Oog in oog met een „uitgestorven” vogel

DE verscheidenheid en schoonheid van vogels heeft me altijd al gefascineerd. Bij de voorbereiding voor mijn reis naar Bermuda las ik over de zeldzame Bermudastormvogel. „De uiterst kleine populatie die van deze soort nog in leven is,” zei een vogelgids, „is alleen te vinden op de eilandengroep van Castle Harbour, het meest afgelegen deel van Bermuda. Hier worden ze door een opzichter streng bewaakt en beschermd.”

Mijn interesse was gewekt! Omdat ik vastbesloten was deze exotische vogel met eigen ogen te zien, nam ik contact op met dr. David Wingate, de voormalige milieuambtenaar van Bermuda. Hij is nu gepensioneerd, maar destijds was hij ook nog opzichter van de eilandengroep van Castle Harbour. Hij was zo vriendelijk me mee te nemen op een tocht naar de beschermde nestgebieden van deze vogel.

Een „levend museum”

Het natuurreservaat Castle Harbour ligt bij de hoofdeilanden van Bermuda, in de Atlantische Oceaan, ongeveer 900 kilometer ten oosten van de Amerikaanse staat North Carolina. Het reservaat bestaat uit negen kleine eilanden waarvan Nonsuch Island het grootste is. Nonsuch heeft een oppervlakte van ongeveer zes hectare en ligt aan de oostkant van Bermuda. Onder leiding van dr. Wingate werd het eiland veranderd in een „levend museum” waarin de nog resterende inheemse planten- en diersoorten van Bermuda uiteindelijk weer de overhand zullen hebben.

Op een mooie, onbewolkte dag varen we in het kleine motorbootje van dr. Wingate van Nonsuch naar een nabijgelegen eilandje. Een visarend scheert over de kalme zee. De witte veren van zijn ondervleugels  weerkaatsen het heldere turkooisblauw van het water. Enkele schitterende witstaartkeerkringvogels fladderen opgewonden rond in een baltsvlucht waarbij hun lange staartveren op en neer deinen. Nu zou deze aanblik voor mij normaalgesproken heel bijzonder zijn geweest, maar vandaag denk ik alleen maar aan de Bermudastormvogel.

De „uitgestorven” Bermudastormvogel duikt weer op

Dr. Wingate legt uit: „Vroege kolonisten hadden al bericht over zeevogels die alleen ’s nachts naar het vasteland terugkeerden en dan nog alleen als ze aan het broeden waren — twee dingen die kenmerkend zijn voor de Bermudastormvogel. Destijds liep het aantal van deze vogels nog in de tienduizenden, maar dat bleef niet zo. Rond het jaar 1560 introduceerden de Spanjaarden varkens op Bermuda. Dit bleek een ramp voor de stormvogelpopulatie, want de varkens deden zich te goed aan hun eieren en waarschijnlijk ook aan kuikens en zelfs volwassen exemplaren. De stormvogels eindigden ook vaak in de pan van de kolonisten. Toen in 1614 op Bermuda per ongeluk ratten werden ingevoerd, legden nog meer van deze vogels het loodje. De ratten zwommen naar de eilandjes waar de vogels nestelden en vraten hun eieren en kuikens op. Dus ondanks een oorspronkelijke populatie van vele duizenden vogels, leek het er in 1630 op dat ze compleet waren uitgestorven.”

Boven de ronkende motor uit vraag ik: „Hoe werden de Bermudastormvogels opnieuw ontdekt?”

