Weduwen en weduwnaars — Waaraan hebben ze behoefte? Hoe kunt u hen helpen?

In de spaarzaam verlichte keuken van haar flatje dekt Jeanne werktuiglijk de tafel. Ze moet toch iets eten? Plotseling valt haar oog op de twee borden die voor haar staan . . . en ze barst in tranen uit. Ze heeft de tafel uit gewoonte voor twee personen gedekt! Het is twee jaar geleden dat haar lieve man is overleden.

VOOR wie het niet hebben meegemaakt, is het onmogelijk te begrijpen hoe intens de pijn is die het verlies van een partner veroorzaakt. De menselijke geest aanvaardt de verschrikkelijke realiteit in feite maar heel geleidelijk. Beryl (72) kon de plotselinge dood van haar man niet aanvaarden. „Het voelde onwerkelijk”, vertelt ze. „Ik kon niet geloven dat hij niet meer binnen zou komen lopen.”

Na een amputatie ’voelen’ personen soms hun verloren ledemaat. Zo ’zien’ diepbedroefde partners soms hun dierbare in een menigte of betrappen ze zich erop terloops iets te zeggen tegen iemand die er niet meer is!

Vrienden en familie weten vaak niet hoe ze in het geval van zulk verdriet moeten reageren. Kent u iemand die zijn of haar partner in de dood heeft verloren? Hoe kunt u dan steun bieden? Wat moet u weten om weduwen en weduwnaars te helpen hun verdriet te verwerken? Hoe kunt u hem of haar helpen geleidelijk weer zin in het leven te krijgen?

Wat u moet vermijden

Vrienden en familie kunnen zich ernstig zorgen maken over het verdriet van hun dierbare en zouden met de beste bedoelingen graag proberen de duur van het rouwproces te beperken. Maar een onderzoeker die zevenhonderd weduwen en weduwnaars  geïnterviewd heeft, schreef: „Er is geen ’juiste’ tijdsduur voor de rouw.” Probeer daarom niet de tranen te stelpen, maar gun de achterblijvende partner de tijd om zijn of haar verdriet te uiten (Genesis 37:34, 35; Job 10:1).

Hoewel het gepast kan zijn dat u helpt met de formaliteiten in verband met de begrafenis, mag u er niet van uitgaan dat u de complete controle over alles wat met de begrafenis te maken heeft, moet overnemen. Paul, een 49-jarige weduwnaar, zegt: „Ik vond het prettig dat degenen die op een reële en praktische manier hulp boden, me toch de controle lieten houden over de regelingen. Het heeft veel voor me betekend dat ik alles goed heb laten verlopen bij de herdenkingsdienst voor mijn vrouw. Ik had het gevoel dat het het laatste was waarmee ik haar eer kon bewijzen.”

Natuurlijk wordt enige hulp ongetwijfeld gewaardeerd. Eileen, een 68-jarige weduwe, zegt: „Het viel niet mee om de begrafenis te regelen en de papierwinkel af te handelen, want ik kon niet helder denken. Gelukkig zijn mijn zoon en schoondochter een grote hulp voor me geweest.”

Wees ook niet bang om over de overleden dierbare te praten. De reeds genoemde Beryl vertelt: „Mijn vrienden waren een reusachtige steun voor me. Maar ik merkte wel dat velen het vermeden om over John, mijn man, te praten. Het was alsof hij nooit bestaan had, en dat vond ik een beetje pijnlijk.” Mettertijd kunnen weduwen en weduwnaars openlijk over hun partner willen praten. Herinnert u zich een vriendelijk gebaar of een leuke anekdote in verband met de overledene? Bied dan aan dat aan de achterblijvende partner te vertellen; laat u er niet door angst van weerhouden. Als u het gevoel hebt dat uw opmerking welkom zou zijn, zeg dan wat u in hem zo waardeerde of wat u van haar mist. Dat kan rouwende partners helpen te beseffen dat hun verdriet gedeeld wordt (Romeinen 12:15).

Als u uw hulp aanbiedt, overstelp de rouwende dan niet met adviezen. Vermijd het hem  of haar te bewegen tot overhaaste beslissingen. * Gebruik in plaats daarvan onderscheidingsvermogen en vraag u af: welke positieve stappen kan ik doen om een vriend of familielid te helpen een van de moeilijkste overgangen in het leven te verwerken?

Wat u kunt doen

De dagen onmiddellijk na het overlijden zal de achterblijvende partner waarschijnlijk blij zijn met praktische hulp. Zou u maaltijden kunnen klaarmaken, bezoekende familieleden kunnen huisvesten of de weduwe of weduwnaar gezelschap kunnen houden?

U moet ook beseffen dat mannen en vrouwen soms verschillend met verdriet en eenzaamheid omgaan. Zo treedt in sommige delen van de wereld meer dan de helft van de weduwnaars binnen anderhalf jaar na de dood van hun echtgenote opnieuw in het huwelijk, iets wat bij weduwen zelden het geval is. Hoe valt dat verschil te verklaren?

