Kpuya Mɔɔ Vi Kengavolɛma Ɛkɛ
Nwane a le “raalɛ” ne mɔɔ bɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Ayezaya 60:1 la, na kɛzi ‘ɔdwazole’ na ‘ɔdale’ ɛ?
Ayezaya 60:1 kenga kɛ: “O raalɛ ye, dwazo na ta, ɔluakɛ wɔ wienyi ne ɛra. Gyihova anyunlunyia ne ɛda ɛ nwo zo.” Edwɛkɛ mɔɔ boka nwo la maa ɔda ali kɛ “raalɛ” ne a le Zayɔn anzɛɛ Gyɛlusalɛm mɔɔ ɛnee le Dwuda suakpole la. a (Aye. 60:14; 62:1, 2) Gyɛlusalɛm gyi ɛkɛ ne maa Yizilayɛ maanle ne amuala. Ayezaya edwɛkɛ ne maa yɛbiza yɛ nwo kpuya nwiɔ bie: Mɔɔ limoa, mekɛ boni a Gyɛlusalɛm ‘dwazole’ na ɔmaanle sunsum nu wienyi ‘dale’ a, na kɛzi ɔyɛle ye ɛ? Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, asoo Ayezaya edwɛkɛ ne ɛlɛba nu kpole wɔ yɛ mekɛ ye azo ɔ?
Mekɛ boni a Gyɛlusalɛm ‘dwazole’ na ɔmaanle sunsum nu wienyi ‘dale’ a, na kɛzi ɔyɛle ye ɛ? Bɛzɛkyele Gyɛlusalɛm nee ye ɛzonlenlɛsua ne yɛɛ bɛvale Dwuuma bɛhɔle akɛlɛzonlenlɛ nu wɔ Babelɔn ɛvolɛ 70. Noko mɔɔ Medeama nee Pɛhyeama zɛkyele Babelɔn la anzi, bɛgyakyile Yizilayɛma mɔɔ wɔ Babelɔn Belemgbunlimaanle ne anu la kɛ bɛzia bɛhɔ bɛ sua zo na bɛva nɔhalɛ ɛzonlenlɛ bɛzie ɛkɛ ne bieko. (Ɛzela 1:1-4) Wɔ 537 K.Y.M. mɔlebɛbo, nɔhavoma mɔɔ wɔ mbusua 12 ne amuala anu la yɛle zɔ. (Aye. 60:4) Bɛbɔle ɔ bo bɛbɔle afɔle bɛmaanle Gyihova, bɛlile ɛvoyia ne mɔ yɛɛ bɛzile ɛzonlenlɛsua ne bieko. (Ɛzela 3:1-4, 7-11; 6:16-22) Akee Gyihova anyunlunyia ne bɔle ɔ bo kɛ ɔta Gyɛlusalɛm anwo zo bieko—ɛhye kile Nyamenle menli ne mɔɔ bɛzia bɛra la anwo zo. Bɛdabɛ noko bɛdale wɔ maanle maanle ne mɔɔ ɛnee wɔ sunsum nu awozinli nu la anwo zo.
Noko ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ mɔɔ Ayezaya hanle nwolɛ ngapezo la anu ekyi bie a rale nu wɔ tete Gyɛlusalɛm anwo zo a. Yizilayɛma dɔɔnwo angɔ zo andie Nyamenle. (Nih. 13:27; Mal. 1:6-8; 2:13, 14; Mat. 15:7-9) Nzinlii, bɛkpole Gyisɛse Kelaese mɔɔ le Mɛzaya ne la bɔbɔ. (Mat. 27:1, 2) Bɛzɛkyele Gyɛlusalɛm nee ye ɛzonlenlɛsua ne bieko wɔ 70 Y.M.
