1-3. (a) Edwɛkɛ boni a anrɛɛ fa mgbakyemgbakyenu ara alimoa Kilisiene asafo ne anu a? (b) Kɛzi yɛsukoa edwɛkɛ ɛhye mɔɔ wɔ Gyima buluku ne anu la a ɔbaboa yɛ ɛ? 

 MƆƆ Pɔɔlo nee Baanabase wiele bɛ edwɛkpatɛlɛvolɛ adendulɛ gyima mɔɔ limoa la, bɛvale anyelielɛ bɛziale bɛrale Anteɔko mɔɔ wɔ Selea la. Ɔyɛ bɛ fɛ kɛ Gyihova ‘ɛbuke diedi adenle ne ɛmaa maanle maanle ne la.’ (Gyi. 14:26, 27) Nɔhalɛ nu, bɛlɛbɔ edwɛkpa ne nolo wɔ Anteɔko yɛɛ maanle maanle ne anu amra “dɔɔnwo” mɔɔ bɛwɔ Anteɔko la ɛlɛba asafo ne mɔɔ wɔ ɛkɛ la anu.​—Gyi. 11:20-26.

² Yeangyɛ, anyelielɛ edwɛkɛ ɛhye dwule Dwudiya. Noko kɛ anrɛɛ ɛhye bamaa bɛ muala bɛ nye alie la, ɔhɔvale mrenyiazo ɛpɛlɛ nwo edwɛkɛ ne ɔrale. Kɛzi ɔwɔ kɛ Dwuuma mɔɔ bɛle diedima la nee Dwuuma mɔɔ bɛnle diedima la di ɛ, yɛɛ kɛzi ɔwɔ kɛ Dwuuma mɔɔ bɛnle diedima la bu Mosisi Mɛla ne ɛ? Ɛhye rayɛle edwɛkɛ kpole mɔɔ anrɛɛ fa mgbakyemgbakyenu ara Kilisiene asafo ne anu a. Kɛzi bɛbali edwɛkɛ ɛhye anwo gyima ɛ?

³ Mekɛ mɔɔ yɛlɛsuzu edwɛkɛ ɛhye mɔɔ wɔ Gyima buluku ne anu anwo la, yɛbazukoa ninyɛne mgbalɛ dɔɔnwo. Ɛhye bamaa yɛayɛ yɛ debie nrɛlɛbɛ nu saa edwɛkɛ bie mɔɔ bahola ava mgbakyemgbakyenu ara la si ɛnɛ a.

4. Adwenle mɔɔ ɛnle kpalɛ la boni a ɛnee diedima bie mɔ lɛ a, na kpuya boni a ɛhye maa yɛbiza a? 

⁴ Ɛdoavolɛ Luku hɛlɛle kɛ: “Menli bie vi Dwudiya rale na bɛbɔle ɔ bo bɛhilehilele mediema ne mɔ kɛ: ‘Saa bɛampɛ bɛ mrenyiazo kɛ mɔɔ Mosisi mɛla ne kile la a, bɛnrɛhola bɛnrɛnyia ngoane.’” (Gyi. 15:1) Saa “menli” ɛhye mɔ le Falasiima mɔɔ rayɛle Kilisienema a yɛnze. Noko ɔzɔho kɛ Falasiima adwenle ne nyianle Dwuuma zɔhane mɔ anwo zo tumi. Eza bie a bɛhanle kɛ ɛzoanvolɛma ne nee mgbanyima ne mɔ mɔɔ wɔ Gyɛlusalɛm la a ɛzoa bɛ a. (Gyi. 15:23, 24) Duzu ati a Dwuuma mɔɔ bɛle diedima la ɛlɛkilehile mrenyiazo ɛpɛlɛ nwo debie wɔ mekɛ mɔɔ Nyamenle ɛmaa ɛzoanvolɛ Pita ɛbuke nwolɛ adenle ne ɛmaa maanle maanle ne  anu amra mɔɔ bɛtɛpɛle bɛ mrenyiazo la ɛra Kilisiene asafo ne anu ɛvolɛ kɛyɛ 13 mɔɔ ɛpɛ nu la ɛ? a​—Gyi. 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Duzu ati a Dwuu Kilisienema bie mɔ tɛdɛ mrenyiazo ɛpɛlɛ ne anu a? (b) Asoo mrenyiazo ɛpɛlɛ ngyekyeleɛ ne boka Ebileham ngyekyeleɛ ne anwo ɔ? Kilehile nu. (Nea ɔbodwɛkɛ.) 