Dr. Wingate vertelt: „In 1906 vond natuurwetenschapper Louis Mowbray een levende, maar vreemd ogende zeevogel op een eiland van Castle Harbour. Die vogel werd ten slotte als een Bermudastormvogel geïdentificeerd. Later, in 1935, werd er een jong exemplaar gevonden dat tegen een vuurtoren was gevlogen en was gestorven. En in 1945 spoelde er een volwassen exemplaar aan op het strand bij Cooper’s Island (Bermuda). Dat waren redenen genoeg om een expeditie te rechtvaardigen en meer exemplaren van deze ’uitgestorven’ soort te gaan zoeken. De expeditie stond onder leiding van dr. Robert Cushman Murphy van het American Museum of Natural History, en van Louis S. Mowbray, conservator van het State Aquarium van Bermuda — zoon van de Louis Mowbray die de Bermudastormvogel in 1906 had gevonden.”

 Dr. Wingate glimlacht als hij hieraan terugdenkt. Hij vertelt: „Ik voelde me erg bevoorrecht dat ik meegevraagd werd op die expeditie, want ik was immers maar een vijftienjarige schooljongen met een vogelhobby! Die zondag, 28 januari 1951, was een dag die de rest van mijn leven heeft beïnvloed. Ik zal nooit het opgetogen gezicht van dr. Murphy vergeten toen hij en Mowbray erin slaagden met een strik een levende Bermudastormvogel te vangen die in een diepe rotsspleet werd aangetroffen! De regering verklaarde de eilandjes van Castle Harbour onmiddellijk tot reservaat voor de Bermudastormvogel. In 1961 werd Nonsuch Island aan het reservaat toegevoegd en het jaar daarop gingen mijn vrouw en ik er wonen zodat ik daar opzichter kon zijn.”

„Hoeveel Bermudastormvogels hebt u tijdens die eerste expeditie gevonden?”, vraag ik als we dichter bij het reservaat komen.

„In het eerste jaar werden er maar acht broedparen gevonden”, antwoordt hij. „Het was zo lastig om de nesten te vinden dat het tien jaar heeft geduurd voordat de hele populatie — die toen uit achttien broedparen bestond — was getraceerd. In de 35 jaar dat de vogels nu beschermd worden, is hun aantal toegenomen tot 52 broedparen.”

De mens schiet te hulp

„Bermudastormvogels nestelen in holen van 2 tot 3,5 meter lang, met een bocht erin zodat er geen licht in het nest valt”, vervolgt dr. Wingate. „Om voor meer nestplaatsen te zorgen, zijn we begonnen kunstmatige holen te maken door sleuven uit te graven en die dan met beton te overdekken. De nestkamer aan het uiteinde van het hol heeft een afneembaar deksel. Zo kunnen we de nesten controleren en zien of er een ei is gelegd, en later of het is uitgekomen of niet. Als een ei dat niet is uitgekomen in de steek wordt gelaten, kunnen we het weghalen voor onderzoek en proberen te achterhalen wat er is misgegaan. Halverwege de jaren zestig waren restanten van het insectenbestrijdingsmiddel DDT er de oorzaak van dat eierschalen  dunner werden en braken. Nu zijn we bang dat chemische stoffen zoals PCB’s [polychloorbifenylen] hetzelfde effect zullen hebben. Hoewel PCB’s in Noord-Amerika en Europa verboden zijn, is dat in veel ontwikkelingslanden niet het geval.”

Er zijn nog meer uitdagingen. Dr. Wingate zegt: „Bermudastormvogels en de agressievere keerkringvogels vechten voortdurend om nestplaatsen. Een Bermudastormvogel kiest misschien een nestplaats achter in een ondiepe spleet, en dan komt er een keerkringvogel die uitgerekend bij de ingang daarvan zijn nest gaat bouwen! De lompe indringer zal het ei van de Bermudastormvogel kapotmaken of het kuiken aanvallen en doden. Beide vogelsoorten komen elk jaar naar dezelfde nestplaats terug, dus het probleem blijft jaar in jaar uit bestaan. Om de Bermudastormvogel te redden, zijn we aan de ingangen van de holen waar ze nestelen, eenvoudige houten schotjes gaan plaatsen. De schotjes hebben een ovaal gat waar de Bermudastormvogel precies doorheen kan, maar dat de iets grotere keerkringvogel buitensluit. In dit geval maakt een paar millimeter het verschil uit tussen leven en dood.”

