een melaatse: Iemand met een ernstige huidziekte, zoals lepra. Als er melaatsheid bij iemand werd geconstateerd, werd hij buiten de samenleving gesloten totdat hij genezen was (Le 13:2, vtn., 45, 46; zie Woordenlijst).

hem eer ging bewijzen: Of ‘zich voor hem neerboog’, ‘hem eerde’. Ook in de Hebreeuwse Geschriften wordt gezegd dat mensen zich neerbogen als ze profeten, koningen of andere vertegenwoordigers van God ontmoetten (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Kon 1:16; 2Kon 4:36, 37). Deze man besefte blijkbaar dat hij sprak met een vertegenwoordiger van God die het vermogen had mensen te genezen. Het was passend om zich neer te buigen uit respect voor Jehovah’s toekomstige koning (Mt 9:18; zie voor meer informatie over het Griekse woord dat hier wordt gebruikt de aantekening bij Mt 2:2).

raakte hem aan: De wet van Mozes vereiste dat melaatsen in quarantaine werden geplaatst om anderen tegen besmetting te beschermen (Le 13:45, 46; Nu 5:1-4). Maar Joodse religieuze leiders legden extra regels op. Mensen moesten bijvoorbeeld minstens vier el (ongeveer 1,8 m) bij een melaatse vandaan blijven, maar als het waaide was dat 100 el (zo’n 45 m). Zulke regels leidden ertoe dat melaatsen harteloos behandeld werden. De Joodse traditie spreekt gunstig over een rabbi die zich voor melaatsen verborg en over een andere rabbi die stenen naar ze gooide om ze op afstand te houden. In tegenstelling daarmee was Jezus zo diep geraakt door het lot van de melaatse dat hij iets deed wat andere Joden ondenkbaar vonden: hij raakte de man aan. Dat deed hij terwijl hij de melaatse ook had kunnen genezen door alleen iets te zeggen (Mt 8:5-13).

Ik wil het!: Jezus luisterde niet alleen naar het verzoek maar liet ook weten dat hij er heel graag aan wilde voldoen. Zo liet hij zien dat hij werd gemotiveerd door meer dan alleen plichtsgevoel.

aan niemand vertelt: Zie aantekening bij Mr 1:44.

ga je aan de priester laten zien: Volgens de wet van Mozes moest een priester controleren of een melaatse genezen was. De genezen melaatse moest naar de tempel reizen en een offer brengen: twee levende, reine vogels, cederhout, scharlakenrood draad en hysop (Le 14:2-32).

Kapernaüm: Zie aantekening bij Mt 4:13.

legerofficier: Of ‘centurio’, dat wil zeggen iemand die in het Romeinse leger het bevel had over zo’n 100 soldaten.

mijn dienaar: Het Griekse woord dat hier met ‘dienaar’ is vertaald, betekent letterlijk ‘kind’, ‘jongere’. Het werd wel gebruikt voor een slaaf voor wie de meester een mate van genegenheid had, mogelijk een persoonlijke bediende.

velen uit het oosten en het westen: Dit duidt erop dat niet-Joden deel zouden hebben aan het Koninkrijk.

aan tafel zullen gaan: Of ‘aan tafel zullen aanliggen’. In Bijbelse tijden werden bij grote maaltijden of feestmaaltijden vaak rustbanken rond een tafel geplaatst. De gasten leunden meestal met hun linkerelleboog op een kussen, met hun hoofd in de richting van de tafel. Het was de gewoonte om met de rechterhand te eten. Met iemand aan tafel aanliggen duidde op een hechte band met die persoon. De Joden van die tijd zouden dat nooit met een niet-Jood doen.

knarsetanden: Of ‘de tanden op elkaar klemmen’. Het kan de gedachte overbrengen van frustratie, wanhoop en boosheid, mogelijk geuit door bittere woorden en geweld.

Petrus’ schoonmoeder: Zie aantekening bij Lu 4:38.

Ze had koorts: Zie aantekening bij Lu 4:38.

’s Avonds: Dat wil zeggen na afloop van de sabbat, zoals blijkt uit de parallelverslagen in Mr 1:21-32 en Lu 4:31-40.

ging in vervulling wat via de profeet Jesaja was gezegd: Zie aantekening bij Mt 1:22.

gedragen: Of ‘weggedragen’, ‘verwijderd’. Onder inspiratie past Mattheüs hier Jes 53:4 toe op de wonderbaarlijke genezingen die Jezus deed. De grotere vervulling van Jes 53:4 zal plaatsvinden als Jezus zonde volledig wegdraagt, net zoals de bok ‘voor Azazel’ op de Verzoendag de zonden van Israël de woestijn in droeg (Le 16:10, 20-22). Door zonde weg te dragen zou Jezus de grondoorzaak van ziekte verwijderen voor iedereen die in de waarde van zijn slachtoffer gelooft.

de overkant: Dat wil zeggen de oostelijke oever van het Meer van Galilea.