⁵ Bie a deɛmɔti bɛtɛdɛ nu la zonle. Nɔhalɛ nu, Gyihova mumua ne a hanle kɛ bɛpɛ bɛ mrenyiazo a, na ɛnee ɔle sɛkɛlɛneɛ mɔɔ kile kɛ ɔ nee bɛ lɛ agɔnwolɛvalɛ titili bie. Bɛvale mɛla ɛhye bɛmaanle kolaa na bɛava Mɛla ngyekyeleɛ ne mɔɔ mrenyiazo ɛpɛlɛ boka nwo la bɛamaa, Ebileham nee ye sua nu amra a limoale pɛle bɛ mrenyiazo a. b (Lɛv. 12:2, 3) Wɔ Mosisi Mɛla ne abo, ɛnee ɔwɔ kɛ nyɛvolɛ pɛ bɛ mrenyiazo kolaa na bɛahola bɛali Akpabɛnwo aleɛ ne bie. (Ɛzɛ. 12:43, 44, 48, 49) Ɔda ali kɛ wɔ Dwuuma afoa nu, saa bɛtɛpɛle awie mrenyiazo a ɔ nwo ɛnde, ɔle kyibadeɛ.​—Aye. 52:1.

⁶ Ɔti ɛnee ɔhyia diedi nee mɛlɛbɛnwoaze na Dwuuma mɔɔ bɛle diedima la ahola alie nɔhalɛ ne mɔɔ bɛlɛda ye ali la bɛado nu. Bɛva ngyekyeleɛ fofolɛ ne bɛzie Mɛla ngyekyeleɛ ne agyakɛ anu, ɔti kɛkala saa awie le Dwuunli a ɔngile kɛ ɔboka Nyamenle menli ne anwo. Na ɛnee ɔwɔ kɛ Dwuu Kilisienema mɔɔ bɛde ɛleka mɔɔ Dwuuma dɔɔnwo wɔ nee diedima mɔɔ bɛwɔ Dwudiya la nyia akɛnrasesebɛ na bɛahola bɛalie Kelaese bɛali, na eza bɛalie maanle maanle ne anu amra mɔɔ bɛtɛpɛle bɛ mrenyiazo la bɛado nu kɛ bɛ mediema diedima.​—Gyɛ. 31:31-33; Luku 22:20.

7. Nɔhalɛ edwɛkɛ boni a ɛnee ‘menli bie mɔɔ vi Dwudiya’ la ɛtɛtele ɔ bo a?

⁷ Nɔhalɛ nu, ɛnee Nyamenle ngyinlazo ne mɔ ɛtɛkakyile. Mɛla ngyekyeleɛ ne anu ngyinlazo ne mɔɔ wɔ ngyekyeleɛ fofolɛ ne anu la da ɛhye ali. (Mat. 22:36-40) Kɛ neazo la, nzinlii Pɔɔlo hanle mrenyiazo ɛpɛlɛ ne anwo edwɛkɛ kɛ: ‘Ye mrenyiazo ɛpɛlɛ ne wɔ ye ahonle nu na ɔlua sunsum ne azo na tɛ mɛla mɔɔ bɛhɛlɛ la azo.’ (Wlo. 2:29; Dit. 10:16) Ɛnee ‘menli bie mɔɔ vi Dwudiya’ la ɛtɛtele nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye abo, ɔti bɛhanle ye ɛsesebɛ kɛ Nyamenle ɛtɛpɛle mrenyiazo ɛpɛlɛ mɛla ne anu. Asoo bɛbahakyi bɛ adwenle ɔ?

