1, 2. (a) Akin a nibagan say Israel et singa sakey a karnero ya apaliberan na saray masisibeg a lobo? (Nengnengen so litrato ed gapo na kapitulo.) (b) Antoy inabuloyan na saray Israelita tan saray ari da ya nagawa?

 DIAD loob na nilasus taon, say Israel et singa sakey a karnero ya apaliberan na saray masisibeg a lobo. Lanang ya napepeligro so Israel diad bandad bukig a ketegan lapud nayarin atakien ira na saray Ammonita, Moabita, tan Edomita. Diad bandad sagur balet et kontrolado na saray Filisteo, ya lanang met ya milalaban ed Israel. Diad amianen et wadtan so syudad na Tiro, say mayaman tan makapanyarin sentro na komersyo. Tan diad abalaten et wadtan so maawang ya teritorya na Ehipto, ya uuleyan na ari ya ipapasen dan dios, say Faraon.

² Nen nanmatalek ed si Jehova iray Israelita, prinotektaan to ra ed saray kalaban da. Balet, paulit-ulit ya inabuloyan da tan na saray ari da ya impluensyaan ira na saray nasyon ya akapaliber ed sikara. Sakey ed sikara si Arin Ahab, ya sakey a manuley ya mainomay a naimpluensyaan na arum. Sikatoy nanuley ed samploran tribu na Israel legan ya manuuley si Arin Jehosafat ed Juda. Inasawa toy anak na ari na Sidon ya manguuley ed mayaman a syudad na Tiro. Say ngaran na satan ya bii et Jezebel, ya inimpluensyaan ton maong so Israel ya mandayew ed Baal tan inimpluensyaan to  met so asawa to ya deralen so dugan panagdayew. Agnin balot agawa so ontan kagraben kaugsan.​—1 Ara. 16:30-33; 18:4, 19.

3, 4. (a) Siopa la natan so angipaarapan nen Ezequiel na mensahe to? (b) Anto ran tepet so konsideraen tayo?

³ Impasakbay la nen Jehova ed saray totoo to so nagawa no ag-ira manmatoor ed sikato. Balet naupot lay pasensia tod sikara. (Jer. 21:7, 10; Eze. 5:7-9) Nen 609 B.C.E., pinmawil ed Insipan a Dalin so armada na Babilonia ed komatlon pankanawnawa. Ngalngali samploran taon lay linmabas manlapud samay sampot ya inlusob da. Natan et igeba da la ray padir na Jerusalem tan pateyen da ray nanrebelde ed si Nabucodonosor. Nen ginmapoy inlusob ed Jerusalem tan nasusumpal la so amin ya detalye na propesiya nen Ezequiel, impaarap la na propeta so mensahe to ed saray nasyon ya akapaliber ed Insipan a Dalin.

⁴ Impaamta nen Jehova ed si Ezequiel ya manliket iray kalaban na Juda ed kaderal na Jerusalem tan guloen da iray makaliktar. Balet sarayan nasyon ya amauges ed ngaran nen Jehova tan amasegsegang odino angimpluensya ed saray totoo to et agda natakasan so resulta na saray ginawa ra. Anto ray naaralan tayo ed impiulop na Israel ed saratan ya nasyon? Tan panon ya mangiter na ilalo ed sikatayo natan iray propesiya nen Ezequiel nipaakar ed saray nasyon?

5, 6. Antoy relasyon na saray Ammonita tan saray Israelita?

⁵ Say Ammon, Moab, tan Edom et nibagan kanayon na Israel. Balet anggano mankanayon ira tan wala ray pamparehoan da, abayag lan bubusolen na saratan a nasyon iray totoo na Dios tan ‘luludlureyen’ da ra.​—Eze. 25:6.

