Newgrange — Meer vragen dan antwoorden?

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN IERLAND

IN DE vroege Ierse literatuur wordt de plaats Brú na Bóinne genoemd, wat „het Huis of Herenhuis van de Boyne” betekent. Thans worden op deze mysterieuze plaats aan een bocht in de rivier de Boyne, ongeveer vijftig kilometer ten noorden van Dublin, enkele van de oudste graftomben ter wereld blootgelegd. Een hiervan wordt Newgrange genoemd. Niemand weet precies hoe oud deze tombe is — hoewel sommigen denken dat ze ouder is dan de grote piramide van Gizeh in Egypte. Elk jaar, ten tijde van het wintersolstitium, stromen er toeristen naar Newgrange om een werkelijk spectaculair bewijs van de bekwaamheden van de mensen uit de oudheid te zien.

Waarom werd de tombe gebouwd?

Dit mysterieuze monument moet voor de bouwers ervan erg belangrijk zijn geweest. (Zie kader op blz. 24.) Waarom werden er zoveel tijd, moeite en middelen aan gespendeerd? Waarom werd deze opmerkelijke tombe gebouwd?

Brú na Bóinne, of Brugh na Boinne, werd kennelijk niet alleen beschouwd als een heilige begraafplaats maar ook als een plaats voor rituele eredienst. Professor Michael O’Kelly, die op deze plek opgravingen heeft gedaan, berichtte: „De Brú werd in verband gebracht met de Dagda, de Goede God, zijn vrouw Boann, en zijn zoon Oengus, allen behorend tot de Tuatha Dé, een volk dat in Ierland zou hebben gewoond voordat de Kelten kwamen en dat zich daarna in de elfenheuvels en -forten van Ierland heeft teruggetrokken. Ze werden . . . beschouwd als bovennatuurlijke wezens die het vermogen hadden dingen te doen, en die ook deden, die de macht van stervelingen te boven ging.” — Newgrange — Archaeology, Art and Legend.

Boann was de mythische godin naar wie de rivier de Boyne werd genoemd. Omdat de rivier aan drie zijden rond de grafheuvel stroomt, kunnen de bouwers hebben gemeend dat Boann de plek tegen kwaad zou beschermen. Volgens Martin Brennan, een onderzoeker, dachten ze misschien ook dat enkele van de goden daadwerkelijk in de heuvel woonden. Hij zegt zelfs dat de vroegste mythologie rond de heuvels aangeeft dat ze „werden bezien als woonplaats van aldaar verwekte en geboren levende goden”. — The Stars and the Stones.

Maar Newgrange was meer dan een graftombe voor de doden en een woonplaats voor de goden. Het is een van de oudste astronomisch uitgelijnde monumenten ter wereld. De architecten brachten de lange gang en grafkamer met de grootste precisie op één lijn met de plek aan de horizon waar de zon ten tijde van het wintersolstitium opkomt. Vervolgens brachten ze boven de ingang naar de graftombe een speciale opening aan. Hierdoor konden de stralen van de opkomende zon het binnenste deel van de tombe bereiken.

Zelfs nu nog komen er toeristen naar Newgrange ten tijde van het wintersolstitium, wanneer het zonlicht zo’n vijftien minuten de binnenste kamer binnendringt. Clare Tuffy, manager van het bezoekerscentrum van Brú na Bóinne, zei: „Sommige mensen geloven dat het zonlicht dat in het binnenste van de heuvel doordringt een soort huwelijk tussen de godin van de aarde en de god van de zon voorstelde en  dat de mensen in die tijd dachten dat dit vruchtbaarheid zou brengen voor de grond.”

Het raadsel van de steengravures

Voor zover we weten, hebben de mysterieuze bouwers van de tomben geen geschreven verslagen nagelaten. Maar ze hebben hun werk als het ware gesigneerd met enkele opmerkelijke steengravures. Ze graveerden spiralen, zigzaglijnen, rechthoeken, driehoeken, bogen, cirkels en andere vormen, waarschijnlijk met gebruik van slechts een stuk vuursteen of kwarts en een steenhamer. Brennan noemt hun nalatenschap aan Ierland „de grootste verzameling van megalithische kunst ter wereld”.