8. Duzu ati a bɛvale mrenyiazo ɛpɛlɛ nwo edwɛkɛ ne bɛhɔle neazo eku ne mɔɔ wɔ Gyɛlusalɛm la ɛkɛ a?

⁸ Luku doale zo kɛ: “Mɔɔ akɛsakɛsa nee kpolerazulɛ ekyi hɔle zo wɔ bɛ [‘menli bie mɔɔ vi Dwudiya rale la’] nee Pɔɔlo nee Baanabase avinli la, bɛyɛle ngyehyɛleɛ kɛ Pɔɔlo nee Baanabase yɛɛ bɛ nuhua bie mɔ ɛhɔnwu ɛzoanvolɛma  ne nee mgbanyima ne mɔ mɔɔ wɔ Gyɛlusalɛm la wɔ edwɛkɛ ɛhye anwo.” c (Gyi. 15:2) “Akɛsakɛsa nee kpolerazulɛ” ne mɔɔ hɔle zo la maa yɛnwu kɛzi ɛnee edwɛkɛ ne gyegye afoa nwiɔ ne la, yɛɛ asafo ne mɔɔ wɔ Anteɔko la angola anziezie edwɛkɛ ne. Amaa anzodwolɛ nee koyɛlɛ ara la, asafo ne yɛle ngyehyɛleɛ kɛ bɛva edwɛkɛ ne bɛhɔmaa “ɛzoanvolɛma ne nee mgbanyima ne mɔ mɔɔ wɔ Gyɛlusalɛm” mɔɔ le neazo eku ne la. Duzu a yɛsukoa yɛfi mgbanyima mɔɔ bɛwɔ Anteɔko la ɛkɛ a?

9, 10. Adenle boni azo a mediema mɔɔ wɔ Anteɔko nee Pɔɔlo yɛɛ Baanabase yɛle neazo kɛnlɛma maanle yɛ a?

⁹ Debie titili ko mɔɔ yɛsukoa ye wɔ nu la a le kɛ ɔwɔ kɛ yɛnyia anwodozo wɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne anu. Suzu ɛhye anwo: Ɛnee mediema mɔɔ wɔ Anteɔko la ze kɛ neazo eku ne anu amra amuala le Dwuuma. Noko, ɛnee bɛlɛ anwodozo kɛ bɛbagyinla Ngɛlɛlera ne azo bɛaziezie mrenyiazo ɛpɛlɛ nwo edwɛkɛ ne. Duzu ati ɔ? Ɛnee asafo ne lɛ anwodozo kɛ Gyihova balua ye sunsum nwuanzanwuanza ne nee Gyisɛse Kelaese mɔɔ le asafo ne Ati la anwo zo yeali ninyɛne nwo gyima. (Mat. 28:18, 20; Ɛfɛ. 1:22, 23) Saa edwɛkɛ kpole bie ba a, bɛmaa yɛzukoa neazo kɛnlɛma mɔɔ diedima mɔɔ wɔ Anteɔko yɛle la na yɛnyia anwodozo wɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne nee Neazo Eku ne anu amra mɔɔ bɛva sunsum ne bɛkpokpa bɛ la anu.

¹⁰ Eza ɔkakye yɛ kɛ nvasoɛ wɔ mɛlɛbɛnwoaze nee abotane zo. Ɛnee sunsum nwuanzanwuanza ne ɛkpa Pɔɔlo nee Baanabase kɛ bɛha edwɛkɛ ne bɛhile maanle maanle ne anu amra, noko bɛanva zɔhane tumi ne bɛanli mrenyiazo ɛpɛlɛ nwo edwɛkɛ ne wɔ Anteɔko ɛkɛ. (Gyi. 13:2, 3) Nzinlii, eza Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Mengɔle [Gyɛlusalɛm] ɔluakɛ bɛyele bɛhilele me”​—kile kɛ ɛnee Nyamenle ɛlɛkile bɛ adenle wɔ edwɛkɛ ne anwo. (Gal. 2:2) Ɛnɛ  noko saa edwɛkɛ mɔɔ bava mgbakyemgbakyenu ara la si a, mgbanyima ne mɔ bɔ mɔdenle da mɛlɛbɛnwoaze nee abotane ko ne ala bie ali. Bɛnzu kpolera, emomu bɛneɛnlea Ngɛlɛlera ne nee adehilelɛ mɔɔ akɛlɛ nɔhavo ne ɛva ɛmaa bɛ la anu bɛkpondɛ moalɛ bɛfi Gyihova ɛkɛ.​—Fel. 2:2, 3.

11, 12. Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛkendɛ Gyihova a?