Gyihova hanle ɛhye anwo edwɛkɛ dole ɛkɛ. (Dan. 9:24-27) Nɔhalɛ nu, ɛnee tɛ ye bodane a le kɛ Gyɛlusalɛm bamaa ninyɛne mɔɔ bɛyɛ bɛ fofolɛ anwo ngapezo mɔɔ wɔ Ayezaya tile 60 ne anu la amuala ara nu.
Asoo Ayezaya edwɛkɛ ne ɛlɛba nu kpole wɔ yɛ mekɛ ye azo ɔ? Ɛhɛe, noko ɔfale sɛkɛlɛneɛ adenle zo raalɛ fofolɛ nwo—“Gyɛlusalɛm ne mɔɔ wɔ anwuma lɔ la.” Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle ɔ nwo edwɛkɛ kɛ: “Ɔle yɛ mame.” (Gal. 4:26) Gyɛlusalɛm ne mɔɔ wɔ anwuma lɔ la le Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ wɔ anwuma mɔɔ sunsum nu abɔdeɛ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ la a wɔ nu la. Ɔ mra a le Gyisɛse nee Kilisienema 144,000 ne mɔɔ bɛva sunsum ne bɛkpokpa bɛ, na bɛlɛ anyelazo kɛ bɛbadɛnla anwuma kɛ Pɔɔlo la. Kilisienema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la bɔ nu yɛ “maanle nwuanzanwuanza”—“Nyamenle Yizilayɛ ne.”—1 Pita 2:9; Gal. 6:16.
Kɛzi Gyɛlusalɛm ne mɔɔ wɔ anwuma lɔ la ‘dwazole’ na ‘ɔdale’ ɛ? Ɔluale ɔ mra mɔɔ bɛkpokpa bɛ mɔɔ bɛwɔ azɛlɛ ye azo la anwo zo. Fa mɔɔ dole bɛ la toto ngapezo mɔɔ wɔ Ayezaya tile 60 ne anu la anwo.
Ɛnee ɔwɔ kɛ Kilisienema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la ‘dwazo’ ɔluakɛ mekɛ mɔɔ ndile ne, mɔɔ le kpɔkyevolɛma mɔɔ bɛhanle bɛ nwo edwɛkɛ bɛdole ɛkɛ ne la rale wɔ ɛzoanvolɛma ne ewule nzi la, bɛhɔle sunsum nu awozinli nu. (Mat. 13:37-43) Ɔti, Babelɔn Kpole ne mɔɔ le ewiade amuala adalɛ ɛzonlenlɛ maanle ne la vale bɛ hɔle akɛlɛzonlenlɛ nu. Menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la yɛle ngɛkɛlɛ hɔkpulale “mekɛ ɛhye awieleɛ ne” mɔɔ bɔle ɔ bo wɔ ɛvolɛ 1914 la. (Mat. 13:39, 40) Wɔ 1919, bɛvile akɛlɛzonlenlɛ nu na bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛmaa sunsum nu wienyi ne ada ɔlua daselɛlilɛ gyima ne mɔɔ bɛyɛle ye kpole la azo. b Ɔvi mekɛ zɔhane, menli mɔɔ wɔ maanle kɔsɔɔti anu la ɛra wienyi ne anu na Nyamenle Yizilayɛ ne anu amra mɔɔ ɛha la—“arelemgbunli” ne mɔɔ bɛha bɛ nwo edwɛkɛ wɔ Ayezaya 60:3 la boka nwo.—Yek. 5:9, 10.
Kenle bie, Kilisienema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la bamaa Nyamenle wienyi ne ada kpole kpalɛ. Kɛzi bɛbayɛ ye ɛ? Saa bɛwu a bɛbahɔboka “Gyɛlusalɛm Fofolɛ” ne anzɛɛ menli 144,000 ne mɔɔ bɛle Kelaese atɔfolɛ ne mɔɔ bɛ nee ye bali belemgbunli na bɛayɛ ɛsɔfoma la anwo.—Yek. 14:1; 21:1, 2, 24; 22:3-5.
