1, 2. (a) Antoy pagmaliwan na bilay tayo no anggapoy Biblia? (b) Panon itayon mas nagunggonaan ed Salita na Dios?

KASIN naimadyin moy pagmaliwan na bilay mo no anggapoy Biblia? Anggapoy napanmatalkan mon bilin ya mangigiya ed sika diad inagew-agew. Anggapoy naromog mon makapnek iran ebat ed saray tepet nipaakar ed Dios, bilay, tan ed arapen. Tan agmo naamtaan no anto ray ginawa nen Jehova parad totoo nensaman.

² Misalsalamat tayo ta anggapo tayod ontan ya makapaermen ya situasyon. Inter nen Jehova ed sikatayo so Salita to, say Biblia. Tan impaseguro to ya say mensahe na satan et mansiansia ya anggad angga. Ontan so imbaga nen apostol Pedro ya imbase tod Isaias 40:8. Ag-itan espisipikon ontutukoy ed Biblia, pero sarayan pinuyanan ya salita et onaplika met ed mensahe na Biblia. (Basaen so 1 Pedro 1:24, 25.) Siempre, mas nagunggonaan itayo ed Biblia no wala itan ed lenguahen natatalosan tayon maong. Amta itan na saray mangaaro ed Salita na Dios. Diad loob na dakel ya taon, wala ray totoon matakot ed Dios ya nansagpot pian ipatalos  tan ibunog so Biblia, anggano aliwa itan ya mainomay. Ginawa da itan ta amta dan say linawa na Dios et “niliktar so amin a klase na totoo tan nawalaan ira na suston kakabatan ed katuaan.”​—1 Tim. 2:3, 4.

3. Antoy aralen tayo ed sayan artikulo? (Nengnengen so litratod gapo na artikulo.)

³ Diad sayan artikulo, aralen tayo iray alimbawa no panon ya nansiansia so Salita na Dios anggano (1) manguuman so lenguahe, (2) wala ray pananguman ed sistema na politika ya mangiimpluensya ed lenguahen uusaren na karaklan, tan (3) wala ray kontra ed panagpatalos na Biblia. Panon itayon nagunggonaan ed sayan aralen tayo? Onaralem so apresasyon tayo ed Salita na Dios. Onaralem met so panangaro tayo ed Autor na Biblia, ya angiter ed satan pian nagunggonaan tayo.​—Miq. 4:2; Roma 15:4.

4. (a) Panon ya manguuman iray lenguahe diad ilalabas na panaon? (b) Antoy mangipapanengneng ya say Dios et anggapoy papaboran ton lenguahe, tan antoy naliliknam ed satan?

⁴ Diad ilalabas na panaon, manguuman iray lenguahe. Wala ray salita tan balikas ya nayarin duma lan maong so kabaliksan to. Ompan wala ray nanonotan mon ontan ya alimbawa diad lenguahen uusaren mo. Ontan so agawa ed Hebreo tan Griego, saray lenguahen inusar ed impansulat na maslak ya kabiangan na Biblia. Say modernon Hebreo tan Griego et duma lan maong ed kadaanan ya Hebreo tan Griego. Kanian pian natalosan na totoo so Salita na Dios, kaukolan day sakey ya patalos​—pati saramay amta day modernon Hebreo tan Griego. Iisipen na arum ya kaukolan da nin aralen so kadaanan ya Hebreo tan Griego pian nabasa day Biblia ed orihinal iran lenguahe. Balet nayarin ag-ira lanlamang minabang a singa ed iisipen da. * Misalsalamat tayo ta say Biblia odino say kabiangan na satan et nipatalos lad ngalngali 3,000 ya lenguahe. Ipapanengneng na saya a labay nen Jehova ya saray totoo ed “kada nasyon tan tribu tan lenguahe tan rasa” et nagunggonaan ed Salita to. (Basaen so Apocalipsis 14:6.) Agta lapud satan et mas napaapit kad maaron Dios tayo ya anggapoy papaboran to?​—Gawa 10:34.