¹¹ Ɔdwu mekɛ ne bie a, ɔwɔ kɛ yɛkendɛ kɛ Gyihova bamaa yɛade edwɛkɛ bie abo kpalɛ. Kakye kɛ wɔ Pɔɔlo mekɛ zo ɛnee ɔwɔ kɛ mediema ne mɔ kendɛ too kɔdwu kɛyɛ 49 Y.M.​—ɛvolɛ 13 pɛle nu ɔvi mekɛ mɔɔ bɛkpokpale Kɔnileɛse wɔ 36 Y.M. la​—kolaa na Gyihova aziezie maanle maanle ne anu amra mrenyiazo ɛpɛlɛ nwo edwɛkɛ ne. Duzu ati a ɔhyɛle zɔhane a? Bie a ɛnee Nyamenle kpondɛ kɛ mekɛ gua nu amaa Dwuuma ne ahola ahakyi bɛ adwenle. Ɛnee ɔnla aze ɔmmaa bɛ kɛ bɛbagyakyi bɛ nenyia Ebileham mɔɔ bɛkulo ye edwɛkɛ la mrenyiazo ɛpɛlɛ ngyekyeleɛ ne mɔɔ ɛli ɛvolɛ 1,900 la azo ɛlilɛ!​—Dwɔn 16:12.

¹² Nea kɛzi ɔle nwolɛ adenle kpole kɛ yɛbamaa yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ abotane na ɔti akunlu le kɛnlɛma la ahilehile yɛ na yeaboa yɛ a! Saa yɛyɛ ye zɔ a, ɔwie yɛ boɛ yɛɛ ɔboa yɛ dahuu. (Aye. 48:17, 18; 64:8) Ɔti bɛmmamaa yɛdi yɛ ti anwo yɛyɛ debie anzɛɛ yɛdwazo yɛtia nzenzaleɛ mɔɔ bara ahyehyɛdeɛ ne anu anzɛɛ ngɛlɛlera ne anu ndelebɛbo fofolɛ mɔɔ yɛbanyia la. (Nol. 7:8) Saa ɛnwu subane zɛhae ekyi bɔbɔ wɔ ɛ nwo a, duzu ati a ɛnva asɔneyɛlɛ ɛnzuzu ngyinlazo mɔɔ wɔ Gyima ne tile 15 la anwo a? d

13. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛala Gyihova abotane ne bie ali wɔ yɛ ɛzonlenlɛ gyima ne anu ɛ?

¹³ Yɛhyia abotane nwo kpalɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛ nee menli mɔɔ ɔyɛ se ɔmaa bɛ kɛ bɛbagyakyi diedi anzɛɛ amaamuo bie mɔɔ ɛngyi ngɛlɛlera ne azo la ɛlɛsukoa Baebolo ne la. Wɔ mekɛ zɛhae mɔ anu, ɔwɔ kɛ yɛmaa mekɛ gua nu amaa Nyamenle sunsum ne ayɛ sukoavo ne ahonle nwo gyima. (1 Kɔl. 3:6, 7) Eza ɔwɔ kɛ yɛyɛ nwolɛ asɔne. Bie a mekɛ kpalɛ nu, Nyamenle baboa yɛ yeamaa yɛanwu debie mɔɔ nrɛlɛbɛ wɔ nu mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ la.​—1 Dwɔn 5:14.

14, 15. Kɛzi Anteɔko asafo ne lile Pɔɔlo nee Baanabase yɛɛ adenduvoma gyɛne eni ɛ, na kɛzi bɛ ɛrɛla ne yɛle nyilalɛ maanle bɛ gɔnwo mɔ diedima ɛ?

¹⁴ Luku doale zo kɛ: “Mɔɔ asafo ne hɔzɔhonle bɛ dwule adenle nu la, mrenyia ɛhye mɔ doale zo hɔvale Fonehyea nee Samɛlea, bɛhanle kɛzi maanle maanle ne anu amra ɛhakyi na bɛlɛsonle Nyamenle la anwo edwɛkɛ kɔsɔɔti bɛhilele bɛ, na mediema ne mɔ amuala anye liele.” (Gyi. 15:3) Asafo ne anu amra mɔɔ hɔzɔhonle Pɔɔlo, Baanabase nee adenduvoma gyɛne ne la lale Kilisiene ɛlɔlɛ ali hilele bɛ na bɛvale bɛlile bɛ eni na ɛnee ɔkile kɛ asafo ne kulo kɛ Nyamenle yila bɛ adendulɛ ne azo. Mediema mɔɔ wɔ Anteɔko la ɛyɛ neazo kɛnlɛma bieko ɛmaa yɛ! Asoo ɛdi wɔ sunsum nu mediema mrenyia nee mraalɛ, “titili [mgbanyima] mɔɔ bɛbɔ mɔdenle wɔ ɛdendɛlɛ nee ngilehilelɛ nu” la eni ɔ?​—1 Tim. 5:17.

