•  Talaga kasin kaukolan koy manpaebeng?

•  Antoy sankaepektiboan ya paraan pian onebeng ak?

•  No antoy sarag mon gawaen

•  No antoy ibabaga na arum ya kabataan

 Labay na arum ya kabataan so manpaebeng, balet . . .

•   Dakel so mas aburido ed itsura da, imbes ya say isipen da et pankaabigan na laman da. Pian maples ya onebeng, sinali na arum so manpalipas na panangan odino oninum na produkto parad pampaebeng. Mabetbet balet ya ag-iya epektibo tan delikado ni ingen no maminsan.

   “Agmamangan so arum ya bibii pian maples iran onebeng. Aliwliwa so epekto tod laman da, tan mabayag antis ya makabawi so laman da.”​—Hailey.

•   Dakel ed saramay labay day onebeng et agda met kaukolan so manpaebeng. Normal met labat so belat da, pero singa ra kuno mataba kompara ed kakaaro da tan ed “perfect body” ya ipapanengneng diad media.

   “Nen 13 ak, ikokomparak so sarilik ed saray kakaarok. Inisip ko ya mas labay da ak no singa tingting so kaebeng ko, ya singa sikara.”​—Paola.

 Balet wala ray kabataan ya kaukolan dan talaga so manpaebeng. Base ed report na World Health Organization . . .

•   Diad interon mundo, manga 340 milyon ya kabataan ya manedad na 5 anggad 19 et sobra so belat da.

•   Nen 1975, manga 4 porsiento labat ed saramay say edad da et 5 anggad 19 so sobra so belat da. Balet nen 2016, asabi toy 18 porsiento.

•   Diad maslak ya bansa ed interon mundo, mas dakel so obese o sobran maong so belat da kompara ed saramay kulang so belat da.

•   Diad saray mairap ya bansa, maslak ya totoo et sobran maong so belat da, anggano say arum ya kapamilya da et kulang ed nutrisyon.

 Anton paraan so labay mo?

1.   Manpalipas na panangan.

2.   Man-exercise tan mangan na duga.

3.   Oninum na produkto ya pampaebeng.

 Say dugan ebat: Number 2: Man-exercise tan mangan na duga.

 No manpalipas kay panangan odino iwasan moy arum ya panangan, ompan onebeng kan tampol. Say irap to balet, nayarin aliwliwa so epekto to ed laman mo, tan ompan ontaba ka lamet no ipawil moy datin paraan na panangan mo.

 Pero no say labay mo et magmaliw ya healthy, mas balibali so resulta. “Say aliwan delikado, maabig ed laman, tan sankaepektiboan so resulta to . . . et no umanen moy lifestyle mo tan tuloytuloy mo itan ya gawaen ed interon bilay mo,” so insulat nen Dr. Michael Bradley. a Say punto? No labay moy manpaebeng, agka manpopokus ed panag-diet. Say kaukolan mon umanen et say lifestyle mo.

 Ibabaga na Biblia ya kaukolan ya “balanse” tayo, kaiba la ed panangan tan gagawaen tayo. (1 Timoteo 3:11, paimanod leksab) Ibabaga ingen na Biblia ya iwasan tayo so sobran panangan. (Proverbio 23:20; Lucas 21:34) Nonot mo irayan prinsipyo tan salien irayay walad leksab:

•   Amtaen no anto ray panangan ya masustansia.

   Agmo kailangan so magmaliw ya sobran istrikto ed panangan. Balet makatulong no walay daiset ya antam ed nutrisyon pian magmaliw kan balanse ed panangan mo. Say balanse ya panangan so sakey ed saray sankaepektiboan ya paraan pian dugaruga so belat mo.

•   Man-exercise ya lanang.

   Kada agew, isip mo no anto ray gawaen mo pian manlinget ka tan ombiskeg so laman mo. Singa bilang, imbes ya man-elevator ka, mantakayan ka la. Tan imbes ya manggalaw kay video game na kapalduan oras, paway ka tan manakar-akar ka.

•   Mangan na masustansia imbes ya junk food.

   “Lanang ak ya manbabalon na masustansia iran merienda, singa say prutas tan pising,” so imbaga na tinedyer ya si Sophia. “Kanian agak natutukson mangan na aliwan masustansia iran panangan.”

•   Agka manaapura ya mangan.

   Wala ray maples ya mangan kanian agda nalilikas ya naksel la ra manaya. Gatgat mon maong so kakanen mo. Manpaeses kay daiset antis kan manbugno, ta ompan naksel ka la manaya.

•   Amtaen no pigaran calorie so kakanen mo.

   Basaen so nutrition facts pian nanengneng mo no pigaran calorie so walad sakey a naakan. Tandaan ya atagey so calorie na saray soft drinks, fast food, tan palamis kanian makapataba iraya.

•   Magmaliw ya balanse.

   Imbaga nen Sara ya 16 años: “Bibilangen kon talaga nensaman so calorie na kakanen ko tan no wala ak ed arapan na panangan, puro numero so nanenengneng ko!” Sagpaminsan et sarag mo met ya pagbigyan so sarilim ya makapangan na masamit iran panangan anggano atagey so calorie to.

 Tip: Mitongtong ka ed doktor mo no bilang ta kaukolan moy manpaebeng. Sikato so makaamta na kondisyon na laman mo tan natulongan to ka ya nawalaan na lifestyle ya ombagay ed pankaukolan mo.