⁶ Imanoen pa ray Ammonita. Ilalak ira nen Lot, ya kaanakan nen Abraham, panamegley na bolirek ton bii. (Gen. 19:38) Baleg so pamparehoan na lenguahe da ed Hebreo kanian nayarin natalosan itan na saray Israelita. Lapud sankanayon ira, imbaga nen Jehova ed saray totoo to ya agda gueguerraen so Ammon. (Deu. 2:19) Balet, diad panaon na saray Ukom, akimuyong iray Ammonita ed Moabitan ari ya si Eglon pian pairapen so Israel. (Ukom 3:12-15, 27-30) Nen nagmaliw ya ari si Saul, nilusob na saray Ammonita so Israel. (1 Sam. 11:1-4) Tan diad panaon nen Arin Jehosafat, akimuyong ira lamet ed Moab pian atakien so Insipan a Dalin.​—2 Awa. 20:1, 2.

7. Panoy impantrato na saray Moabita ed saray kapinsan dan Israelita?

⁷ Saray Moabita et ilalak met nen Lot panamegley na panguloan ton bii. (Gen. 19:36, 37) Imbaga nen Jehova ed saray Israelita ya agda gueguerraen so Moab. (Deu. 2:9) Balet mauges so imbales na saray Moabita. Imbes ya tulongan day kapinsan da ya nibulos lad panangaripen na Ehipto, sinali dan amperen iray Israelita pian ag-ira makaloob ed Insipan a Dalin. Inupaan nen Arin Balak  si Balaam pian isamba iray Israelita, tan impaamta nen Balaam ed si Balak no panon ya natukso iray Israelitan lalaki ya manggaway imoralidad tan idolatriya. (Num. 22:1-8; 25:1-9; Apo. 2:14) Nilasus a taon ya pinairap na saray Moabita iray Israelita, anggad panaon nen Ezequiel.​—2 Ara. 24:1, 2.

8. Akin et imbaga nen Jehova ya sanagi so Edom tan Israel, balet antoy ginawa na saray Edomita?

⁸ Saray Edomita et ilalak nen Esau ya kakambal nen Jacob. Asingger so pankanayon da kanian imbaga nen Jehova ya sanagi so Edom tan Israel. (Deu. 2:1-5; 23:7, 8) Balet kinalaban na saray Edomita iray Israelita manlapu lad impaway dad Ehipto anggad inkaderal na Jerusalem nen 607 B.C.E. (Num. 20:14, 18; Eze. 25:12) Diad saman, nanliket iray Edomita ed impanirap na Israel, ya sinugsogan da ni ingen iray armada na Babilonia ya anggapoy ikera dad Jerusalem, tan sinaraan met na saray Edomita iray ontatakas ya Israelita tan inyawat da ra ed saray kalaban.​—Sal. 137:7; Obad. 11, 14.

9, 10. (a) Antoy agawa ed Ammon, Moab, tan Edom? (b) Anto ray alimbawa ya wala met iray pigara ya nanlapud saratan ya nasyon ya maong so impantrato dad saray Israelita?

⁹ Inukom nen Jehova irayan kanayon na Israel lapud impantrato dad saray totoo to. Inkuan to: ‘Iter ko iray Ammonita ed saray taga Bukig bilang kayarian da, pian saray Ammonita et agla nanonotan ed saray nasyon.’ Imbaga to met: “Ukomen koy Moab, tan naamtaan da a siak si Jehova.” (Eze. 25:10, 11) Manga limay taon kayarin aderal so Jerusalem, ginmapo so kasumpalan na saratan ya propesiya nen sinakop na Babilonia so Ammon tan Moab. Nipaakar ed Edom, imbaga nen Jehova ya ‘paandien to ditan so too tan ayayep’ tan ‘pagmaliwen ton agla napanayaman.’ (Eze. 25:13) Singa nipasakbay, sinmabi panaon et naandi so Ammon, Moab, tan Edom.​—Jer. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18.

¹⁰ Balet, wala ray pigara ya nanlapud saratan ya nasyon ya maong so impantrato dad saray totoo na Dios. Singa bilang, si Zelek ya Ammonita tan si Itma a Moabita et kaiba ed saray mabibiskeg a sundalo nen Arin David. (1 Awa. 11:26, 39, 46; 12:1) Ontan met, si Ruth ya Moabita et nagmaliw ya matoor a mandadayew ed si Jehova.​—Ruth 1:4, 16, 17.

