Als een familielid of vriend een psychische aandoening heeft

HET was een normale doordeweekse ochtend voor de familie Johnson. * Ze waren alle vier al op en aangekleed, en klaar voor de activiteiten van die dag. Gail zei tegen Matt, haar veertienjarige zoon, dat hij al te laat was voor de schoolbus. Wat er toen gebeurde, kwam totaal onverwachts. In een half uur tijd bekladde Matt een slaapkamermuur met verf, probeerde hij de garage in brand te steken en deed hij een poging om zich op zolder op te hangen.

Gail en Frank, haar man, reden achter de ambulance aan waarin Matt werd weggebracht. Wanhopig probeerden ze te begrijpen wat er net was gebeurd. Droevig genoeg was dat nog maar het begin. Er volgden nog veel meer psychotische episodes, en Matt belandde in de duistere wereld van psychische aandoeningen. Deze kwellende periode, die vijf jaar duurde, ging gepaard met een aantal zelfmoordpogingen, twee arrestaties, opname in zeven verschillende psychiatrische instellingen en talloze sessies met deskundigen in de geestelijke gezondheidszorg. Vrienden en familieleden wisten van verbijstering vaak niet wat ze moesten zeggen of doen.

Naar schatting zal wereldwijd één op de vier mensen op een bepaald moment in zijn leven aan een psychische aandoening lijden. Als we afgaan op dit onthutsende statistische gegeven, is de kans groot dat u een ouder, kind, broer, zus of vriend met een of andere hersenaandoening * hebt. Wat kunt u doen als iemand van wie u houdt zo’n aandoening heeft?

● Herken de symptomen. Een psychische stoornis wordt niet altijd direct herkend. Vrienden en familie zouden de symptomen kunnen toeschrijven aan hormonale veranderingen, lichamelijke kwalen, het karakter van de persoon of moeilijke omstandigheden. Matts moeder had al eerder problemen bij Matt gesignaleerd, maar zij en haar man dachten dat zijn humeurigheid te maken had met een puberteitsfase die wel weer voorbij zou gaan. Maar duidelijke veranderingen in slaappatroon, eetgewoonten of gedrag kunnen een aanwijzing zijn van iets ernstigers. Een onderzoek door een deskundige kan leiden tot een effectieve behandeling en de levenskwaliteit van de persoon verbeteren.

 ● Verzamel informatie. Mensen met een psychische stoornis zijn meestal niet echt in staat informatie over hun eigen aandoening op te zoeken. Daarom kan de informatie die u uit recente en betrouwbare bronnen verzamelt, u helpen te begrijpen wat de patiënt doormaakt. Het kan ook een hulp zijn om er openlijk met anderen over te praten en hen goed te informeren. Gail bijvoorbeeld gaf medische folders aan Matts grootouders zodat ze beter op de hoogte waren en zich er meer bij betrokken voelden.

● Zoek medische zorg. Hoewel sommige psychische stoornissen lang kunnen aanhouden, kan men in veel gevallen met de juiste behandeling een stabiel, productief leven leiden. Jammer genoeg kwijnen velen jarenlang weg zonder hulp te zoeken. Net zoals iemand met een ernstige hartkwaal een hartspecialist nodig heeft, heeft iemand met een psychische stoornis de zorg nodig van mensen die weten hoe ze zulke aandoeningen moeten behandelen. Psychiaters bijvoorbeeld kunnen medicijnen voorschrijven die, als ze consequent worden ingenomen, kunnen helpen om stemmingen onder controle te houden, angst te verlichten en verstoorde denkpatronen te corrigeren. *

● Moedig de persoon aan om hulp te zoeken. Mensen met een psychische stoornis beseffen misschien niet dat ze hulp nodig hebben. U zou de persoon kunnen aanraden naar een bepaalde arts te gaan, enkele nuttige artikelen te lezen of met iemand te praten die met een soortgelijke aandoening heeft leren omgaan. Het kan zijn dat hij of zij uw advies niet opvolgt. Maar onderneem in elk geval iets als iemand voor wie u verantwoordelijk bent, het gevaar loopt zichzelf of anderen letsel toe te brengen.

● Geef niemand de schuld. Het is wetenschappers nog niet duidelijk wat de complexe wisselwerking is tussen genetische, sociale en milieufactoren die bijdragen tot het abnormaal functioneren van de hersenen. Een psychische stoornis kan veroorzaakt worden door een combinatie van factoren als hersenletsel, het gebruik van verslavende middelen, stress veroorzakende factoren in de omgeving, een verstoord biochemisch evenwicht en erfelijke aanleg. Het heeft geen zin om personen ervan te beschuldigen iets gedaan te hebben wat volgens u tot hun aandoening heeft bijgedragen. U kunt uw energie beter gebruiken om hen te helpen en aan te moedigen.

● Heb realistische verwachtingen. Als u van iemand met een psychische stoornis meer verwacht dan waaraan hij kan voldoen, kan dat ontmoedigend zijn. Als u aan de andere kant te sterk de nadruk legt op zijn beperkingen, kan hij zich hulpeloos gaan voelen. Blijf dus realistisch in uw verwachtingen. Natuurlijk mag verkeerd gedrag niet getolereerd worden. Net als ieder ander kunnen mensen met een psychische stoornis leren van de gevolgen van hun daden. Bij gewelddadig gedrag kunnen gerechtelijke stappen of bepaalde beperkingen nodig zijn om de persoon zelf of anderen te beschermen.