Gyɛlusalɛm Fofolɛ ne bayɛ debie titili bie amaa Ayezaya 60:1 ara nu. (Fa Ayezaya 60:1, 3, 5, 11, 19, 20 toto Yekile 21:2, 9-11, 22-26 anwo.) Kɛ mɔɔ tete Yizilayɛ arelemgbunli dɛnlanle Gyɛlusalɛm lile tumi la, zɔhane ala a Gyɛlusalɛm Fofolɛ ne nee Kelaese babɔ nu ayɛ ngyehyɛleɛ fofolɛ ne arane ne a. Kɛzi Gyɛlusalɛm Fofolɛ ne ‘bavi Nyamenle anwo lɔ wɔ anwuma adwu aze’ ɛ? Ɔlua ninyɛne mɔɔ ɔbayɛ ye wɔ azɛlɛ ye azo la azo. Menli mɔɔ sulo Nyamenle mɔɔ bɛwɔ maanle maanle ne mɔ anu la amuala “balua ye wienyi ne anu.” Bɛbanyia fanwodi bɛavi ɛtane nee ewule nwo. (Yek. 21:3, 4, 24) Mɔɔ bavi ɛhye anu ara la a le kɛ “bɛbayɛ ninyɛne kɔsɔɔti fofolɛ” bɔkɔɔ kɛ mɔɔ Ayezaya nee ngapezoma gyɛne ɛha ɛdo ɛkɛ ne la. (Gyi. 3:21) Bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛyɛ ninyɛne fofolɛ wɔ mekɛ mɔɔ Kelaese rayɛle Belemgbunli la na ɔbara awieleɛ wɔ ye ɛvolɛ Apenle Ko Ne Tumililɛ Ne awieleɛ.
a Ewiade Fofolɛ Ngilebɛbo ne fa “raalɛ” di gyima wɔ Ayezaya 60:1 na tɛ “Zayɔn” anzɛɛ “Gyɛlusalɛm,” ɔluakɛ bɛfa Hibulu yɛkpɔkɛ mɔɔ bɛhile ɔ bo “dwazo” nee “ta” bɛka mraalɛ nwo edwɛkɛ kɛ mɔɔ ɔde ye wɔ edwɛkɛkpɔkɛ “wɔ” anwo la. Edwɛkɛkpɔkɛ “raalɛ” mɔɔ bɛva bɛli gyima la boa kengavolɛ ne ɔmaa ɔnwu ye kɛ sɛkɛlɛneɛ adenle zo raalɛ bie anwo edwɛkɛ a bɛlɛka a.
b Eza bɛha sunsum nu ninyɛne mɔɔ bɛyɛle ye fofolɛ wɔ 1919 la anwo edwɛkɛ wɔ Yizikeɛle 37:1-14 nee Yekile 11:7-12. Yizikeɛle hanle Kilisienema kɔsɔɔti mɔɔ bɛkpokpa bɛ mɔɔ bɛhɔle sunsum nu akɛlɛzonlenlɛ nu mekɛ tendenle mɔɔ bɛbavi akɛlɛzonlenlɛ nu la anwo edwɛkɛ dole ɛkɛ. Ngapezo mɔɔ wɔ Yekile la ka mediema ekpunli ekyi bie mɔɔ bɛkpokpa bɛ mɔɔ bɛli gyima ne anyunlu mɔɔ bɛguale bɛ efiade na bɛtinlitinli bɛ nwo zo bɛmaanle bɛgyakyile bɛ gyima ne wɔ mekɛ ezinraa bie anu la anwo edwɛkɛ. Ngapezo ne hanle kɛ bɛbazia bɛawo bɛ wɔ sunsum nu anzɛɛ bɛbazia bɛayɛ bɛ gyima ne bieko. Wɔ 1919, bɛkpale bɛ kɛ “akɛlɛ nɔhavo nee badwema” ne.—Mat. 24:45; nea Bɛva Nɔhalɛ Ɛzonlenlɛ Bɛzie Ɛkɛ Ne Bieko!, m. 118.