11. Antoy naaralan tayo ed impiulop na Israel ed saray nasyon na Ammon, Moab, tan Edom?

¹¹ Anto ran leksion so naaralan tayo ed impiulop na Israel ed saratan a nasyon? Unona, nen agnanalwar so Israel, naimpluensyaan ira na saray marutak ya relihyoson kagagawa na saray kanayon da, singa say panagdayew ed dios na saray Moabita ya si Baal na Peor tan dios na saray Ammonita ya si Molec. (Num. 25:1-3; 1 Ara. 11:7) Posiblin nagawa met so singa ontan ed sikatayo. Ompan desdesen itayo na saray kanayon tayo ya mikompromiso. Singa bilang, nayarin agda natalosan no akin ya ag-itayo manseselebra na Easter, maniiteran na regalo no Krismas, odino mibibiang ed arum nin popular ya selebrasyon ya mikonektaan ed papanisiaan na saray palson relihyon. Nayarin maabig met so intension da no salien  da tayon kombinsien ya ikompromiso iray estandarte tayo anggano magano labat. Balet importante ya agtayon balot manpatalo ed ontan iran panagdesdes! Singa naaralan tayo ed agawad Israel, anggan maminsan labat ya pikompromiso et nayarin maneral lad relasyon tayod si Jehova.

12, 13. Siopa ray nayarin onsumpa ed sikatayo, balet antoy nagawa no mansiansia tayon matoor?

¹² Wala ni sakey ya naaralan tayo ed impiulop na Israel ed Ammon, Moab, tan Edom: Posiblin sumpaen itayo na saray agmananisian kapamilya tayo. Pinasakbayan itayo nen Jesus ya say mensahen ipupulong tayo et nayarin “pansengegay inkaapag-apag, anak a laki kontrad ama to, tan anak a bii kontrad ina to.” (Mat. 10:35, 36) Binilin nen Jehova iray Israelita ya agda igagapo so pikolkol ed saray kanayon da, kanian agtayo met misasangsangan ed saray agmananisian kapamilya tayo. Balet agtayo la pankelawan no wala ray onsumpad sikatayo.​—2 Tim. 3:12.

¹³ Nayarin agmet direktan susumpaen na saray kanayon tayo so panagdayew tayod si Jehova, balet agtayo komon aabuloyan ya mas baleg so impluensya dad sikatayo nen si Jehova. Akin ey? Lapud si Jehova so nepeg ya manunan aroen tayo. (Basaen so Mateo 10:37.) Ontan met, no mansiansia tayon matoor ed si Jehova, nayarin arum ed saray kanayon tayo et magmaliw a singa si Zelek, Itma, tan Ruth ya nakaiba tayo ed dugan panagdayew. (1 Tim. 4:16) Diad ontan et panliketan da met so manlingkor ed saksakey a tuan Dios tan nalikna day panangaro tan proteksion to.

14, 15. Panoy impantrato na saray Filisteo ed saray Israelita?

¹⁴ Saray Filisteo et nanlapud isla na Creta insan inmalis tan nanayam irad dalin ya impromisa nen Jehova ya iter To ed si Abraham tan saray ilalak to. Asali di Abraham tan Isaac so aki-transaksion ed saratan ya totoo. (Gen. 21:29-32; 26:1) Diad panaon ya akaloob lad Insipan a Dalin iray Israelita, makapanyari la so nasyon na saray Filisteo tan mabisbiskeg so armada ra. Mandadayew irad saray palson dios a singa si Baal-zebub tan Dagon. (1 Sam. 5:1-4; 2 Ara. 1:2, 3) Wala ray panaon ya akila iray Israelita ya nandayew ed saratan ya dios.​—Ukom 10:6.

¹⁵ Lapud agnanmatoor so Israel, inabuloyan nen Jehova ya uleyan ira na saray Filisteo diad dakel a taon. (Ukom 10:7, 8; Eze. 25:15) Makapairap iray totontonen ya impagawa dad saray Israelita a tan dakel ed sikara so pinatey da. (1 Sam. 4:10) Balet nen nagbabawi iray Israelita tan pinmawil irad si Jehova, inliktar to ra. Tinuro to ray lalaki a singa si Samson, Saul, tan David pian iliktar iray totoo To. (Ukom 13:5, 24; 1 Sam. 9:15-17; 18:6, 7) Tan singa impasakbay nen Ezequiel, akaawat na “graben pananusa” iray  Filisteo nen linmusob ed dalin da iray taga Babilonia insan asabi panaon et saray Griego.​—Eze. 25:15-17.