 ● Houd contact. Communicatie is enorm belangrijk, ook al lijkt het soms dat wat u zegt, verkeerd begrepen wordt. De reacties van iemand met een psychische stoornis kunnen onvoorspelbaar zijn, en misschien lijken zijn of haar emoties in een bepaalde situatie misplaatst. Maar door kritiek te hebben op de opmerkingen van de persoon, zal hij zich ook nog eens schuldig gaan voelen, terwijl hij al gedeprimeerd is. Als woorden niet helpen, luister dan rustig. Erken gevoelens en gedachten zonder ze te veroordelen. Doe uw best om kalm te blijven. U zult er beiden voordeel van hebben als u eenvoudig en consequent toont dat u om de persoon geeft. Dat was het geval bij Matt. Enkele jaren later uitte hij zijn dank voor de mensen die, zoals hij zei, „me hielpen toen ik niet geholpen wilde worden”.

● Denk aan de behoeften van andere gezinsleden. Als een gezin zich moet concentreren op degene die in een crisis zit, kunnen andere gezinsleden verwaarloosd worden. Amy, Matts zus, had een tijdlang het idee dat ze „in de schaduw van zijn ziekte leefde”. Ze beperkte haar eigen prestaties om niet de aandacht naar zichzelf te trekken. Ondertussen leek het alsof haar ouders juist wilden dat ze meer ging presteren, alsof ze de tekortkomingen van haar broer moest compenseren. In zo’n situatie proberen verwaarloosde broers en zussen soms aandacht op te eisen door problemen te veroorzaken. Gezinnen in een crisis hebben hulp nodig om alle gezinsleden de nodige aandacht te kunnen geven. Toen de familie Johnson bijvoorbeeld volledig werd opgeslokt door Matts problemen, boden vrienden in de plaatselijke gemeente van Jehovah’s Getuigen hulp door extra aandacht aan Amy te besteden.

● Moedig goede gewoonten aan. In een uitgebreid plan ter bevordering van de mentale gezondheid moet onder andere aandacht worden besteed aan voeding, beweging, slaap en sociale activiteiten. Eenvoudige activiteiten met een kleine groep vrienden zijn meestal niet zo intimiderend. Vergeet ook niet dat alcohol symptomen kan verergeren en de werking van medicijnen kan verstoren. De familie Johnson probeert nu een routine van mentale hygiëne te onderhouden die bevorderlijk is voor iedereen, maar vooral voor hun zoon.

● Zorg goed voor uzelf. De stress die het geeft om voor iemand met een psychische aandoening te zorgen, kan uw eigen gezondheid ondermijnen. Het is daarom heel belangrijk dat u aandacht schenkt aan uw lichamelijke, emotionele en spirituele behoeften. De Johnsons zijn Getuigen van Jehovah. Volgens Gail heeft haar geloof haar in grote mate geholpen met de gezinscrisis om te gaan. „De vergaderingen waren stressverlichters,” zei ze, „een tijd om de zorgen van dat moment even van me af te zetten en me te concentreren op belangrijker dingen en onze hoop voor de toekomst. Heel vaak heb ik wanhopig om hulp gebeden, en altijd veranderde er iets waardoor de pijn werd verlicht. Met Gods hulp had ik een innerlijke rust die in onze omstandigheden onmogelijk leek.”

Matt is nu een jonge volwassene met een nieuwe kijk op het leven. „Ik heb het gevoel dat ik een beter mens ben geworden door wat ik heb meegemaakt”, zegt hij. Amy, Matts zus, vindt dat ook zij van de ervaring heeft geleerd. „Ik ben minder kritisch tegenover anderen”, zegt ze. „Je kent nooit alle omstandigheden van iemand. Alleen Jehovah God kent die.”

Als iemand van wie u houdt een psychische stoornis heeft, vergeet dan nooit dat een horend oor, een helpende hand en een onbevooroordeelde geest de persoon kunnen helpen het vol te houden — en zelfs gelukkig te zijn.

[Voetnoten]

[Kader op blz. 21]

Enkele waarschuwingssignalen voor psychische stoornissen

Als iemand van wie u houdt, een van de volgende symptomen vertoont, is het misschien goed dat hij of zij een arts of een deskundige in de geestelijke gezondheidszorg raadpleegt:

• Langdurige droefheid of prikkelbaarheid

• Zich op sociaal vlak terugtrekken

• Extreme emotionele pieken en dalen

• Buitensporige woede

• Gewelddadig gedrag

• Gebruik van verslavende middelen

• Buitensporige angsten en zorgen

• Abnormale angst voor gewichtstoename

• Duidelijke verandering in eetgewoonten of slaappatroon

• Aanhoudende nachtmerries

• Niet helder kunnen denken

• Waanideeën of hallucinaties

• Gedachten aan de dood of aan zelfdoding

• Problemen en dagelijkse activiteiten niet meer aankunnen

• Ontkenning van overduidelijke problemen

• Talrijke onverklaarbare lichamelijke kwalen

[Illustratie op blz. 22]

Als woorden geen effect hebben, luister dan rustig