BAEBELE A YI PUKU YA SAYENSE, MARA KE BOTALA YI HLATOLLIYE DILO TSA GORE BA SAYENSE NE BA SOKO DI KWISISA GABUTŠI. LEBELELA MEŠUPETSO KE YOWA.

Nje legedimo le lefase go na le mo di thomisiyeng gona?

Bo ba yetang mahlong ga tso tsa sayense ne ba tseya gore phetolo ya putsiso yowa ke awwa. Gana byalo ba dumela taba yone ya gore legedimo le lefase go na le mo di thommeng gona. Ke botala Baebele yi hlatolliye taba yone.​—Genesi 1:1.

Lefase le yemegiye byang?

Ka dinako tsa ku botala, batho ba go tlala ne ba nagana gore lefase ke sepsyatla. Ka bo 500 B.C.E., bo ba tsa sayense ba Magerika ba hlatolliye gore lefase ke kgokolo. Mara ku botala ka bo 800 B.C.E.​—Jesaya wa gore o ngwadiye Baebele o yitseri “go dukuluga ga lefase,” a berekisa lentsu la gore le rela “kgokolo.”—Jesaya 40:22.

Nje legedimo le ya hlagala?

Mogerika ye ba reng ke Aristotle wa gore ne go le ye mongwana wa go tšiba sayense, ka dinako tsa ku ga bo 400 B.C.E., ne a tšhutisa gore go hlagala lefase fela, mara legedimo le ka sa tšhentšhi fote le ka sa hlagale. Taba yowa yi f’lo tšibega ka mokgonone mengwaga ya go tlala. Mara ka mongwaga wa bo 1900, bo ba tsa sayense ba yye ba thoma taba ya entropy. Taba yone yi hlatolla gore selo se sengwana le se sengwana sa ho lefaseng kela ku legedimong se ya hlagala. Morene mongwana wa gore le yene ke wa bo ba tsa sayense ye ba reng ke Kelvin wa gore o gelepiye gore taba yone yi kwisisege, o di bonne gore Baebele mo yi bolabola ka legedimo le lefase yi re: “Go fo tshwana le kobo, ka mokana ga tsona di nyoko hlagala.” (Pisalema 102:25, 26) Kelvin o yye a tshepa tso Baebele yi di tšhutisang tsa gore Modimo a ka hlawola gore tso a di makiyeng di sa hlagale.—Mmolabodi 1:4.

Dipolanete tsa go tshwana le lefase la rune di thegiye king?

Aristotle o tšhutisiye gore dilo ka mokana ga tsona tso di leng ku legedimong di kugediwwe ka teng ga dikgokolo tsa go bonabona, di duli thina le thina ye nngwana ka teng ga ye nngwana, go segela segareng mo lefase le leng gona. Ka bo 1800 C.E., bo ba tsa sayense ne ba šele ba dumela taba ya gore dinanedi le dipolanete di ka fo ba di le sebakabakeng di sa thega ke selo. Mara ga puku ya Jobo ya gore ke ya gana hala ga bo 1500 B.C.E., re tšhuta gore ye a Makiyeng dilo “aa thegeletsa lefase ka selo.”​—Jobo 26:7.

LE MO YI LE GORE BAEBELE A YI PUKU YA GO BOLABOLA KA TSA GO YALAFA, MARA YI NA LE DITŠHIKO TSA GO ŠUPETSA GORE YI TŠIBA DITABA TSA GO YELANA LE GO YALAFA.

Go kwalela ba gore baa lwala ka thoko.

Molawo wa Moše ne wo re batho ba gore ba na le lephera di nyaka ba beyiwa ga poleke ya bona ba le ntoši. Ditogotela di tšhutiye go berekisa tšhiko yo ya gore yi sa na yi bereka le lekgono mo go nyarela malwele ya gore maa tshelelana gana hala ga 700 ya mengwaga ya go fela.​—Lefitiko, tema 13 le 14.

Go hlapa ka nthago ga go tikisa setopo.

Ka bo 1900, ditogotela ne di bereka ka ditopo ke mokane dya boya di gelepa batho ba go lwala di sa hlapa matsogo. Taba yone yi yye ya maka gore go hlokofale batho ba go tlala. Molawo wa Moše ke botala wo hlayye gore ye mongwana le ye mongwana ye a tshwarang setopo o thilafele. Molawo wone ne wo re go berekisiwe meetši mo go makiwa mmereko wa go mo yedisa. Mokgwa wone wa go maka dilo ke mo wo ba berekela ga taba ya tsa go yalafa.​—Dipalo 19:11, 19.

Go ya tawong.

Mongwaga wo mongwana le wo mongwana, go hlokofala bana ba go teya ka ku ga hafo ya miliyoni ba bolaya ke letšhologo, ka taba la gore dithila tsa batho a ba di fatele. Molawo wa Moše ne wo re dithila tsa batho di nyaka ba di fatele, di be kgole le mo go dulang batho.​—Dotoronoma 23:13.

Nako ya go bollwa.

Molawo wa Modimo wo hlayye gore ngwana wa mošomanyana di nyaka a bollwe ka letšatši la mabala ka nthago ga go belegiwa. (Lefitiko 12:3) Ga bana ba gore ba sa tšwa go belegiwa, taba ya gore madi maa kgahla yi makega gabutši mo go šele go fediye beke ya mathomo. Ka dinako tsa Baebele, mo go soko bane go ba le mekgwa ya kawone ya tsa go yalafa, go yema go šinya go fela beke ne go le mokgwa wa go hlalefa wa go tipasopa.

Ka mokgo motho a tikwang le go phelega mmeleng di berekisanang ka gona.

Ba go nyakolla tsa go yalafa le ba sayense ba re ka mokgo motho a tikwang, tsa go tshwana le go jabola, tshepo, go leboga le go sa tshware ba bangwana ka pelo di gelepa motho gore a dule a philegiye. Baebele yi re: “Pelo ya gore yi jabodiye ke sehlare sa gabutši, mara moya mo o hlupegiye wo poma matšhika ya motho.”​—Diyema 17:22.