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, hertrouwen mannen niet altijd om hun fysieke of seksuele behoeften te bevredigen. Het is eigenlijk de neiging van een man om alleen zijn partner in vertrouwen te nemen waardoor hij na haar dood zo eenzaam wordt. Weduwen daarentegen slagen er vaak beter in emotionele steun te vinden, hoewel ze soms door de vrienden van hun man worden vergeten. Die neiging bij weduwnaars verklaart ten dele waarom velen een nieuw huwelijk als de enige uitweg uit hun eenzaamheid zien, ondanks het risico dat ze te snel aan een nieuwe relatie beginnen. Weduwen zijn vaak beter toegerust om met de pijn van eenzaamheid om te gaan.

Wat kunt u doen om de last van de eenzaamheid van uw vriend of vriendin of familielid te verlichten? Helen, een 49-jarige weduwe, zegt: „Velen bedoelen het goed, maar ze nemen geen initiatieven. Ze zeggen bijvoorbeeld: ’Laat het me weten als ik iets voor je kan doen.’ Maar ik stelde het op prijs als iemand gewoon zei: ’Ik ga winkelen. Heb je zin om mee te gaan?’” Paul, wiens vrouw aan kanker overleed, legt uit waarom hij het waardeerde als hij uitgenodigd werd: „Soms heb je geen zin om mensen om je heen te hebben of over je situatie te praten. Maar na zo’n avond voel je je toch veel beter; je voelt je niet zo alleen. Je weet dat mensen echt om je geven en dat maakt het makkelijker.” *

 Wanneer empathie vooral gewaardeerd wordt

Helen merkte dat ze het meest behoefte had aan emotionele steun toen haar familieleden voor het merendeel hun dagelijkse routine hadden hervat. Ze zegt: „In het begin zijn vrienden en familie er voor je, maar dan herneemt hun leven zijn normale gang. Maar jouw leven niet.” Ware vrienden die zich bewust zijn van dat feit, zullen altijd klaarstaan en een voortdurende steun zijn.

Een weduwe of weduwnaar kan vooral behoefte hebben aan gezelschap op bijzondere dagen, zoals een trouwdag of de sterfdag van hun partner. De al genoemde Eileen zegt dat haar volwassen zoon de leegte die ze op haar trouwdag voelt opvangt. „Elk jaar neemt mijn zoon Kevin me die dag mee uit. Ik lunch met hem, en we hebben het gewoon prettig samen.” U zou rekening kunnen houden met die bijzonder moeilijke dagen voor een nu alleenstaand familielid of een vriend of vriendin. Dan zou u het zo kunnen regelen dat uzelf of anderen op zo’n moeilijke dag bij de persoon in kwestie zijn (Spreuken 17:17).

Sommigen hebben gemerkt dat personen die hun partner verloren hebben zelf een troost kunnen zijn. Annie, die al acht jaar weduwe is, zegt over haar omgang met een andere weduwe: „Haar vastberadenheid heeft veel indruk op me gemaakt en me aangemoedigd door te gaan.”

Als weduwen en weduwnaars de eerste stadia van verdriet doorgekomen zijn, kunnen ze een bron van inspiratie en hoop voor anderen worden. Twee weduwen die in de Bijbel worden genoemd, de jonge Ruth en haar schoonmoeder Naomi, profiteerden van de steun die ze elkaar gaven. Dat ontroerende verslag beschrijft hoe de wederzijdse zorg van deze vrouwen hen hielp hun verdriet de baas te worden en de moeilijke situatie aan te pakken waarin ze beland waren (Ruth 1:15-17; 3:1; 4:14, 15).

Een tijd voor genezing

Om weer een voller leven te gaan leiden, moeten weduwen en weduwnaars het juiste evenwicht vinden tussen het levend houden van de herinnering aan hun dierbare en het voorzien in hun huidige behoeften. De wijze koning Salomo erkende dat er „een tijd om te wenen” is. Maar hij zei ook dat er „een tijd om te genezen” moet zijn (Prediker 3:3, 4).

De bovengenoemde Paul illustreert hoe moeilijk het is om niet in het verleden te leven. „Mijn vrouw en ik”, vertelt hij, „waren als twee jonge bomen die met elkaar verstrengeld opgroeiden. Maar toen stierf een van de bomen. Die werd verwijderd, waardoor de andere als het ware misvormd achterbleef. Het voelde vreemd aan zo alleen te zijn.” Uit loyaliteit aan hun overleden partner weigeren sommigen het verleden los te laten. Anderen maken zich zorgen dat als ze zich amuseren, dat op verraad zou kunnen neerkomen, en dus weigeren ze uit te gaan of andere mensen te ontmoeten. Hoe kunnen weduwen en weduwnaars voorzichtig geholpen worden te genezen, verder te gaan met hun leven?