Sommigen menen dat de raadselachtige graveersels kunnen worden ontcijferd en dat ze een gedegen kennis van astronomie weerspiegelen. Brennan denkt dat ze de activiteit van de zon en de maan afbeelden. „Het is aannemelijk dat . . . zowel de grafheuvels als de symbolen werden beschouwd als gewijd aan de zon en de maan”, zegt hij. „Die herkenning alleen al verklaart — voor een groot deel — veel van de kunst.” Maar andere deskundigen zijn het eens met de eerder  geciteerde O’Kelly, die schreef dat de graveersels „een betekenis moeten hebben gehad voor de mensen die ernaar keken, maar dat het onwaarschijnlijk is dat we er ooit achter zullen komen wat die betekenis was. Het moet een onderdeel blijven van het mysterie van de Brú of het herenhuis van de goden uit de oudheid.”

„In intellectueel opzicht ontwikkelde mensen”

Het lijkt misschien alsof Newgrange een en al vraag is zonder enig antwoord. De mysteries rond de bouwers van de ganggraven van Brú na Bóinne blijven grotendeels onbeantwoord. Maar er is ten minste één ding vastgesteld. En dat is dat de bouwers geen primitieve mensen waren. O’Kelly zei zelfs dat de architecten, kunstenaars en handwerkslieden van Newgrange „van een hoog cultureel niveau moeten zijn geweest”. De schrijver Peter Harbison zegt dat de bouwers „in het geheel geen primitieve, holbewonerachtige woestelingen waren zoals de gangbare legende luidt . . . Het waren in intellectueel opzicht ontwikkelde mensen.”

Het is waar dat we niet weten wie Newgrange in Brú na Bóinne hebben gebouwd. Toch vormt het een sprekend bewijs van de vindingrijkheid en intelligentie van de architecten en bouwers uit de oudheid die eraan hebben gewerkt — wie zij ook geweest mogen zijn.

[Kader/Illustratie op blz. 24]

De bouwers en het gebouw

Wat weten we over de bouwers van Newgrange? „Heel weinig”, zei Clare Tuffy, manager van het bezoekerscentrum van Brú na Bóinne. „Maar een paar dingen zijn we wel te weten gekomen. We weten dat het boeren waren. Ook waren ze welgesteld — dat moest ook wel als ze de middelen hadden om zo’n indrukwekkende tombe te bouwen. En ze hadden geen metalen werktuigen.”

Met gebruik van enorme platte rechthoekige stenen van wel 10 ton, vervaardigden de bouwers een gang van bijna 19 meter lang, 2 meter hoog en zo breed dat een man er gemakkelijk door kan lopen. De gang komt uit in een 6 meter brede grafkamer met 3 zijkamers. De gang en de kamer hebben de vorm van een lang kruis.

Boven die grafkamer hebben deze ingenieuze bouwers uit de oudheid andere kolossale stenen gebruikt, zonder specie, om een booggewelf van 6 meter hoog op te richten. Boven op de tombe hebben ze vervolgens een enorme grafheuvel gebouwd met een doorsnede van 80 meter en een hoogte van 12 meter. Ook bouwden ze een steunmuur van keien, die ze aan de voorzijde bedekten met kwartskiezeltjes. Aan de rand van de grafheuvel legden ze rondom 97 reusachtige kantstenen, met elk een gewicht van tussen de 2 en 5 ton. Ergens in het verleden zijn de kantstenen en de ingang naar de tombe bedolven geraakt. In 1699 stuitte een arbeider die stenen zocht, op de ingang en zo kwam dit oude ganggraf weer te voorschijn.

[Illustratie]

Entree van ganggraf van Newgrange

[Kaart op blz. 22]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Newgrange

DUBLIN

[Illustraties op blz. 23]

Boven: Elk jaar dringt het zonlicht ten tijde van het wintersolstitium zo’n vijftien minuten door in de binnenste kamer

Onder: Grafkamer van de binnenste zijkamer; let op het graveersel met drie spiralen

[Verantwoording]

All pictures on pages 22-3 except map: Dúchas, The Heritage Service, Ireland

[Illustratie op blz. 24]

Megalithische grafheuvel en tombe

[Verantwoording]

Dúchas, The Heritage Service, Ireland