Daar heb je de parade van de dwergpinguïns!

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN AUSTRALIË

DE MENIGTE houdt de adem in. Oplettende ogen turen in de verte om een eerste glimp van de sterartiesten op te vangen. Het helder verlichte toneel komt tot leven wanneer er aan de rand van het water plotseling een klein figuurtje verschijnt. Wanneer er een bij komt en vervolgens weer een, gaat er een opgewonden geroezemoes door de menigte. Het nachtelijke optreden is begonnen. Dit is de parade van de dwergpinguïns van Phillip Island! *

Pinguïns marcheerden voor het eerst het wereldtoneel op toen de beroemde ontdekkingsreizigers Vasco da Gama en Fernão de Magalhães in de zestiende eeuw de grote zuidelijke zeeën bevoeren. Eerst vroegen de mensen zich af in welke categorie de pinguïn geplaatst moest worden. Hij had veren als een vogel, zwom als een vis en liep op het land als een landdier. Het waren uiteindelijk de veren die de doorslag gaven. Alleen vogels hebben veren — dus concludeerde men dat het een vogel moest zijn. Deze familie van loopvogels bestaat uit achttien soorten, variërend van de statige keizerspinguïns en de Adéliepinguïns van Antarctica tot de Galápagospinguïns aan de evenaar.

Zou u eens een kolonie pinguïns willen bezoeken in hun natuurlijke omgeving? Komt u dan mee naar Phillip Island — op slechts 140 kilometer ten zuidoosten van de moderne stad Melbourne (Australië). Elk jaar komen hier zo’n 500.000 bezoekers om zich te laten betoveren door dit miniatuurwonder. Wat maakt de dwergpinguïns van Phillip Island zo sympathiek?

„Schattig maar fel”

Bij het zien van de dwergpinguïns in hun formeel ogende zwartwitte verenkleed is iedereen meteen verkocht. Met een grootte van ongeveer 33 centimeter en een gewicht van nog geen kilo zijn ze de kleinste pinguïnsoort ter wereld. Maar vergis u niet! Wat ze in formaat te kort komen, maken ze meer dan goed met hun uithoudingsvermogen.

Professor Mike Cullen, die al meer dan twintig jaar pinguïns op Phillip Island bestudeert, legt uit dat „dwergpinguïns schattig maar fel zijn”. Deze kleinste pinguïnsoort is ook de luidruchtigste. ’s Nachts weergalmt de kolonie van het gegrom, gesnater, geschetter en gekrijs wanneer de pinguïns hun nesten tegen indringers verdedigen, een partner proberen aan te trekken, of genieten van een „koorrepetitie” met hun partner.

Toen de dwergpinguïns in 1780 voor het eerst werden beschreven, kregen ze de toepasselijke naam Eudyptula minor, Grieks voor „behendig duikertje”. Met zijn gestroomlijnde, torpedovormige lichaam, gladde, waterdichte verenkleed en zijn vinachtige vleugels lijkt hij letterlijk door het water te vliegen.

Een perfect „zwemvest”

Deze pinguïns kunnen op zoek naar voedsel wel 100 kilometer per dag zwemmen, waarbij ze indien nodig dagen of weken achtereen op zee blijven. Hoe slapen ze op zee? Het antwoord ligt opgesloten in hun opmerkelijk ontworpen verenkleed. Pinguïns hebben een dikke laag dons en elkaar overlappende veren, met een drie tot  vier keer grotere dichtheid dan die van vliegende vogels. De lucht die onder die laag wordt vastgehouden, biedt de vogel isolatie en een natuurlijk drijfvermogen — ongeveer zoals een zwemvest. Daarom kan een pinguïn makkelijk op zee slapen, al dobberend als een kurk, met zijn vinnen uitgestrekt als stabilisators, terwijl zijn snavel in deze houding veilig boven het wateroppervlak blijft.

Uiteraard zou zelfs het dikke verenkleed van de pinguïn geen bescherming bieden als het doorweekt was door het koude water waarin de vogel naar voedsel zoekt. Dat is voor de pinguïn geen probleem — een speciale vetklier boven de staart van de vogel scheidt vloeibare was af. De pinguïn strijkt met zijn bek over die was en verspreidt die vervolgens over zijn veren, waardoor ze waterdicht, schoon en gezond blijven. Geen diepzeeduiker zou een pak kunnen hebben dat beter ontworpen is voor een verblijf in het water.

Levert het gebrek aan zoet water op zee een probleem op voor dit zeedier? Vlak boven elk oog heeft hij twee uniek gebouwde klieren die het zeewater ontzouten. Door eenvoudig met zijn bek te schudden, ontdoet hij elk neusgat van overtollig zout.

Bovendien hebben pinguïns ogen die speciaal zijn ontworpen om zowel boven als onder water goed te zien. Het is duidelijk dat dit dier volmaakt is toegerust voor zijn leven in het water. Maar gelukkig voor ons brengen de dwergpinguïns niet al hun tijd op zee door.

Hun binding met het land

Phillip Island en het nabijgelegen vasteland hebben een ruige, zanderige kust die bedekt is met een dichte begroeiing van gras en gebladerte. Dit vormt voor de kolonie van 26.000 dwergpinguïns een ideale habitat. Hun leven begint in een nest dat met veel moeite door de ouders is uitgegraven in een zandduin aan de kust. Een pas gelegd ei kan verscheidene dagen koud maar levensvatbaar blijven voordat beide ouders gewetensvol om de beurt de taak van het uitbroeden voor hun rekening nemen. Broedende vogels hebben onder aan hun buik een broedvlek, die rijk is aan bloedvaten. Bij het uitbroeden van een ei zwelt deze vlek op met warm bloed, waardoor de warmte wordt afgegeven die onontbeerlijk is voor de ontwikkeling van het ei. Tussen de broedbeurten door slinkt de vlek, zodat de veren hun waterdichte functie weer kunnen opnemen en de oudervogel naar zee kan terugkeren om te foerageren.

