Slaapschuld — Een groeiend probleem?

MILJOENEN mensen in deze tijd zitten zwaar in de „schuld”. Deze schuld kan er een van de hoofdoorzaken van zijn dat ze hun auto in puin rijden, hun carrière benadelen of zelfs hun huwelijk kapotmaken. Het kan een nadelige invloed hebben op hun gezondheid en hun levensduur. Het is een tekort dat tot onderdrukking van hun immuunsysteem bijdraagt, zodat ze vatbaar worden voor allerlei infecties. Zeer uiteenlopende aandoeningen zoals suikerziekte, hartkwalen en extreme zwaarlijvigheid, alsook andere gezondheidsproblemen, worden ermee in verband gebracht. Toch zijn de meeste slachtoffers zich niet bewust van deze schuld.

De boosdoener is slaapschuld, die ontstaat wanneer iemand niet de hoeveelheid gezonde slaap krijgt die goed voor hem is. Dit kan worden veroorzaakt door een slaaptekort waarvoor men zelf kiest door zijn leefstijl, of door een ongewild slaaptekort als gevolg van ziekte.

Medisch onderzoekers schatten dat de wereldbevolking nu gemiddeld een uur minder slaap per nacht krijgt dan noodzakelijk is. Hoewel dit misschien onbeduidend lijkt, is een schuld van zes miljard uur per nacht toch aanleiding geweest tot onderzoek naar zowel de verscheidenheid van met slaap verband houdende ziekten als hun invloed op de kwaliteit van het leven.

 De medische wereld bezag het chronisch onvermogen om te slapen vroeger als slechts één ziekte, gewoonlijk slapeloosheid of insomnie genoemd. Een door het Amerikaanse Congres ingestelde commissie heeft echter zeventien afzonderlijke slaapstoornissen vastgesteld. Hoe het ook zij, slapeloosheid heeft zo veel oorzaken dat het vaak als een symptoom van andere problemen wordt beschouwd, net zoals koorts een aanwijzing is van de een of andere infectie.

Zelfs een incidenteel slaaptekort kan funest zijn. Neem bijvoorbeeld Tom. Hoewel hij een ervaren chauffeur is, dook hij met zijn grote vrachtwagen over een talud, waardoor er 400 liter zwavelzuur op een snelweg terechtkwam. Tom geeft toe: „Ik was in slaap gevallen.” Uit onderzoeken op twee Amerikaanse snelwegen bleek dat naar schatting zo’n 50 procent van de fatale ongelukken door slaperige bestuurders was veroorzaakt.

Denk ook eens aan de gevaren van het moeten samenwerken met een slaperige collega. Ann Williamson, een Australische onderzoeker, zegt: „Na zeventien tot negentien uur niet geslapen  te hebben, presteerden [de deelnemers] bij sommige tests even slecht of slechter dan met een promillage [alcohol in het bloed] van 0,5.” Met andere woorden: de proefpersonen functioneerden alsof ze op of boven de grens zaten van het bloedalcoholgehalte dat in sommige landen wettelijk toegestaan is voor bestuurders! Omdat er jaarlijks honderdduizenden met slaap verband houdende ongelukken op de weg en op het werk gebeuren, zijn de wereldwijde kosten voor de productiviteit en het gezinsleven enorm. *

Welke factoren kunnen tot slaapschuld bijdragen? Eén factor is het maatschappelijke fenomeen dat de 24-uurseconomie wordt genoemd. USA Today beschrijft het als „een culturele aardbeving die onze manier van leven verandert”, en merkt op dat „een nieuwe golf van dag en nacht toegankelijke winkels en diensten ervan profiteert zich niets van de klok aan te trekken”. In veel landen kijken mensen naar tv-programma’s die de hele nacht doorgaan of zitten te internetten terwijl ze eigenlijk horen te slapen. Bovendien eisen emotionele stoornissen hun tol, vaak veroorzaakt door toegenomen zorgen als gevolg van stress en het snelle levenstempo. En tot slot zijn er allerlei lichamelijke ziekten die tot slaapschuld kunnen bijdragen.

Veel artsen merken op hoe moeilijk het is hun patiënten ertoe te brengen slaapschuld serieus te nemen. Eén arts klaagde dat chronische vermoeidheid door sommigen zelfs als „een statussymbool” wordt beschouwd. En omdat hun toestand vaak heel geleidelijk verslechtert, beseffen mensen met een slaaptekort misschien niet dat ze aan een ernstige slaapstoornis lijden. Velen redeneren: ’Ik word gewoon oud’, of ’Het is me allemaal te veel, en daarom functioneer ik niet goed’, of ’Ik ben altijd moe omdat ik nooit de lange rustperiode krijg die ik nodig heb.’

Het vereffenen van deze slaapschuld is geen makkelijke opgave. Maar als iemand begrijpt wat een gezonde slaapcyclus is en als hij leert de tekenen van slaapschuld te herkennen, kan dit hem de motivatie geven om veranderingen aan te brengen. Het herkennen van de symptomen van een ernstige slaapstoornis kan levens redden.

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 4]

Zelfs een incidenteel slaaptekort kan ernstige ongelukken veroorzaken