In het reservaat

Eindelijk komen we bij het kleine eiland. Tussen twee golven door stappen we voorzichtig van de boot op de puntige rotsen. Om bij de nesten te komen, moeten we over steile, puntige rotsformaties heen klimmen. Eén nest is alleen maar met een ladder te bereiken. Dit mag voor dr. Wingate dan een dagelijkse routine zijn, voor mij is het een unieke en opwindende ervaring!

Dr. Wingate onderzoekt de plek van elk nest en ’ontcijfert’ de sporen. Komen de paren nog steeds naar hun nest? Lopen er pootafdrukken in en uit het hol? Zijn er eieren die niet zijn uitgekomen? We vinden één ei dat niet is uitgekomen, maar omdat de ouders het nog niet in de steek hebben gelaten, laat dr. Wingate het liggen. Vaak zullen Bermudastormvogels op zo’n ei blijven broeden en weigeren het op te geven. Dr. Wingate doet ook een onverwachte ontdekking: een kuiken, terwijl hij niet eens wist dat daar een ei was gelegd! Deze vondst maakt de teleurstelling over het niet-uitgekomen ei weer goed.

Dat al die inspanningen de moeite waard zijn, wordt duidelijk als dr. Wingate een deksel van een hol optilt en ik tegen een klein, grijs bolletje dons aankijk — een Bermudastormvogelkuikentje. Af en toe beweegt het iets omdat het door het binnenvallende licht wordt gestoord. In andere holen zie ik als ik naar beneden tuur een volwassen vogel die op een ei zit te broeden.

Dr. Wingate is al veel kuikens in nood te hulp gekomen. Op een keer viel een keerkringvogel een kuiken aan waarbij de snavel van het vogeltje brak. Met de moed der wanhoop lijmde dr. Wingate de gebroken stukken weer aan elkaar. Wat was hij verbaasd en gelukkig dat het kuiken het overleefde! Een andere keer redde hij een zwak kuikentje dat vroegtijdig door zijn ouders in de steek was gelaten. Hij deed het in een doos en bracht het groot met garnalen, inktvis, levertraan en vitaminen. Uiteindelijk was de vogel in staat naar zee te vliegen. De pogingen die erop gericht zijn hier weer een stormvogelpopulatie te krijgen, beginnen langzamerhand resultaat op te leveren. De vogel is zelfs het symbool van hoop genoemd voor de milieubeschermers overal ter wereld. Dr. Wingate streeft ernaar dat Nonsuch Island uiteindelijk 1000 broedparen zal huisvesten. Maar of die droom ooit zal uitkomen, zal de tijd leren.

Mijn ontmoeting met de „uitgestorven” Bermudastormvogel heeft me aan het denken gezet. Als de Schepper het opmerkt wanneer er een gewone mus op de grond valt, zal hij het toch zeker ook merken als een hele soort wordt bedreigd? (Mattheüs 10:29) Wat is het vertroostend te weten dat er een tijd zal komen dat de menselijke maatschappij niet langer een bedreiging zal vormen voor het bestaan van enige diersoort op aarde! (Jesaja 11:6-9) — Ingezonden.

[Kaarten op blz. 16]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

BERMUDA

Nonsuch Island

[Illustratie op blz. 18]

Een Bermudastormvogel in zijn hol

[Verantwoording]

Jeremy Madeiros, Conservation Officer, Bermuda

[Illustratie op blz. 18]

De ingang van een hol

[Illustratie op blz. 18]

Dr. Wingate wijst naar het schotje aan de ingang van een hol

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

Jeremy Madeiros, Conservation Officer, Bermuda

Globe: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Illustratieverantwoording op blz. 17]

© Brian Patteson

Jeremy Madeiros, Conservation Officer, Bermuda