“No wala ray problemak ed eskuelaan, makatulong no isipen ko may hahangaan kon too ya ontan met so naeksperiensya to. Insan ko aligen so alimbawa to. Mas mainomay ya nalampasan iray problema no walay aligen mon maong ya alimbawa.”​—Haley.

 No walay aaligen mon maong ya alimbawa, ontulong itan pian naiwasan mo ray problema tan nagawaan moy goal mo. Dapat mo sirin ya pilien so maong ya alimbawan aligen mo.

•  Akin ya pilien ya maong?

•  No panon so pampili

•  No antoy ibabaga na arum ya kabataan

•   Saray pilien mon alimbawa et baleg so impluensya dad sika.

   Ibabaga na Biblia ed saray Kristiano ya imanoen da iramay maong ya alimbawa, ya kuan to: “Legan yon nonodnonoten iray maabig a resulta na kagagawa ra, alig yoy pananisia ra.”​—Hebreo 13:7.

   Tip: Say pilien mon alimbawa et nayarin maong odino mauges so impluensya tod sika, kanian pilim iramay talagan balibali ugali ra, aliwa labat ya lapud sikat ira odino kaedad mo ra.

   “Dakel so naaralan kod kaparak ya Kristiano ya si Adam​—diad ugali to tan inkatoo to. Anggad natan et agko alingwanan iray imbaga to tan ginawa to. Agto amta ya baleg so epekto to ed siak.​—Colin.

•   Saray pilien mon alimbawa et walay epekto da ed iisipen tan naliliknam.

 Ibabaga na Biblia: “Agkayo palilingo. Say piulop ed mauges et maneral ed maong iran ugali.”​—1 Corinto 15:33.

 Tip: Pilim so toon balibali ugali to, aliwa labat ya lapud guapo o magana. No andi, ompan nadismaya ka.

 “Abebbeba tan pangit so pakanengneng mod sarilim no lanang mon ikokomparay sarilim ed saray sikat. Ompan lapud satan et masyado kan naaburido ed itsuram.”​—Tamara.

 Isipen pa: Akin et delikado no say pilien mon alimbawa et saray artista tan atleta?

•   Saray pilien mon alimbawa et walay epekto da no kasin nagawaan mo ray goal mo.

   Ibabaga na Biblia: “Samay miuulop ed marunong et magmaliw a marunong.”​—Proverbio 13:20.

   Tip: Pilim iray alimbawa ya walaay balibalin ugali ya labay mon aligen. Legan mo ran oobserbaan, nayarin makaaral ka no anto ray paraan pian nagawaan moy goal mo.

   “Imbes ya say gawaen mon goal et ‘Labay kon magmaliw ya mas responsable,’ mas maong no say goal mo et, ‘Labay koy magmaliw ya mas responsable ya singa si Jane. Lanang ya walad oras tan seryoso ed saray asainmin to.’”​—Miriam.

   Importantin tandaan: No manpili kay maong ya alimbawan aligen mo, nakontrol moy labay mon pagmaliwan.

 Walay duaran paraan pian makapili ka na aligen mo.

1.   Manisip ka na ugalin labay mon na-improve insan ka manpili na toon hahangaan mo ya walaan na ontan ya ugali.

2.   Manpili ka na toon hahangaan mo, insan isip mo so ugali to ya labay mon aligen.

 Natulongan ka na worksheet ya kaiba na sayan artikulo pian nagawaan mo itan.

 Nayarin saraya so alimbawan aligen mo:

•  Kaedad mo. “Labay kon aligen so best friend ko. Lanang ya walay time to pian ontulong ed arum. Mas ugaw nen say siak, pero wala ray balibalin ugali to ya anggapod siak, tan labay kon aligen so alimbawa to.”​—Miriam.

•  Mas matatken. Nayarin kaibad saya iray ateng mo odino saray kaagian mo. “Talagan maong ya alimbawa ed siak iray atateng ko. Balibali iray ugali da. Nalilingo met ira, pero siansia nin matoor ira. No onman met lay edad kod sikara, komon ta ontan met so ibaga na arum ed siak.”​—Annette.

•  Karakter na Biblia. “Dakel lay apilik ya maong ya alimbawa ed Biblia​—si Timoteo, Ruth, Job, Pedro, samay ugaw ya biin Israelita—​lapud nanduruman rason. No diman mas dakel so nanaaralan kod saray karakter na Biblia, mas magmamaliw iran tua ed siak. Talagan nai-enjoy kon aralen iray istorya ed Aligen so Pananisia Ra, ontan met ed saray ‘Indise ng Mabuting Halimbawa’ ya walad duaran tomo na libron Ang mga Tanong ng mga Kabataan​—Mga Sagot na Lumulutas.”​—Melinda.

 Tip: Mas maong no aliwan sakey labat so pilien mon alimbawa. Imbaga nen apostol Pablo ed saray kapara ton Kristiano: “Imano yon maong iramay ontutumbok ed alimbawa ya impanengneng mid sikayo.”​—Filipos 3:17.

 Kasin antam? Sarag mo met so magmaliw ya alimbawa ed arum! Ibabaga na Biblia: “Magmaliw kan ehemplo ed saray matoor diad panagsalitam, diad ugalim, diad panangarom, diad pananisiam, diad kalinisan mo.”​—1 Timoteo 4:12.

 “Anggano kailangan mo nin i-improve so arum ya ugalim, sarag mo nin siansia ya tulongan so arum. Agmo amta no siopay makakaimano ed sika, tan agmo nibaga no panon ya nauman so bilay na arum lapud ibagam.”​—Kiana.