Mensenzoon: Of ‘Zoon van een mens’. Deze uitdrukking komt in de evangeliën zo’n 80 keer voor. Jezus paste die op zichzelf toe, blijkbaar om te beklemtonen dat hij echt een mens was, geboren uit een vrouw, en dat hij een passende menselijke tegenhanger van Adam was, met de macht om de mensheid te verlossen van zonde en de dood (Ro 5:12, 14, 15). Deze term laat ook uitkomen dat Jezus de Messias was, de Christus (Da 7:13, 14; zie Woordenlijst).

geen plek om zijn hoofd neer te leggen: Dat betekende dat hij geen eigen huis had.

om mijn vader te begraven: Zie aantekening bij Lu 9:59.

laat de doden hun doden begraven: Zie aantekening bij Lu 9:60.

hevig te stormen: Zware stormen komen op het Meer van Galilea vaak voor. Het wateroppervlak ligt zo’n 210 m beneden zeeniveau, en de temperatuur van de lucht is boven het meer warmer dan op de omringende hoogvlakten en bergen. Daardoor ontstaan atmosferische storingen en sterke winden die hoge golven kunnen veroorzaken.

Wat is jullie geloof toch klein!: Jezus bedoelde niet dat ze geen geloof hadden maar dat ze te weinig geloof hadden (Mt 14:31; 16:8; Lu 12:28; zie aantekening bij Mt 6:30).

gebied van de Gadarenen: Een gebied aan de overkant (oostelijke oever) van het Meer van Galilea. Misschien ging het om het gebied tussen het meer en Gadara, dat op 10 km van het meer lag. Dat wordt ondersteund door munten uit Gadara, waarop vaak een schip staat afgebeeld. Markus en Lukas noemen deze regio ‘het gebied van de Gerasenen’. (Zie aantekening bij Mr 5:1.) Misschien overlapten deze regio’s elkaar. (Zie App. A7, kaart 3B, ‘Activiteit bij het Meer van Galilea’ en App. B10.)

begraafplaats: Of ‘herinneringsgraven’. (Zie Woordenlijst.) Deze graven waren kennelijk grotten of grafkamers die in de rotsen waren uitgehakt. Meestal lagen ze buiten de steden. Begraafplaatsen werden door de Joden gemeden omdat ze ceremonieel onrein waren. Daardoor waren ze een ideale verblijfplaats voor krankzinnige of door demonen bezeten mensen.

twee: Markus (5:2) en Lukas (8:27) vermelden in hun verslag maar één man die door demonen bezeten was. (Zie aantekening bij Mr 5:2.)

wat hebben we met jou te maken?: Of ‘Wat hebben wij en jij gemeen?’ De letterlijke vertaling van deze retorische vraag is: ‘Wat voor ons en voor jou?’ Dit Semitische idioom komt voor in de Hebreeuwse Geschriften (Joz 22:24; Re 11:12; 2Sa 16:10; 19:22; 1Kon 17:18; 2Kon 3:13; 2Kr 35:21; Ho 14:8), en in de Griekse Geschriften wordt een vergelijkbare Griekse uitdrukking gebruikt (Mt 8:29; Mr 1:24; 5:7; Lu 4:34; 8:28; Jo 2:4). De precieze betekenis verschilt, afhankelijk van de context. In dit vers worden vijandigheid en afkeer uitgedrukt, en sommigen geven het weer met ‘Laat ons met rust!’ of ‘Wat moet je van ons?’ In andere contexten wordt er een verschil van mening mee uitgedrukt of een weigering om op een voorgestelde actie in te gaan, maar zonder minachting, arrogantie of vijandigheid. (Zie aantekening bij Jo 2:4.)

pijn te doen: In Mt 18:34 wordt een verwant Grieks woord gebruikt voor ‘de bewakers’. In deze context lijkt ‘pijn doen’ te duiden op het vasthouden in ‘de afgrond’ die in het parallelverslag in Lu 8:31 wordt genoemd.

varkens: Volgens de wet waren varkens onrein, maar in dit gebied werden ze gehouden. Of ‘de varkenshoeders’ (Mt 8:33) Joden waren die de wet overtraden, wordt niet vermeld. Maar er was een afzetmarkt voor varkensvlees onder de vele niet-Joden die in het gebied van de Dekapolis woonden, want zowel Grieken als Romeinen vonden het een delicatesse.