5. Akin et baleg so epekto na King James Version?

⁵ Anggan saray lenguahen inusar ed impangipatalos na Biblia et manguuman met diad ilalabas na panaon. Say patalos na Biblia ya mainomay ya basaen nen unaan et nayarin mairap lan talosan diad ilabas na panaon. Imanoen so sakey ya patalos na Biblia ed English ya King James Version, ya unonan im-publish nen 1611. Nagmaliw itan ya sakey ed saray kabkabat ya English ya Biblia, tan baleg so epekto to ed English ya lenguahe. * Balet limitadoy impangusar na King James Version ed ngaran na Dios. Pigpigaran bersikulo so pakabasaan na “Jehova,” tan inusar na satan so “KATAWAN” ya akasulat ed baleg iran letra diad arum ni ran bersikulo na Hebreon Kasulatan ya orihinal a pakabasaan na ngaran na Dios. Saray sinmublay ya inimprinta et angusar met na salitan “KATAWAN” ed baleg iran letra diad arum ya bersikulo na Kristianon Griegon Kasulatan. Diad onian paraan, binidbir na King James Version so manepeg ya pasen na ngaran na Dios ed tatawagen ya Balon Sipan.

6. Akin et misasalamat tayo ya wala lay Balon Mundo a Patalos?

⁶ Balet diad inlabas na nilasus a taon,  maslak ed saray salitan walad King James Version et dinmaan la. Ontan met so agawa ed saray inmunan patalos na Biblia ed arum ya lenguahe. Agta maliket tayo ya wala lay Balon Mundo a Patalos na Masanton Kasulatan ya angusar na modernon lenguahe? Say kompleton patalos odino kabiangan na satan et wala lad masulok ya 150 lenguahe, kanian nabasa la na dakel ya totoo natan. Lapud malinew so inkipatalos to, say mensahe na Biblia et onsasabid puso tayo. (Sal. 119:97) Pero say nikadkaduma ed Balon Mundo a Patalos, impawil na satan so ngaran na Dios ed manepeg ya pasen to ed Kasulatan.

7, 8. (a) Akin ya agla natalosan na dakel a Judio nen komatlon siglo B.C.E so Hebreon Kasulatan? (b) Anto so Griegon Septuagint?

⁷ No maminsan, saray pananguman ed sistema na politika et makakaapekto ed lenguahen uusaren na karaklan. Panon ya sineguro na Dios ya anggano wala ray ontan ya pananguman et siansia nin malinew so Salita to ed totoo? Natulongan itayo na sakey ya alimbawa nensaman. Say unonan 39 ya libro na Biblia et insulat na saray Israelita, odino saray Judio. Sikara so unaan ya ‘angimatalekan ed sagrado iran mensahe na Dios.’ (Roma 3:1, 2) Balet nen komatlon siglo B.C.E., agla natalosan na dakel ya Judio so Hebreo. Akin? Lapud inmawang so Empiryo na Gresya panamegley na impansakop nen Alexander the Great. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Legan ya onaawang so sakop na empiryo, say Griego so nagmaliw ya lenguahen uusaren na karaklan ed saray uuleyan to, kaiba la ray Judio ya walad nanduruman pasen. Pero nen ondarakel la ray Judion mansasalita na Griego, maslak ed sikara et mas mairap da lan talosan so Hebreon Kasulatan. Antoy solusyon?

⁸ Nen kapegleyan na komatlon siglo B.C.E., say unonan limaran libro na Biblia diad Hebreo et impatalos ed Griego. Asumpal ya impatalos so arum nin kabiangan na Hebreon Kasulatan nen komaduan siglo B.C.E. Sayan patalos et tinawag ya Griegon Septuagint. Saya so unonan kabkabat ya insulat a patalos na interon Hebreon Kasulatan.

9. (a) Antoy epekto na Septuagint tan arum nin inmunan patalos ed saray manbabasa na Salita na Dios? (b) Anto ray paboritom ya teksto ed Hebreon Kasulatan?

⁹ Baleg so agawaan na Septuagint pian say Hebreon Kasulatan et nabasa na saray Judio tan arum nin mansasalita na Griego. Isip mo pay liket da ta narengel odino nabasa da la so Salita na Dios ed mismon lenguahe ra! Asabi panaon, say arum ya kabiangan na Biblia et nipatalos ed arum nin lenguahe ya uusaren na karaklan a singa say Syriac, Gothic, tan Latin. Legan ya ondarakel so totoon makakabasa tan makakatalos ed Masanton Kasulatan, seguradon wala ray tekston paborito da, ya singa sikatayo natan. (Basaen so Salmo 119:162-165.) Kanian nansiansia so Salita na Dios anggano manguuman so lenguahen uusaren na karaklan.