 ¹⁵ Adenduvoma ne maanle bɛ gɔnwo mɔ Kilisienema mɔɔ bɛwɔ Fonehyea nee Samɛlea la anwosesebɛ, ɔluakɛ bɛhanle kɛzi edwɛkɛhanlɛ gyima ne ɛlɛkɔ zo wɔ maanle maanle ne anu la anwo edwɛkɛ “kɔsɔɔti” bɛhilele bɛ. Ɔbayɛ kɛ ɛnee Dwuuma mɔɔ ɔlua Sitivin ewule ne ati bɛbɔ asande la bie mɔ boka nwo. Ɛnɛ noko, kɛzi Gyihova ɛlɛyila ɛdoavolɛyɛlɛ gyima ne azo la anwo amaneɛbɔlɛ maa yɛ mediema, titili bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛyia sɔnea la anwosesebɛ. Asoo ɛkɔ Kilisiene ayia nee nyianu ngakyile amaa wɔanyia amaneɛbɔlɛ zɛhae mɔ azo nvasoɛ kpalɛ anzɛɛ ɛkenga anwubielɛ yɛɛ ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ ngakyile mɔɔ wɔ yɛ mbuluku ne mɔ anu anzɛɛ jw.org azo la ɔ?

16. Duzu a kile kɛ ɛnee mrenyiazo ɛpɛlɛ ne le edwɛkɛ kpole a?

¹⁶ Mɔɔ mediema ne mɔ mɔɔ bɛwɔ Anteɔko mɔɔ bɛzoanle bɛ la pɛle adenle mayɛlɛ 350 hɔle nyiakɛ afoa nu la, bɛdwule ɛleka mɔɔ bɛkɔ la. Luku hɛlɛle kɛ: “Mɔɔ bɛdwule Gyɛlusalɛm la, asafo ne nee ɛzoanvolɛma ne nee mgbanyima ne mɔ liele bɛ kɛnlɛma, na bɛhanle ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ Nyamenle luale bɛ nwo zo yɛle la bɛhilele bɛ.” (Gyi. 15:4) Noko, “bɛdabɛ mɔɔ ɛnee bɛboka Falasiima eku ne anwo na bɛrayɛ diedima la vi bɛ mbia ne mɔ azo dwazole na bɛhanle kɛ: ‘Ɔhyia kɛ bɛpɛ bɛ mrenyiazo na bɛmaa bɛdi Mosisi Mɛla ne azo.’” (Gyi. 15:5) Ɔda ali kɛ ɛnee Kilisienema mɔɔ bɛnle Dwuuma la mrenyiazo ɛpɛlɛ ne le edwɛkɛ kpole mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛdi nwolɛ gyima a.

17. Nwane mɔ a ɛnee wɔ Gyɛlusalɛm neazo eku ne anu a, na duzu ati a bɛvale “mgbanyima ne mɔ” bɛbokale nwo a?

¹⁷ Bɛha ye wɔ Mrɛlɛbulɛ 13:10 kɛ, “Bɛdabɛ mɔɔ bɛkpondɛ folɛdulɛ bo zo la ze nrɛlɛbɛ.” Amaa bɛava ngyinlazo ɛhye bayɛ gyima la, “ɛzoanvolɛma ne nee mgbanyima ne mɔ yiale nu kɛ bɛsuzu [mrenyiazo ɛpɛlɛ kpuya ne] anwo.” (Gyi. 15:6) Ɛnee “ɛzoanvolɛma ne nee mgbanyima ne mɔ” gyi Kilisiene asafo ne agyakɛ anu kɛ mɔɔ Neazo Eku ne yɛ ye ɛnɛ la. Duzu ati a ɛnee “mgbanyima ne mɔ” boka ɛzoanvolɛma ne anwo a? Kakye kɛ ɛnee bɛhu ɛzoanvolɛ Gyemise, yɛɛ bɛdole Pita noko efiade wɔ mekɛ bie anu. Na saa edwɛkɛ ɛhye mɔ bie to ɛzoanvolɛma mɔɔ bɛha la ɛ? Mrenyia gyɛne mɔɔ fɛta mɔɔ bɛva sunsum ne bɛkpokpa bɛ mɔɔ bɛwɔ ɛkɛ la baboa bɛamaa bɛali ninyɛne nwo gyima.