Een eerste stap zou kunnen zijn, hen te helpen hun gevoelens te uiten. Herbert, die zes jaar weduwnaar is, zegt: „Ik hecht vooral veel waarde aan de keren dat bezoekers rustig zaten te luisteren terwijl ik herinneringen ophaalde of iets onder woorden bracht dat me op dat moment bezighield. Ik weet wel zeker dat ik niet altijd zulk prettig gezelschap was, maar ik waardeerde de empathie.” Paul was vooral geroerd door wat een rijpe vriend deed, die geregeld het initiatief nam om hem te vragen hoe hij het emotioneel redde. Paul zegt: „Ik waardeerde zijn oprechte en zachtaardige benadering en vertelde hem vaak hoe ik me op dat moment voelde” (Spreuken 18:24).

Door strijdige gevoelens zoals spijt, schuldgevoel of boosheid te uiten, komt de nabestaande een wezenlijke stap dichter bij de aanvaarding  van zijn of haar nieuwe omstandigheden. Koning David kon door het uitstorten van zijn hart bij de beste vertrouwensman, Jehovah God, de kracht vinden om ’op te staan’ en de droeve realiteit van de dood van zijn zoontje te aanvaarden (2 Samuël 12:19-23).

Hoewel het aanvankelijk moeilijk is, moet een nabestaande mettertijd in een dagelijkse routine terugkomen. Kunt u hem of haar betrekken bij sommige van uw dagelijkse activiteiten, zoals boodschappen doen of een avondwandeling? Kunt u uw vriend of vriendin om hulp vragen bij een karweitje? Dat is ook een manier om personen uit hun isolement te halen. Zou ze bijvoorbeeld op de kinderen kunnen passen of het geheim van een lekker recept met u willen delen? Zou hij kunnen helpen bij wat reparaties rond het huis? Met zulke verzoeken wordt niet alleen gezorgd voor aanmoedigende activiteit maar krijgt hij of zij ook de verzekering dat het leven nog zinvol is.

Door anderen weer deelgenoot te maken van hun gevoelens, kunnen de nabestaanden geleidelijk weer zin in het leven krijgen en zich misschien zelfs nieuwe doelen stellen. Dat was het geval met Yonette, een 44-jarige weduwe en moeder. Ze vertelt: „Het was zo moeilijk weer in een normale routine te komen! Het viel echt niet mee de dagelijkse dingen te doen, mijn financiële zaken te behartigen en voor drie kinderen te zorgen.” Maar mettertijd leerde Yonette weer lijn in haar leven te brengen en beter met haar kinderen te communiceren. Ze leerde ook de steun van goede vrienden te aanvaarden.

„Het leven blijft een kostbaar geschenk”

Om een doeltreffende hulp te zijn, moeten vrienden en familie realistisch zijn. Maanden- en zelfs jarenlang kan de vooruitgang en hoop van de weduwe of weduwnaar schommelen tussen periodes van relatieve kalmte en vlagen van neerslachtigheid. ’De plaag van zijn of haar eigen hart’ kan beslist zwaar zijn (1 Koningen 8:38, 39).

In zulke moeilijke periodes kan de achterblijvende partner een zacht duwtje in de juiste richting nodig hebben om te vermijden dat hij of zij de aansluiting bij de werkelijkheid verliest en zich terugtrekt in een isolement. Die steun heeft veel weduwen en weduwnaars in staat gesteld een nieuwe wending aan hun leven te geven. Claude, een zestigjarige weduwnaar en nu fulltimeprediker in Afrika, zegt: „Het leven blijft een kostbaar geschenk, zelfs na de smart van het verlies van je partner.”

Na de dood van de partner is het leven niet meer hetzelfde. Toch kunnen degenen die na de dood van een dierbare achterblijven, nog veel voor anderen betekenen (Prediker 11:7, 8).

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 11]

Ware vrienden zullen altijd klaarstaan en een voortdurende steun zijn

[Kader/Illustratie op blz. 12]

Kostbare aandenkens of belemmeringen om eroverheen te komen?

„Ik heb veel persoonlijke spullen van mijn man bewaard”, zegt Helen, die haar man nog maar een paar jaar geleden verloren heeft. „Ik merk dat die voorwerpen naarmate de tijd verstrijkt meer gelukkige herinneringen bij me oproepen. Ik wilde niets onmiddellijk wegdoen omdat gevoelens in de loop van de tijd zo kunnen veranderen.”

Claude daarentegen, wiens vrouw ruim vijf jaar geleden gestorven is, zegt: „Wat mij betreft, ik hoef niet omringd te zijn met haar persoonlijke bezittingen om de herinnering aan haar levend te houden. Ik denk dat het wegdoen van haar persoonlijke spullen me geholpen heeft de realiteit te aanvaarden en het rouwproces gemakkelijker heeft gemaakt.”

De bovenstaande woorden laten zien hoe de keuze wat te doen met de bezittingen van de overledene kan verschillen. Verstandige vrienden en familieleden zullen dan ook niet proberen hun eigen standpunt dienaangaande op te dringen (Galaten 6:2, 5).

[Illustraties op blz. 9]

Zijn er bepaalde datums waarop uw hulp bijzonder gewaardeerd zou worden?

[Illustratie op blz. 9]

Vergeet niet hen mee uit te nodigen

[Illustraties op blz. 10]

Betrek weduwen en weduwnaars bij uw dagelijkse activiteiten of ontspanning