16, 17. Anto ran leksion so naaralan tayo ed impanulop na saray Israelita tan saray Filisteo?

¹⁶ Anto ran leksion so naaralan tayo ed impanulop na saray Israelita tan saray Filisteo? Saray totoo nen Jehova natan et sinumpa na pigara ed saray sankamakapanyarian ya nasyon ya nanuley ed mundo. Aliwan singa say Israel nensaman, nanengneng ed apalabas iran agawa ya pinansiansia tayoy katooran tayo ed si Jehova. Balet no maminsan, singa mananalo iray mamubusol ed dugan panagdayew. Singa bilang, diad kagapo na koma-20 a siglo, sinali na gobierno na United States ya patundaen so kimey na totoo nen Jehova nen senentensiaan dan napriso na pigaran dekada iray mangidadaulo ed organisasyon. Legan na komaduan sankamundoan a guerra, sinali na partido na Nazi ed Germany ya upoten iray totoo na Dios, kanian nilibo so impriso da tan nilasus so pinapatey da. Kayari na satan a guerra, pigay taon ya sinumpa na Soviet Union iray Tasi nen Jehova, ya imbantak da ray agagi tayo ed saray labor camp tan diad nisulinek iran pasen na bansa.

¹⁷ Nayarin tuloytuloy nin isebel na saray gobierno so panagpulong, ipriso da ray arum ed sikatayo ran totoo na Dios, tan pateyen da ni ingen so arum. Kasin nataktakot tayo odino onkapuy lay pananisia tayo lapud saratan? Andi! Iliktar nen Jehova iray matoor ya totoo to. (Basaen so Mateo 10:28-31.) Anengneng tayo la ya naandi iray gobiernon manesebel ed kimey tayo, balet tuloytuloy ya ondarakel iray totoo nen Jehova. Agmanbayag, amin ya gobierno na too et miparay pansumpalan da ed saray Filisteo—napilitan iran naamtaan si Jehova. Tan singa saray Filisteo, naandi ira!

18. Anton klase na empiryo so Tiro?

¹⁸ Say syudad na Tiro b et walad sentro na sakey ed saray sankabalegan ya empiryo na komersyo nensaman. Diad sagur so kawalaan  na rota ya pannenegosyoan na saray barko to ya laknaban toy interon Dayat a Mediteraneo. Diad bukig, say rota ya pannenegosyoan to et makakasabid ararawin dalin ya kawalaan na arum nin empiryo. Diad nilasus ya taon, inyarum tod dakdakel lan kayamanan to iray nala to ed sarayan ararawin pasen. Yinmaman a maong iray negosyante tan managlako to kanian singa prinsipe so pakanengneng dad sarili da.​—Isa. 23:8.

19, 20. Antoy pandumaan na saray taga Tiro tan saray taga Gibeon?

¹⁹ Nen si David tan si Solomon so ari, wala ray transaksion na Israel ed saray manaayam ed Tiro. Nansuplay so Tiro na materyales tan marunong iran komikimey nen impaalagey so palasyo nen David insan say templo nen Solomon. (2 Awa. 2:1, 3, 7-16) Anengneng na Tiro so Israel diad panaon ya sankarakepan so kipapasen tod espiritual. (1 Ara. 3:10-12; 10:4-9) Isipen pay pankanawnawa komon na nilibon taga Tiro ya naaralan so dugan panagdayew, naamtaan si Jehova, tan nanengneng a mismo iray bendisyon na panlingkor ed tuan Dios!

²⁰ Balet, anggano wala iratan ya pankanawnawa na saray taga Tiro, nansiansia ran materyalistiko. Agda inalig so alimbawa na saray manaayam ed mabiskeg a Canaanitan syudad na Gibeon, ya apakiwas ya manlingkor ed si Jehova anggano nadngelan da labat iray makapadinayew ya ginawa to. (Jos. 9:2, 3, 22–10:2) Diad tua, asabi panaon et sinumpa na saray taga Tiro iray totoo na Dios tan inlako da ni ingen iray arum pian magmaliw ya aripen.​—Sal. 83:2, 7; Joel 3:4, 6; Amos 1:9.