10. Akin ya dakel so anggapoy Biblia nen panaon nen John Wycliffe?

¹⁰ Wala ray panaon ya saray maimpluensyan lider et nanggaway paraan pian agnabasa na ordinaryon totoo so Biblia. Balet, saray totoon matakot ed Dios et ag-apatunda na saratan ya onkokontra. Say sakey ya alimbawa et say teologon nambilay nen koma-14 ya siglo ya si John Wycliffe. Panisiaan to ya nepeg  ya minabang so amin ed Salita na Dios. Balet nen panaon to, anggapoy Biblia na saray ordinaryon totoo ed England. Akin? Say sakey a rason et ag-ira makasaliw na Biblia lapud manu-manon insulat iray kopya tan mabmabli. Ontan met, dakel so ag-akapanaral. Siempre, nayarin narerengelan da lan ibabasa so Biblia no oonla rad simbaan. Balet agtayo segurado no kasin natatalosan day narerengel da. Akin? Lapud say opisyal ya Biblia na Simbaan (say Vulgate) et insulat ed Latin. Pero diad saman a panaon, say Latin et daan la tan agla natalosan na ordinaryon totoo! Panon dan naromog so mabmablin kayamanan ya walad Biblia?​—Pro. 2:1-5.

11. Anto so epekto na Wycliffe Bible?

¹¹ Nen 1382, impaway ed publiko so English ya patalos na Biblia ya kabkabat bilang Wycliffe Bible. Agusgustoan itan na dakel ya patumbok nen Wycliffe, a tinawag ya Lollards. Labay na sarayan managpulong ya naamtaan na ordinaryon totoo so Salita na Dios tan makasabi itan ed puso ra, kanian manaakar tan oonla rad nanduruman baryo ed interon England. Mabetbet ya ibabasa na saray Lollards so kabiangan na Wycliffe Bible ed saray totoo tan iikdan da ray kopya na satan. Baleg so agawaan na impansagpot da lapud aliing so interes na totoo ed Salita na Dios.

12. Anto so reaksion na saray klero ed si Wycliffe tan ed kimey to?

¹² Anto so reaksion na saray klero? Binusol day Wycliffe, say Biblia to, tan saray papatumbok to. Pinasegsegang na saray lider na relihyon iray Lollards. Inanap tan dinederal da ray kopya na Wycliffe Bible ya naromog da. Anggan sanen inatey lay Wycliffe, impasen da nin erehe odino kalaban na simbaan. Siempre, imposiblin dusaen so toon inatey la. Balet siansia nin impakotkot na saray klero iray pukel nen Wycliffe tan pinoolan da, tan say dapol to et imbantak da ed ilog Swift. Pero agnapatunda na Simbaan iray totoo ya labay dan basaen tan talosan so Salita na Dios. Diad tinmumbok ya nilasus a taon, dakel ya taga Europe tan ed arum nin parte na mundo so ginmapon angipatalos tan angibunog na Biblia pian minabang iray ordinaryon totoo.

13. Diad anto itayo kombinsido, tan panon ya napabiskeg na satan so pananisia tayo?

¹³ Agnepeg ya isipen na saray Kristiano  natan ya say impangipatalos ed Septuagint, Wycliffe Bible, King James Version, odino arum nin patalos et pinuyanan na Dios. Pero no aralen tayo no antoy agawa pian napawala iratan tan saray arum nin patalos, susuportaan to iyan katuaan: Singa ed impromisa nen Jehova, nansiansia so Salita to. Agta papabiskegen na satan so pananisiam ya ontua met so arum nin impromisa nen Jehova?​—Jos. 23:14.

14. Panon ya napaaralem na Salita na Dios so panangaro tayo ed sikato?

¹⁴ Legan tayon aaralen no panon ya nansiansia so Biblia diad inlabas na panaon, aglabat ombibiskeg so pananisia tayo noagta onaaralem met so panangaro tayo ed si Jehova. * Antoy rason no akin ya inter toy Salita to? Tan akin et impaseguro ton mansiansia itan? Lapud inaro to tayo, tan labay to tayon ibangat no panon itayon nagunggonaan. (Basaen so Isaias 48:17, 18.) Siempre, nepeg labat ya aroen tayo met si Jehova tan unoren tayo ray ganggan to.​—1 Juan 4:19; 5:3.

15. Antoy aralen tayo ed ontumbok ya artikulo?

¹⁵ Makatunongan labat sirin ya lapud papablien tayo so Salita na Dios, labay tayoy nagunggonaan ya maong ed satan. Panon tayon minabang a maong ed personal ya panagbasa tayoy Biblia? Panon tayon natulongan iramay napupulongan tayo ya naapresya day Biblia? Panon ya naseguro na saramay manbabangat ed kongregasyon ya akapokus ed Biblia so ibabangat da? Naamtaan tayo iray ebat diad ontumbok ya artikulo.