18, 19. Edwɛkɛ mɔɔ tumi wɔ nu la boni a Pita hanle a, na duzu a anrɛɛ ɔwɔ kɛ ye tievolɛma ne dwenle nwo a?

 ¹⁸ Luku doale zo kɛ: “Mɔɔ bɛvale mekɛ tendenle bɛzuzule edwɛkɛ ne anwo kpalɛ la, Pita dwazole na ɔzele bɛ kɛ . . . : ‘Mediema, bɛze ye wienyi kɛ mɔlebɛbo ne ala yɛɛ Nyamenle kpale me wɔ bɛ avinli kɛ maanle maanle ne anu amra ɛlua me nloa anu edwɛkɛ zo ɛde edwɛkpa ne na bɛlie bɛli; Na Nyamenle mɔɔ ze ahonle nu la vale sunsum nwuanzanwuanza ne maanle bɛ, ɔvale ɔlile daselɛ, kɛ mɔɔ ɔyɛle ɔmaanle yɛdayɛ noko la. Na yeammaa ngakyile biala amba yɛmɛ nee bɛmɛ avinli, emomu bɛ diedi ne ati ɔdele bɛ ahonle nu.’” (Gyi. 15:7-9) Buluku ko ka kɛ Giliki edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ bɛhile ɔ bo “bɛzuzule edwɛkɛ ne anwo kpalɛ” wɔ ngyɛnu 7 ne la eza kile “bɛkpondɛle; bɛbizale nwolɛ kpuya.” Ɔbayɛ kɛ ɛnee mediema ne mɔ lɛ nzuzulɛ ngakyile, na ɛnee bɛkulo kɛ bɛ muala bɛkile bɛ adwenle wɔ nwolɛ.

¹⁹ Pita edwɛkɛ ne maanle menli ne kɔsɔɔti hakyele kɛ mekɛ mɔɔ bɛvale sunsum nwuanzanwuanza ne bɛkpokpale Kɔnileɛse nee ye sua nu amra, mɔɔ bɛle maanle maanle ne anu amra mɔɔ limoa mɔɔ bɛtɛpɛle bɛ mrenyiazo wɔ 36 Y.M. la, ɛnee ɔwɔ ɛkɛ ne bie. Ɔti saa Gyihova bu ye kɛ ngakyile biala ɛnle Dwuuma nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la avinli a, ɛnee tumi boni a bɛlɛ kɛ bɛbaha edwɛkɛ ngakyile a? Bieko, Kelaese anu diedi a maa awie ahonle nu te a na tɛ Mosisi Mɛla ne azo ɛlilɛ ɔ.​—Gal. 2:16.