21, 22. Antoy agawa ed Tiro, tan akin?

²¹ Panamegley nen Ezequiel, imbaga nen Jehova ed saray taga Tiro: “Onsumpa ak ed sika, O Tiro, tan patatdangen ko sumpad sika so dakel a nasyon, a singa say dayat et patatdangen to iray daluyon to. Deralen da iray padir na Tiro tan igeba da iray tori to, tan karkaren koy dalin to tan sikatoy pagmaliwen kon masileng a baleg a bato.” (Eze. 26:1-5) Nanmatalek iray taga Tiro ed saray kayamanan da, ya pakalikna da et proteksion itan a singa say  46 metro katagey ya padir na syudad dan walad isla. Maong komon so nansumpalan da no dinengel day pasakbay nen Solomon: “Say kayamanan na toon mayaman et singa apadiran a syudad to; diad imahinasyon to et singa itan padir a manproprotekta.”​—Pro. 18:11.

²² Nen asumpal so propesiya nen Ezequiel panamegley na saray taga Babilonia insan asabi panaon et saray Griego, naamtaan na saray taga Tiro ya say proteksion ya iiter na kayamanan tan padir na syudad da et imahinasyon labat. Kayarin dineral na Babilonia so Jerusalem, insublay ton nilusob so Tiro ed loob na 13 taon. (Eze. 29:17, 18) Insan nen 332 B.C.E., sinumpal nen Alexander the Great so sakey ya makapadinayew ya aspekto na propesiya nen Ezequiel. c Kinarkar na saray sundalo to so geray na samay kaaruman ya syudad na Tiro tan intambak dad danum iray bato, kiew a kagawaan, tan dalin, pian makagawa ra na dalan paonlad syudad ya walad isla. (Eze. 26:4, 12) Binungaw nen Alexander so padir, inaala to ray kagawaan ed syudad, pinatey to ray nilibon sundalo tan totoo, tan nilibolibo so inlako to bilang aripen. Apilitan iray taga Tiro ya naamtaan si Jehova nen naaralan da ya agmangiter na permanentin proteksion so “dakerakel a kayamanan.”​—Eze. 27:33, 34.

23. Anton leksion so naaralan tayod saray taga Tiro?

²³ Anton leksion so naaralan tayod saray taga Tiro? Agtayon balot abuloyan ya say “mapalikdon pakayari na kaykayamanan” et mangimpluensyad sikatayon manmatalek ed saray materyal a kayarian, tan ipasen iratan ya singa padir a manprotektad sikatayo. (Mat. 13:22) Agtayo nayarin “manpaaripen ed Dios tan ed Kayamanan.” (Basaen so Mateo 6:24.) Saraman labat so manlilingkor ed si Jehova diad interon kamarerwa so talagan maligen. (Mat. 6:31-33; Juan 10:27-29) Seguradon nasumpal so amin ya detalye na saray propesiya nipaakar ed anggaan na sayan mundo ya singa samay impakasumpal na saray propesiya sumpad Tiro. Diad satan a panaon, napilitan iramay manmamatalek ed kayamanan ya naamtaan si Jehova sano deralen to lay maagum tan makasarilin komersyo na sayan mundo.

24-26. (a) Akin et tinawag nen Jehova so Ehipto ya “sakey a piraso na dayami”? (b) Panon ya imbaliwala nen Arin Zedekias so ganggan nen Jehova, tan antoy resulta?

²⁴ Antis nin nambilay si Jose anggad inlusob na Babilonia ed Jerusalem, maimpluensya lay Ehipto diad kawalaay Insipan a Dalin. Lapud abaybayag lan nasyon so Ehipto, ompatnag ya mabiskeg itan ya singa matatken lan kiew. Balet no ikomparad si Jehova, makapuy itan a singa labat “sakey a piraso na dayami.”​—Eze. 29:6.

