Kinderen opvoeden in een toegeeflijke wereld

HEBT u weleens een kind horen zeuren om een stuk speelgoed dat zijn ouders niet wilden kopen? Of gezien dat een kind wilde rennen en spelen terwijl zijn vader of moeder gezegd had: „Hier blijven!”? U begreep dat de ouders in die gevallen de beste belangen van hun kind op het oog hadden. En toch kreeg maar al te vaak het kind uiteindelijk zijn zin. Moe van het gejengel gingen de ouders overstag.

Veel ouders schijnen te denken dat je een goede ouder bent als je zo veel mogelijk toegeeft aan de wensen van je kinderen. Zo werd bij een enquête in de Verenigde Staten aan 750 kinderen in de leeftijd van 12 tot 17 jaar gevraagd hoe ze reageren als hun ouders ergens nee op zeggen. Bijna 60 procent van de kinderen antwoordde dat ze dan blijven vragen, en zo’n 55 procent zei dat die tactiek meestal werkte. Misschien denken hun ouders dat die toegeeflijkheid een blijk van liefde is. Maar is dat ook zo?

Sta eens stil bij deze wijze spreuk uit de oudheid: „Indien men zijn knecht van jongs af verwent, zal hij in zijn latere leven zelfs een ondankbare worden” (Spreuken 29:21). Natuurlijk is een kind geen knecht. Maar is het principe niet ook van toepassing op de opvoeding van kinderen? Als we kinderen verwennen, hun alles geven wat hun hartje begeert, kan dat ertoe leiden dat ze opgroeien tot verwende, eigengereide en ondankbare volwassenen.

De Bijbel raadt ouders daarentegen aan: „Leid een knaap op overeenkomstig de weg voor hem” (Spreuken 22:6). Verstandige ouders volgen dat advies op door vaste, duidelijke en redelijke regels op te stellen en er de hand aan te houden. Ze verwarren liefde niet met toegeeflijkheid en ook belonen ze hun kinderen niet voor gejengel, gezeur of woedeaanvallen. In plaats daarvan zijn ze het eens met Jezus’ wijze woorden: „Laat uw woord Ja gewoon Ja betekenen, en uw Neen, Neen” (Mattheüs 5:37). Maar wat is er bij de opvoeding van kinderen betrokken? Sta eens stil bij de volgende krachtige illustratie.

„Als pijlen in de hand”

In de Bijbel wordt de verhouding tussen ouders en kinderen geïllustreerd op een manier die laat uitkomen dat een kind ouderlijke leiding nodig heeft. Psalm 127:4, 5 zegt: „Als pijlen in de hand van een sterke man, zo zijn de zonen der jeugd. Gelukkig is de fysiek sterke man die zijn pijlkoker ermee heeft gevuld.” Kinderen worden dus met pijlen vergeleken en de ouder met een sterke strijder. Net zoals een boogschutter weet dat zijn pijlen het doel niet toevallig  zullen raken, beseffen liefdevolle ouders dat opvoeden niet iets is wat op goed geluk gedaan moet worden. Ze willen dat hun kinderen ’het doel raken’: een voldoening schenkend leven als een gelukkige, verantwoordelijke volwassene. Ze zouden graag zien dat hun kinderen goede keuzes maken, dat ze verstandig zijn en onnodige problemen vermijden en dat ze waardevolle doeleinden realiseren. Maar die wens op zich is niet voldoende.

Wat is er nodig wil een pijl zijn doel bereiken? De pijl moet met zorg gemaakt en dan goed beschermd worden, om vervolgens krachtig in de juiste richting geschoten te worden. Zo moeten ook kinderen goed voorbereid worden, beschermd worden, en leiding en richting krijgen, wil hun reis naar de volwassenheid goed verlopen. Laten we die drie aspecten van de opvoeding eens een voor een bekijken.

De pijl vormen

Aan de pijlen die boogschutters in Bijbelse tijden gebruikten, werd veel zorg besteed. De schacht, die vaak van licht hout was gemaakt, moest met de hand worden gesneden en zo recht mogelijk worden gemaakt. De punt moest scherp zijn. Aan het andere uiteinde van de schacht werden veren bevestigd om de pijl in de vlucht stabiliteit te geven zodat hij zijn richting behield.

Ouders willen graag dat hun kinderen op zulke rechte pijlen lijken, dat ze rechtschapen zijn en geen ’kromme’ dingen doen. Als ouders verstandig zijn, zullen ze hun ogen daarom niet sluiten voor ernstige tekortkomingen bij hun kinderen, maar hen liefdevol helpen eraan te werken en ze te overwinnen. Er valt bij elk kind genoeg bij te schaven, want „dwaasheid is aan het hart van een knaap gebonden” (Spreuken 22:15). De Bijbel spoort ouders dan ook aan hun kinderen te corrigeren of ’streng te onderrichten’ (Efeziërs 6:4). Correctie is inderdaad heel belangrijk om de geest en het karakter van een kind te vormen en als het ware recht te buigen.