20. Duzu ati a ɛnee mɔɔ menli gyi mrenyiazo ɛpɛlɛ ne anzi la ɛlɛka “Nyamenle ɛya” a?

²⁰ Kɛmɔ ɛnee Nyamenle edwɛkɛ ne nee sunsum nwuanzanwuanza ne ɛmaa bɛnyia daselɛ dɔɔnwo la ati, Pita dwulale ye edwɛkɛ ne kɛ: “Ɔti duzu ati a bɛlɛfa adesoa ɛlomboɛ mɔɔ yɛ nee yɛ nenyia mɔ angola ye soa la bɛado bɛ nwo zo bɛava bɛaha Nyamenle ɛya ɛ? Noko yɛlɛ diedi kɛ bɛbalua Awulae Gyisɛse ɛlolɛ kpole ne azo bɛalie yɛ ngoane na zɔhane ala a bɛdabɛ noko bɛ ɛdeɛ ne de a.” (Gyi. 15:10, 11) Nɔhalɛ nu ɛnee menli mɔɔ gyi mrenyiazo ɛpɛlɛ ne anzi la ɛlɛka “Nyamenle ɛya” anzɛɛ ‘ɛlɛsɔ ye abotane ne anlea’ kɛ mɔɔ ngilebɛbo bie ka la. Ɛnee bɛlɛbɔ mɔdenle kɛ bɛmaa maanle maanle ne anu amra ali mɛla mɔɔ bɛdabɛ Dwuuma bɛangola bɛanli zolɛ la ati bɛbua bɛ ewule fɔlɛ la azo. (Gal. 3:10) Anrɛɛ ɔwɔ kɛ Dwuuma mɔɔ ɛlɛtie Pita la yɛ Nyamenle mo wɔ ɛlolɛ kpole mɔɔ yelua Gyisɛse anwo zo yela ye ali yehile bɛ la anwo.

21. Kɛzi Baanabase nee Pɔɔlo edwɛkɛ ne boale bɛ ɛ?

²¹ Nɔhalɛ nu, Pita edwɛkɛ ne hanle menli ne ahonle ɔluakɛ “bɛ muala bɛyɛle koonwu.” Akee Baanabase nee Pɔɔlo hanle “nwanwane ninyɛne nee sɛkɛlɛneɛ dɔɔnwo mɔɔ Nyamenle ɛlua bɛ nwo zo ɛyɛ ye wɔ maanle maanle ne anu la.” (Gyi. 15:12) Kɛkala, akee ɛzoanvolɛma ne nee mgbanyima ne mɔ bahola azuzu daselɛ mɔɔ bɛnyia ye la kɔsɔɔti anwo na bɛazi kpɔkɛ mɔɔ bamaa bɛanwu Nyamenle adwenle wɔ mrenyiazo ɛpɛlɛ ne anwo la.

22-24. (a) Kɛzi ɛnɛ Neazo Eku ne di neazo mɔɔ alimoa neazo eku ne yɛle la azo ɛ? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na mgbanyima kɔsɔɔti ahile kɛ bɛdi ahyehyɛdeɛ ne adehilelɛ zo ɛ?

²² Ɛnɛ noko saa Neazo Eku ne yia a, bɛkpondɛ adehilelɛ bɛfi Nyamenle  Edwɛkɛ ne anu na bɛsɛlɛ sunsum nwuanzanwuanza ne moalɛ. (Edw. 119:105; Mat. 7:7-11) Ɛhye ati, bɛdimoa bɛfa edwɛkɛ mɔɔ bɛbazuzu nwo la bɛmaa Neazo Eku ne anu sonla ko biala amaa yeava asɔneyɛlɛ yeadwenle nwolɛ kpalɛ. (Mrɛ. 15:28) Saa bɛyia a, mediema ɛhye mɔ mɔɔ bɛva sunsum ne bɛkpokpa bɛ la anu ko biala fi ɛbulɛ nu kile ye adwenle. Bɛfa Baebolo ne bɛdi gyima kpalɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛsuzu edwɛkɛ nwo la.

²³ Ɔwɔ kɛ asafo nu mgbanyima sukoa bɛ neazo ne. Saa bɛangola bɛanli edwɛkɛ bie mɔɔ anwo hyia la anwo gyima wɔ bɛ ayia bo a, bɛkpondɛ moalɛ bɛfi maanle ne anu Bɛtɛle ne anzɛɛ menli mɔɔ gyi bɛ gyakɛ anu, le kɛ, maangyebakyi neavolɛma ɛkɛ. Bɛtɛle noko kɛlɛ Neazo Eku ne wɔ mekɛ mɔɔ ɔhyia kɛ ɔyɛ zɔ la.

²⁴ Nɔhalɛ nu, Gyihova yila menli mɔɔ di teokelase ngyehyɛleɛ zo na bɛda mɛlɛbɛnwoaze, nɔhalɛlilɛ nee abotane ali la. Kɛ mɔɔ yɛbanwu ye wɔ tile mɔɔ doa zo la anu la, saa yɛyɛ zɔ a Nyamenle bamaa yɛanyia anzodwolɛ, anyuhɔlɛ nee koyɛlɛ wɔ asafo ne anu.