Als het kuiken eenmaal uit het ei is gekropen, groeit hij in een fenomenaal tempo. In slechts acht tot tien weken is de jonge pinguïn net zo groot als een volwassen exemplaar en is hij gereed om naar zee te gaan. „Het is opmerkelijk dat jonge pinguïns een uitgebreide tocht op zee gaan maken gewapend met slechts een uitmuntende set fysiologische vermogens . . . en een hele reeks instincten waarmee ze kunnen overleven”, zegt het boek Little Penguin — Fairy Penguins in Australia.

De komende een tot drie jaar kunnen de jonge pinguïns wel duizenden kilometers  afleggen, terwijl ze veel van hun tijd op zee doorbrengen. De exemplaren die overleven, keren gewoonlijk terug naar hun geboortekolonie om te broeden — binnen 500 meter van de plek waar ze uit het ei kwamen. Hoe vinden ze de weg naar huis? Sommigen beweren dat pinguïns aan de hand van de zon navigeren, met gebruik van een ingebouwde biologische klok die de beweging van de zon langs de hemel compenseert. Anderen menen dat pinguïns bekende geografische oriëntatiepunten herkennen. In ieder geval is het de aanblik van deze ’zeelieden’ die na een lange reis of na een zware dag vissen weer aan land gaan, die menigten mensen naar Phillip Island trekt.

Laat de parade maar beginnen!

Vlak na zonsondergang nemen honderden opgewonden bezoekers hun plaats in, klaar om de nachtelijke pinguïnparade gade te slaan. De pinguïns hebben zich allang achter de branding voor de kust verzameld, in grote groepen of troepen die uit honderden vogels bestaan. Het strand wordt door verscheidene schijnwerpers verlicht. Er staat een beetje wind en golfjes kabbelen tegen de kustlijn. Het publiek begint te twijfelen. Waar zijn de pinguïns? Zullen ze aan land komen? Net op dat moment verschijnen de eerste dwergpinguïns — ze schuifelen nerveus langs de waterkant. Plotseling schrikken ze en verdwijnen ze in de branding. De pinguïns blijven heel alert vanwege mogelijke roofvogels zoals arenden. Al gauw komen ze terug en geleidelijk krijgen ze meer vertrouwen. Ten slotte stapt er een dappere pinguïn uit het water en waggelt kordaat over het strand in de richting van de beschutte duinen. De andere in zijn groep komen er vlot achteraan. Zonder aandacht te schenken aan het licht en de toeschouwers marcheren ze het strand op waarmee ze de indruk wekken in een levendige parade mee te lopen.

Wanneer ze de veiligheid van de duinen hebben bereikt, ontspannen de pinguïns zichtbaar en verzamelen ze zich in grotere groepen om hun veren glad te strijken. Op deze manier steekt er telkens een groep het strand over, terwijl ze even naar hun buren toe lopen en blijven staan voor een babbeltje voordat ze naar huis wandelen. Voor sommige dieren betekent dit een stevige wandel-, spring- en klauterpartij omdat ze op weg naar hun nest een schuin oplopende rots van vijftig meter op moeten.

Kleine pinguïns — Grote vragen

Net zoals andere dieren op de wereld staan ook dwergpinguïns voor talloze uitdagingen, waarvan vele met de mens te maken hebben. Tot de gevaren behoren olielozingen van passerende schepen, een kleiner wordende habitat door menselijke activiteiten, en geïntroduceerde roofdieren zoals vossen, en huisdieren.

Er zijn prijzenswaardige inspanningen verricht om die zaken aan te pakken. De laatste jaren heeft het aantal dwergpinguïns in het reservaat van Phillip Island zich gestabiliseerd. „We zijn de strijd aan het winnen . . . maar het gaat langzaam”, zegt professor Cullen. Hij voegt eraan toe: „De grootste uitdaging waarvoor we nu staan is het zeker stellen van het voedsel van de dwergpinguïn . . ., en dit houdt verband met het lot van de oceanen en de mensheid in zijn geheel.” Wat de effecten van de opwarming van de aarde en klimatologische gebeurtenissen zoals El Niño op de voedselvoorraden van de oceaan zijn, is nog heel onduidelijk en wordt nu door onderzoekers grondig bestudeerd.

De resultaten van dit onderzoek zullen ongetwijfeld onze waardering vergroten voor de afwisselende maar fragiele planeet waarop we leven. Dankzij de liefdevolle zorg voor de natuur die op Phillip Island al wordt getoond, zult u misschien ook ooit eens de gelegenheid hebben tussen de toeschouwers te zitten die opgewonden fluisteren: „Daar heb je de parade van de dwergpinguïns!”

[Voetnoot]

[Kaart op blz. 15]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

PHILLIP ISLAND

[Illustraties op blz. 16, 17]

Toeschouwers, zitplaatsen en schijnwerpers — alles is gereed voor een pinguïnparade

[Illustraties op blz. 17]

Van kuiken tot volwassen vogel in slechts tien weken

[Illustratieverantwoording op blz. 15]

Photos: Photography Scancolor Australia

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

Photos on pages 16 and 17: Photography Scancolor Australia