•  Akin et kaukolan mon usaren so oras mo ed dugan paraan?

•  No antoy nagawaan mo

•  No antoy ibabaga na arum ya kabataan

•   Say oras et singa kuarta. No pirdien mo, anggapoy nausar mo no kaukolan mo la. Pero no i-badyet moy oras mo, wala ni panaon ya nausar mo parad saray labalabay mon gawaen!

   Prinsipyo ed Biblia: “Say mangiras a too et wala ray pipilaleken to, ingen ta anggapon balot so walad sikato, balet say sakey a makuli et napenepenek.”​—Proverbio 13:4.

   Tandaan: No duga so pangusar mod oras mo, mas dakel so nagawaan mo.

•   No natan ni labat et antam la no panon mon usaren so oras mo ed dugan paraan, baleg so nitulong na satan no adulto ka la. Nayarin satan so rason ya agda ka ekalen ed trabaho. Tutal, no walay negosyom, kasin labay moy empleyado ya lanang ya atrasado?

   Prinsipyo ed Biblia: “Say toon napanmatalkan ed daiset et napanmatalkan met ed dakel.”​—Lucas 16:10.

   Tandaan: Say paraan na panguusar mod panaon mo et pakanengnengan no kasin napanmatalkan ka odino andi.

 Balet diad tua, nayarin nairapan ka ya usaren ed dugan paraan so oras mo. Nia ray pigaran rason.

 Problema #1: Kakaaro

 “No itagar ak na saray kakaarok, mabetbet ya agak makatanggi anggano antak ya dakdakel so kaukolan kon gawaen. Iisipen ko, ‘Di bale ta sumpalen kon tampol kasempet ko.’ Pero no maminsan, agkon talaga nasumpal, kanian naproblema ak lanlamang.”​—Cynthia.

 Problema #2: Saray Makaabala

 “Makapaadik so TV. Ngalngali agmo labay ya erepen lapud saray palabas tan pelikula.”​—Ivy.

 “Dakel so napeperdin oras ko lapud panta-tablet ko. Makapa-guilty lanti, ta ontunda ak labat la no naupot lay battery to.”​—Marie.

 Problema #3: Panagpaleen

 “No walay assignment ko ed eskuelaan odino arum ni ya kaukolan kon sumpalen, agko gagawaen ya tampol. Upoten koy oras ko ed andi-kakanaan iran bengatla insan ko labat gawaen so assignment ko no talagan kakkaukolan la, kanian apurado ak laingen. Agak talaga marunong ed panag-badyet na oras.”​—Beth.

1.   Ilistam iray kaukolan mon gawaen. Singa bilang, ilistam iray kimey mod abung tan saray assignment mo. Isulat mo no pigaran oras ed loob na sakey simba so kaukolan mo pian nasumpal mo iratan.

    Prinsipyo ed Biblia: “Seguroen yo komon no anto ray mas importantin bengatla.”​—Filipos 1:10.

2.   Ilistam iray labay mon gawaen diad libren oras mo. Ilistam iray labalabay mon gawaen, singa say pannengneng ed social media tan pambantay na TV. Isulat mo met no pigaran oras diad loob na sakey simba so nanausar mo ed saratan.

    Prinsipyo ed Biblia: “Mantultuloy kayon manbilay a walaay karunongan . . . , ya usar yod sankaabigan so panaon yo.”​—Colosas. 4:5.

3.   Manplano. Nengneng mo iramay duaran listaan ya ginawam. Kasin malaem so oras mo parad saray importante ya kaukolan mon gawaen? Kasin kaukolan mon bawasan so oras mo parad panagrelaks?

    Tip: Ilistam so kaukolan mon gawaen kada agew, tan ikdan mo na check so asumpal mo la.

    Prinsipyo ed Biblia: “Saray plano na makuli et seguradon ontalona.”​—Proverbio 21:5.

4.   Gawaen so implanom. Pian walay panaon mo ya sumpalen iray nepeg mon gawaen, ompan kaukolan mon tanggian iray kaarom no itagar da ka. Pero no unaen mo ray mas importante, seguradon wala ni nakeran panaon mo parad saray bengatla ya labalabay mon gawaen.

    Prinsipyo ed Biblia: “Magmaliw kayon makuli, aliwan mangiras.”​—Roma 12:11

5.   Sumpal mo ni ray kaukolan mon gawaen, insan ka manrelaks. “No maminsan, no wala lay duaran asumpal ko diad listaan ko,” so kuan na kabataan ya si Tara, “ibagak ed sarilik, ‘Ayos labat seguro ya man-TV ak na anggan 15 minuto insan ko lamet ituloy iray arum ya gawaen ko.’ Pero amay 15 minuto, magmaliw ya 30 minuto, insan sakey oras, ya anggad agko naliklikas, duaran oras ak la manayan manti-TV!”

    Antoy solusyon? Isip mo ya sarag mo lay manrelaks no asumpal mo la ray gagawaen mo​—premyom itan ed sarilim, aliwan basta labay mo et sarag to.

    Prinsipyo ed Biblia: “Anggapo lay mas maabig ed sakey a too nen say . . . manliket ed pansasagpot to.”​—Eclesiastes 2:24.