Het hoeft ons dan ook niet te verbazen dat Spreuken 13:24 zegt: „Wie zijn roede inhoudt, haat zijn zoon, maar wie hem liefheeft, die zoekt hem werkelijk met streng onderricht.” In deze context staat de roede van streng onderricht voor corrigerende maatregelen, in welke vorm dan ook. Door liefdevol streng onderricht te geven, probeert een ouder fouten te corrigeren die, als ze diepgeworteld zouden raken, het kind in zijn latere leven een hoop ellende zouden bezorgen. Een kind zulke correctie onthouden zou er feitelijk op neerkomen dat je het haat; streng onderricht geven is een daad van liefde.

Een liefdevolle ouder helpt het kind ook de redenen voor bepaalde regels te begrijpen. Bij correctie is dus meer betrokken dan het kind te zeggen wat het wel of niet moet doen en straf uit te delen; het is vooral belangrijk het kind te leren inzien waarom iets wel of niet mag. De Bijbel zegt: „Een zoon met inzicht houdt zich aan wat hem is geleerd.” — Spreuken 28:7, De Nieuwe Bijbelvertaling.

De veren die een boogschutter aan zijn pijlen vastmaakt, dragen ertoe bij dat de pijlen, als ze zijn afgeschoten, hun richting behouden. Op dezelfde manier kunnen Bijbelse leerstellingen van de Insteller van de gezinsregeling kinderen altijd bijblijven, ook nadat ze het huis uit zijn gegaan, waardoor ze er hun hele leven voordeel van hebben (Efeziërs 3:14, 15). Maar hoe kunnen ouders ervoor zorgen dat die leerstellingen stevig verankerd raken in de denkwijze en de persoonlijkheid van hun kinderen?

Let eens op Gods raad aan Israëlitische ouders in de tijd van Mozes: „Deze woorden die ik u heden gebied, moeten op uw hart blijken te zijn; en gij moet ze uw zoon inscherpen” (Deuteronomium 6:6, 7). Ouders moeten dus twee dingen doen. Allereerst moeten ze zelf Gods Woord leren kennen en toepassen. Ze moeten Gods wetten echt gaan liefhebben (Psalm 119:97). Pas dan kunnen ze het tweede deel van de tekst in praktijk brengen, namelijk hun kinderen Gods wetten „inscherpen”. Dat wil zeggen dat ze hun kinderen doordringen van de waarde van die wetten door doeltreffend onderwijs en veelvuldige herhaling.

Het is dus absoluut niet ouderwets of uit de tijd kinderen Bijbelse beginselen bij te brengen of liefdevol streng onderricht te geven om ernstige  tekortkomingen te corrigeren. Het zijn belangrijke manieren om die kostbare „pijlen” voor te bereiden op een gestage, doelgerichte vlucht naar de volwassenheid.

De pijl beschermen

Laten we teruggaan naar de illustratie in Psalm 127:4, 5. Bedenk dat de boogschutter ’zijn pijlkoker gevuld had’ met zijn pijlen. Als de pijlen eenmaal klaar waren, moesten ze beschermd worden. Vandaar dat de boogschutter ze in een koker droeg, zodat ze niet zo gauw beschadigd zouden raken of zouden breken. Het is interessant dat de Bijbel profetisch over de Messias spreekt als een gepolijste pijl die zijn Vader ’wegstak in zijn eigen koker’ (Jesaja 49:2). Jehovah God, de meest liefdevolle Vader die je je maar kunt voorstellen, beschermde zijn geliefde Zoon, Jezus, inderdaad tegen alle mogelijke kwaad totdat voor de Messias de bestemde tijd aanbrak om, zoals voorzegd, ter dood gebracht te worden. Zelfs toen beschermde God zijn Zoon ertegen blijvende schade van de dood te ondervinden, door hem veilig naar de hemel terug te brengen om er eeuwig te leven.

Zo is het ook met goede ouders: er is hun veel aan gelegen hun kinderen te beschermen tegen de gevaren van deze ontaarde wereld. Het kan zijn dat ouders bepaalde activiteiten verbieden die hun kinderen onnodig aan gevaarlijke invloeden zouden blootstellen. Verstandige ouders nemen bijvoorbeeld het beginsel serieus: „Slechte omgang bederft nuttige gewoonten” (1 Korinthiërs 15:33). Door kinderen te beschermen tegen omgang met mensen die de morele maatstaven van de Bijbel niet respecteren, weerhouden ze hen er waarschijnlijk van fouten te maken die hun duur kunnen komen te staan of hun zelfs het leven kunnen kosten.

