bangta nayarin papaliisan na saray totoo ed panaon to so piulop ed saray walad pakauley, diad kipapasen nen Jesus et sikatoy dinumog na totoo. Labalabay da a nakaiba si Jesus; maligen ira no sikatoy kaulop da. Saray ugugaw so maasingger ed sikato, tan sanen inusar to so ugaw bilang sakey ya ehemplo, agto labat pinatalindeg so ugaw ed arap na saray babangatan to noag ingen “sikatoy inala to ed saray taklay to.” (Marcos 9:36; 10:13-16) On, ililitrato na saray Ebanghelyo si Jesus bilang sakey a too a walaan na ontan ya impluensya kanian saray totoo so nansiansia a taloy agew pian ondengel labat ed makapasagyat iran salita to.​—Mateo 15:32.

Say inkayadyari nen Jesus so agnanggawa ed sikato a masyadon makritiko odino mapasirayew  tan dominante ed totoon ag-ayadyari tan makasalanan ya akiamongan tan pinulongan to. (Mateo 9:10-13; 21:31, 32; Lucas 7:36-48; 15:1-32; 18:9-14) Si Jesus so agbalot maanap ed arum. Agto pinabelatan so totoo. Imbes, inkuanto: “Dago kayo’d siak, amin yon nasasagpotan . . . et ikdan ta kayoy pampainawa.” Apaneknekan na saray babangatan to a sikatoy ‘mauyamo tan mapaabeba a puso’; say pako to so mainomay, tan anlemew so awit to.​—Mateo 11:28-30.

Napapatnagan so inkatoo nen Jesus panamegley na saray salaysay na Ebanghelyo tekep na agnapanduaruwaan a mensahe na katuaan. Aliwan mainomay parad apatiran nanduruman indibidual a mangimbento na ekstra-ordinaryon too tan insan mangipresenta na pareparehon panangilitrato ed sikato diad apatiran nandudumaan a salaysay. Imposible parad apatiran nanduruman managsulat so maneskribe na parehon too tan mangiparungtal na apasakey a deskripsion ed sikato no satan a too so agnambilay a balot.

Intepet na manag-awaran a si Michael Grant so makatenyeg-kanonotan a tepet: “Panon ya agawa a, diad interon tradisyon na Ebanghelyo ya anggapoy nipuera, et onletaw so makatantanda tan nikabkabiig a retrato na makaayat a malangwer a lakin mililimog a bulos ed amin a klase na bibii, pati ed saray walaan na makapuy a reputasyon, ya anggapoy pakapatnagan ya atangguyor ed emosyon, mansimpisimpitan, odino alablabas a madelikado, tan ingen, diad amin a kipapasen et minantini to so andiay pakabalawan ya inkatoo?” Say makatunongan ya ebat et lapud satan a too so peteg a nambilay tan kinmiwas unong ed paraan ya ibabaga na Biblia.

Say Peteg a Jesus tan say Arapen Mo

Nilikud ed pangiiter na peteg-ed-bilay a panangilitrato ed si Jesus legan a sikatoy wadiad dalin, papaneknekan na Biblia a sikatoy walaan na sakbay-toon kiwawala bilang say bogtong ya Anak na Dios, “say panguloan ed amin a pinalsa.” (Colosas 1:15) Duan libo a taon lay apalabas, inyalis na Dios so bilay na mangatatawen ya Anak to diad panag-anakan na sakey a Judion birhen pian sikato so nianak bilang sakey a too. (Mateo 1:18) Legan na mangaraldalin a ministeryo to, inyabawag nen Jesus so Panarian na Dios bilang alenleneg ya ilalo parad nagogonigon a katooan, tan impasal toray babangatan to pian itultuloy iyan panagpulong a kimey.​—Mateo 4:17; 10:5-7; 28:19, 20.

Nen Nisan 14 (ngalngalin Abril 1), 33 K.P., si Jesus so inerel, inusay, senentensiaan, tan pinatey nisengeg ed palson akusasyon a sedisyon. (Mateo 26:18-20, Mat 26:48–27:50) Say impatey nen Jesus so kinmana bilang dondon, a mangibubulos ed mananisian katooan manlapud makasalanan a kipapasen da tan sirin mangilulukas na dalan a mamaarap ed maandon bilay parad amin a manisia ed sikato. (Roma 3:23, 24; 1 Juan 2:2) Nen Nisan 16, si Jesus so pinaoli, tan ag-abayag kayari na satan et sikatoy pinmawil ed tawen. (Marcos 16:1-8; Lucas 24:50-53; Gawa 1:6-9) Bilang tinuro nen Jehova ya Ari, say apaolin Jesus so walaan na sigpot a pakauley a manumpal ed orihinal a gagala na Dios parad katooan. (Isaias 9:6, 7; Lucas 1:32, 33) On, iprepresenta na Biblia si Jesus bilang say manunan persona diad pakasumpal na saray gagala na Dios.