²⁵ Ag-itan amoria na apostatan Arin Zedekias. Panamegley nen propeta Jeremias, binilin nen Jehova si Zedekias ya manpasakop  ed ari na Babilonia. (Jer. 27:12) Nansamba ni ingen si Zedekias diad ngaran nen Jehova ya agmanrebelde ed si Nabucodonosor. Balet imbaliwala toy ganggan nen Jehova, agto tinoor so samba tod si Nabucodonosor, tan kinmerew na tulong ed Ehipto pian labanan so Babilonia. (2 Awa. 36:13; Eze. 17:12-20) Pero saray Israelita ya nanmatalek ed pakayari na Ehipto et sinakitan da labat so sarili da. (Eze. 29:7) Nayarin ompatnag ya singa makapataktakot a “baleg ya ayep ed dayat” so Ehipto. (Eze. 29:3, 4) Balet imbaga nen Jehova ya sikatoy erelen to ya singa pangeerel ed saray buwaya ed Nilo—mangiyan na saray taga ed panga to tan guyoren To paonlad kadederal. Ontan so ginawa nen Jehova nen imbaki toy Babilonia ya sakopen so Ehipto, ya abaybayag lan niletneg ya nasyon.​—Eze. 29:9-12, 19.

²⁶ Antoy nansumpalan na agmatoor ya si Zedekias? Lapud nanrebelded si Jehova, impasakbay nen Ezequiel ya sayan “mauges a pangulo” et naandi korona to tan naderal so pananguley to. Balet, angiter met na ilalo si Ezequiel. (Eze. 21:25-27) Imbaga nen Jehova ed sikato ya ipasakbay to ya walay onsabin ari ya “makankanepegan” ya onyurong ed trono. Diad onsublay ya kapitulo na sayan publikasyon, amtaen tayo no siopa iyan ari.

27. Antoy naaralan tayo ed impanulop na Israel tan Ehipto?

²⁷ Anton leksion so naaralan tayo ed impanulop na Israel tan Ehipto? Nepeg ya sikatayo ran totoo nen Jehova natan et agmanmatalek ed pakayari na politika, tan agtayo nepeg ya isipen ya saratan so mangiter na permanentin kaligenan. Anggan diad  saray nononoten tayo et kaukolan tayoy mansiansian ‘agkabiangan na mundo.’ (Juan 15:19; Sant. 4:4) Nayarin ompatnag ya singa mabiskeg so sistema na politika, balet singa say Ehipto nensaman, makapuy itan ya singa sakey a piraso na dayami. Talagan aliwan makabat no manmatalek tayo ed totoo imbes ya diad makapanyarin-amin ya Soberano ed uniberso!—Basaen so Salmo 146:3-6.

28-30. Antoy pandumaan na paraan ya “naamtaan” na saray nasyon si Jehova tan say paraan ya amta o kabat tayo si Jehova?

²⁸ Diad interon libro na Ezequiel, aminpigapigan imbaga nen Jehova ya “naamtaan” na saray nasyon “a siak si Jehova.” (Eze. 25:17) Talagan tinmua itan nensaman sanen inukom nen Jehova iray mamubusol ed totoo to. Balet wala ni mas baleg ya kasumpalan na satan ed panaon tayo. Anto itan?

²⁹ Singa saray totoo na Dios nensaman, apaliberan itayo na saray nasyon ya mangipapasen ed sikatayo ya singa sakey a karnero ya anggapoy kalaban-laban. (Eze. 38:10-13) Aralen tayo ed Kapitulo 17 tan 18 na sayan publikasyon ya magano lay grabe tan pinasyan iyataki na saray nasyon ed totoo na Dios. No gawaen da la itan, nanengneng da no siopan talaga so walaay pakapanyari. Napilitan ira ya naamtaan si Jehova​—ya bidbiren so inkasoberano to—​no deralen to la ra diad Armagedon.​—Apo. 16:16; 19:17-21.

³⁰ Balet duma tayo ta iliktar tan bendisyonan itayo nen Jehova. Akin? Lapud papaneknekan tayo la natan ya amta o kabat tayoy Jehova diad panmamatalek tan panguunor tayod sikato, tan pangiiter tayo na malinis a panagdayew ya kanepegan to.​—Basaen so Ezequiel 28:26.