Kinderen zijn ouders niet altijd dankbaar voor die bescherming. Soms nemen ze het u misschien zelfs kwalijk, want om uw kinderen te beschermen, zult u vaak nee moeten zeggen. Een gerespecteerd schrijver van boeken over opvoeding merkt op: „Hoewel kinderen het niet altijd laten merken en u er op het moment zelf vermoedelijk niet dankbaar voor zijn, willen ze eigenlijk dat hun ouders voor een veilige, voorspelbare structuur in hun leven zorgen. We kunnen dat doen door als ouder gezag uit te oefenen en grenzen te stellen aan gedrag.”

 Een belangrijke manier om te laten zien dat u van uw kinderen houdt, is dan ook ze te beschermen tegen dingen die hen kunnen beroven van hun innerlijke rust, hun onschuld of hun reine positie voor God. Later zullen ze uw beweegredenen waarschijnlijk gaan begrijpen en uw liefdevolle bescherming gaan waarderen.

De pijl richten

Merk op dat Psalm 127:4, 5 de ouder vergelijkt met „een sterke man”. Betekent dit dat alleen een vader een goede invloed kan hebben als ouder? Beslist niet. Het beginsel van deze illustratie is op zowel vaders als moeders van toepassing, en ook op alleenstaande ouders (Spreuken 1:8). De uitdrukking „sterke man” duidt erop dat er heel wat kracht nodig was om een pijl af te schieten. In Bijbelse tijden werden bogen soms met koper beslagen, en van een soldaat werd gezegd dat hij ’de boog trad’, misschien door de boog met zijn voet tegen te houden zodat hij de boogpees kon spannen (Jeremia 50:14, 29). Het vroeg dus duidelijk heel wat energie en kracht om die gespannen pees naar achteren te trekken en de pijlen naar hun doel te schieten!

Zo kost ook de opvoeding van kinderen heel wat energie. Ze groeien nu eenmaal niet vanzelf op tot evenwichtige volwassenen, net zomin als een pijl zichzelf in de richting van het doel schiet. Helaas hebben veel ouders in deze tijd er kennelijk geen zin in de nodige moeite te doen. Ze kiezen de makkelijke weg. Ze laten het aan de tv, school en leeftijdgenootjes over om hun kinderen te leren wat goed en wat verkeerd is, hun morele waarden bij te brengen en hun seksuele voorlichting te geven. Hun kinderen mogen alles en krijgen alles wat ze willen. En als het te veel moeite lijkt te kosten om nee te zeggen, zeggen ze gewoon ja, waarbij ze vaak als excuus aanvoeren dat ze de gevoelens van hun kinderen niet willen kwetsen. Maar in werkelijkheid is het hun toegeeflijkheid die hun kinderen echte, blijvende schade toebrengt.

Kinderen opvoeden is hard werk. Het vergt veel van ouders om dat werk van harte en met de hulp van Gods Woord te doen, maar de resultaten wegen daar ruimschoots tegenop. In het blad Parents werd gezegd: „Uit onderzoeken . . . is gebleken dat kinderen van ouders die hen liefdevol maar met gezag opvoeden — ouders die hun kinderen steunen maar toch duidelijke grenzen stellen — het op school beter doen, betere sociale vaardigheden ontwikkelen, zelfvertrouwen hebben en over het algemeen gelukkiger zijn dan kinderen van ouders die te toegeeflijk of juist extreem streng zijn.”

Er is een nog mooiere beloning. We hebben het al over het eerste deel van Spreuken 22:6 gehad: „Leid een knaap op overeenkomstig de weg voor hem.” Het vers vervolgt met de bemoedigende woorden: „Ook als hij oud wordt, zal hij er niet van afwijken.” Geeft die geïnspireerde spreuk een garantie voor succes? Niet per se. Uw kind heeft een vrije wil en zal daar ook gebruik van gaan maken. Maar dit vers geeft ouders wel een liefdevolle verzekering. Welke?

Als u bij de opvoeding van uw kinderen Bijbelse raad opvolgt, schept u de gunstigste omstandigheden voor een schitterend resultaat: te zien dat uw kinderen opgroeien tot gelukkige, tevreden en verantwoordelijke volwassenen (Spreuken 23:24). Vorm die kostbare „pijlen” daarom in elk geval met zorg, bescherm ze en doe uw uiterste best om ze goed te richten. U zult er nooit spijt van hebben.

[Illustratie op blz. 13]

Tonen ouders liefde voor hun kinderen door hun in alles hun zin te geven?

[Illustratie op blz. 15]

Een liefdevolle ouder legt de redenen voor de gezinsregels uit

[Illustratie op blz. 15]

Goede ouders beschermen hun kinderen tegen de gevaren van deze ontaarde wereld

[Illustratie op blz. 16]

Kinderen opvoeden is hard werk, maar de resultaten wegen daar ruimschoots tegenop