Nen inmunan siglo, sinisia na karaklan no siopa si Jesus​—say insipan a Mesias, odino Kristo, ya imbaki dia ed dalin pian itandoro so inkasoberano nen Jehova tan pian ompatey bilang dondon parad too. (Mateo 20:28; Lucas 2:25-32; Juan 17:25, 26; 18:37) Diad arap na graben panamasegsegang, mairap a napakiwas so totoo a magmaliw a babangatan nen Jesus no sikaray manduaruwa ed say pakabidbiran ed sikato. Sikaray makpel tan maseseg ya angawat ed kimey ya ingganggan to ed sikara, a ‘manggawa na saray babangatan ed amin a nasyones.’​—Mateo 28:19.

Natan et kabat na minilyon a masimoon tan abangatan a Kristianos a si Jesus so aliwan gawagawa labat a persona. Sisiaen dan sikatoy nitronon Ari ed niletneg lan Panarian na Dios ed tawen, a magano to lan uleyan a sigpot so dalin tan say kurakurang na satan. Sayan inletneg na Dios a gobierno so makapasagyat a balita lapud isisipan na satan so pakainawaan manlapud saray problema na mundo. Ipapatnag na saray tuan Kristiano so matoor a suporta ra ed pinili nen Jehova ya Ari panamegley na pangiyaabawag da ed “sayan maong a balita na panarian” ed arum.​—Mateo 24:14, NW.

Saramay manusuporta ed uksoyan na Panarian panamegley nen Kristo, say Anak na mabilay a Dios, so manbilay pian panggayagaan iray magnayon a bendisyon. Sarayan bendisyon so nagamoran mo met! Saray manangipalapag na sayan magasin so maliket ya ontulong ed sikan naamtaan so peteg a Jesus.

[Paimano ed leksab]

[Kahon/Litrato ed pahina 6]

No Anto so Imbabaga na Arum

“Impasen ko si Jesus a taga-Nazaret bilang sakey ed saray makapanyari a managbangat a nambilay diad mundo. . . . Ibagak ed saray Hindu ya agmagmaliw a nagnap so bilay yo likud no aralen yo a mapagalang iray bangat nen Jesus.”​—Mohandas K. Gandhi, The Message of Jesus Christ.

“Sakey a karakter a talagan orihinal, talagan nagnap, talagan anggapoy pananguman, talagan naspot, talagan too balet nagkalalon atagtagey nen say amin a kinabalgan na too, so agnayari a palso nisay gawagawa labat . . . . Mankaukolan na babaleg nen si Jesus pian makaimbento na sakey a Jesus.”​—Philip Schaff, History of the Christian Church.

“Say pakaimbento na pigaran ordinaryon lalaki ed loob na sakey a kailalakan na ontanlan mabiskeg tan makaay-ayat a personalidad, ontanlan atagey a totontonen tan ontanlan makapaligsan imahinasyon na impanaagi na too, so magmaliw a sakey a milagro a talagan agnapanisiaan nen say dinanman a nikurit ed saray Ebanghelyo.”​—Will Durant, Caesar and Christ.

“Singa agnatebek a say onnanatnat ed globo a relihyoson pakurang so inggapo na anggapoy-kiwawalan too ya inimbento labat a singa kasimbangan nensaman na sakey ya estratehiya ed panaglako, no imanoen a dakel iray gagalangen tan peteg a totoo ya anali la balet sinmaew a makapangiletneg na relihyon.”​—Gregg Easterbrook, Beside Still Waters.

‘Bilang mabasbasan manag-awaran et siak so sigpot a kombinsido ya antokaman iray Ebanghelyo, saratan so aliwan tongtong labat. Aliwa ya ontanlan kaartistiko iratan pian ipasen a tongtong labat. Agtayo kabisado so maslak ed bilay nen Jesus, tan anggapoy totoon mangimbento na sakey a tongtong ya abuloyan ton magmaliw ya ontan labat.’​—C. S. Lewis, God in the Dock.

[Saray litrato ed pahina 7]

Ipaparungtal na saray Ebanghelyo so nanduruman liknaan nen Jesus