Vogels en glas — Een fatale combinatie

HOEWEL het volop licht was, knalde de specht tegen een wolkenkrabber en stortte op de grond. De vogel had het glas niet gezien. Een attente voetganger vond de versufte vogel en hield hem in de gaten in de hoop dat het dier zou bijkomen. Die hoop kwam al snel uit toen de specht weer begon te kwetteren, ging staan, zijn veren opzette en wegvloog. *

Helaas loopt zo’n botsing niet voor alle vogels zo goed af. In ongeveer de helft van de gevallen wordt het de vogel fataal. Volgens de Audubon Society blijkt uit onderzoeken dat er jaarlijks alleen al in de VS ruim honderd miljoen vogels sterven na tegen gebouwen van allerlei aard gevlogen te zijn. En sommige onderzoekers denken dat dit cijfer eerder tegen een miljard loopt. Hoe komt het eigenlijk dat vogels tegen gebouwen aan vliegen? En kan er iets worden gedaan om het leven van vogels veiliger te maken?

De dodelijke gevaren: glas en licht

Glas betekent gevaar voor vogels. Als ramen schoon en doorzichtig zijn, zien vogels vaak alleen wat zich aan de andere kant bevindt, zoals het groen of de lucht. Daardoor vliegen nietsvermoedende vogels soms in volle vaart tegen het glas aan. Of ze zien planten in glazen lobby’s of in huizen staan waarop ze proberen te landen.

Ook gecoat, reflecterend glas kan een probleem vormen. Onder bepaalde omstandigheden zien vogels misschien niet het glas maar een weerspiegeling van de omgeving of de lucht en lopen ze ook hierdoor verwondingen op. Er zijn zelfs vogels verongelukt door glas van bezoekerscentrums en observatietorens in vogelreservaten  en beschermde natuurgebieden! Ornitholoog en hoogleraar in de biologie dr. Daniel Klem denkt dat er meer vogels omkomen doordat ze tegen ruiten aan vliegen dan door andere oorzaken die verband houden met menselijke activiteit, misschien met uitzondering van de verwoesting van leefgebieden.

Voor sommige vogels is het risico om ergens tegenaan te vliegen extra groot. Bijvoorbeeld voor de meeste trekkende zangvogels, die ’s nachts in de richting van hun bestemming vliegen en op zijn minst gedeeltelijk aan de hand van de sterren navigeren. Door de felle lichten van grote gebouwen kunnen ze in de war raken. Sommige vogels zijn zelfs zo gedesoriënteerd geraakt dat ze doelloos bleven rondvliegen totdat ze er van uitputting bij neervielen. Een ander gevaar ontstaat wanneer het ’s nachts regent of zwaarbewolkt is. In die gevallen vliegen vogels meestal op lagere hoogten, waardoor het risico dat ze tegen hoge gebouwen aan vliegen nog groter is.

Het effect op vogelpopulaties

Volgens een rapport werden er alleen al bij één hoog gebouw in Chicago (VS) tijdens de trek gemiddeld zo’n 1480 vogelslachtoffers geteld. Over een periode van veertien opeenvolgende jaren veroorzaakte dat gebouw dus de dood van ongeveer 20.700 vogels. Uiteraard lag het totale aantal vogels dat tegen dit gebouw vloog veel hoger. Bovendien ging het hier niet om „duiven, meeuwen of ganzen”, zegt Michael Mesure, directeur van het Fatal Light Awareness Program in Toronto (Canada), maar om „vogels waarvan de populatie wordt bedreigd”.

In Australië lieten in een recent jaar door botsingen met glas zo’n dertig zwaluwpapegaaien het leven, zodat er nu nog maar tweeduizend over zijn. In de VS gaat het bij veel van de museumexemplaren van de (inmiddels misschien uitgestorven) Bachmans zanger om vogels die zijn gevonden nadat ze tegen een bepaalde vuurtoren in Florida te pletter waren gevlogen.

Veel van de vogels die botsingen wel overleven, zijn gewond of verzwakt. Dat kan vooral voor trekvogels gevaarlijk zijn. Als ze gewond raken en midden tussen de gebouwen terechtkomen, kunnen ze doodgaan van de honger of ten prooi vallen aan andere dieren, waarvan sommige hebben geleerd van deze toevallige voedselbron te profiteren.

Kunnen gebouwen vogelvriendelijk worden gemaakt?

Om te voorkomen dat vogels tegen glas aan vliegen, moeten ze het zien en het herkennen als een obstakel. Met dat doel hebben huiseigenaren soms iets van hun uitzicht opgeofferd door aan de buitenkant van ramen waar vogels vaak tegenaan vliegen bijvoorbeeld stickers of folie aan te brengen. Volgens dr. Klem zijn niet de afbeeldingen of de stickers op zich belangrijk, maar de afstand ertussen. Uit zijn onderzoek bleek dat er horizontaal niet meer dan vijf centimeter tussen moet zitten en verticaal niet meer dan tien centimeter.

Wat kan er worden gedaan voor trekvogels die ’s nachts vliegen? „Nachtelijke botsingen met gebouwen (...) zijn grotendeels te voorkomen door het licht uit te doen”, zegt Lesley J. Evans Ogden, ecologisch onderzoeksconsultant. Tegenwoordig wordt de decoratieve verlichting van wolkenkrabbers in sommige steden ’s avonds op een bepaald tijdstip gedimd of helemaal gedoofd, vooral tijdens de vogeltrek. In andere gevallen heeft men voor ramen van hoge gebouwen netten aangebracht zodat vogels de weerspiegelingen niet voor de lucht aanzien.

Zulke maatregelen kunnen het aantal slachtoffers met wel 80 procent terugdringen, waardoor jaarlijks miljoenen vogels worden gespaard. Maar het fundamentele probleem wordt er niet door opgelost, want mensen houden nu eenmaal van verlichting en van glas. Daarom doen organisaties die zich inzetten voor het welzijn van vogels, zoals de Audubon Society, pogingen om architecten en projectontwikkelaars ervan te overtuigen dat ze meer rekening moeten houden met de behoeften van de dieren in de natuur.

[Voetnoot]

[Kader op blz. 10]

WAT IS ER MET AL DIE VOGELS GEBEURD?

Schattingen van het aantal vogels dat in de VS jaarlijks door toedoen van de mens sterft

▪ Zendmasten: 40 miljoen

▪ Pesticiden: 74 miljoen

▪ Katten: 365 miljoen

▪ Glazen ruiten: 100 miljoen tot 1 miljard

▪ Verdwijnen van leefgebieden: onbekend, maar mogelijk de schadelijkste factor

[Illustratie op blz. 10]

Elk jaar sterven er in de VS minstens honderd miljoen vogels na een botsing tegen een raam

[Verantwoording]

© Reimar Gaertner/age fotostock