Tau Tala he Matahiku
1 IEHOVA
Ko e higoa he Atua ko Iehova ti kua maama ke kakano “To Fakamooli Ai a Ia ke he Mena Ia.” Ko Iehova ko e Atua malolō ue atu, ti tufuga e ia e tau mena oti kana. Ha ha ia Iehova e malolō ke taute ha mena kua fifili a ia ke taute.
He faka-Heperu, ne tohi e higoa he Atua ke he fā e matatohi. He faka-Peritania, ko e tau matatohi ia ko e YHWH po ke JHVH. Ko e higoa he Atua ne tohi he vagahau Heperu fakamua i loto he Tohi Tapu ke teitei laga 7,000. Ke he tau tagata he lalolagi katoa kua kehekehe e puhala ne tohi aki e higoa Iehova, mo e fakaleo ai ke he puhala fa mahani he vagahau ha lautolu.
2 KO E TOHI TAPU KUA “MAI HE AGAGA HE ATUA”
Ko e Tohia he Tohi Tapu ko e Atua, ka e fakaaoga e ia e tau tagata taane ke tohi ai. Tatai e mena nei mo e tagata pisinisi ne fekau e tohikupu haana ke tohi hifo e tau manatu haana. Fakaaoga he Atua e agaaga tapu haana ke takitaki e tau tagata ne tohia e Tohi Tapu ke fakamau hifo haana a tau manatu. Kehekehe e tau puhala ne takitaki he agaaga he Atua a lautolu, falu magaaho ne kitia e lautolu e tau fakakiteaga po ke tau miti ti tohi hifo mogoia e lautolu.
3 TAU MATAPATU FAKAAKOAGA
Ko e tau fakaakoaga anei i loto he Tohi Tapu ne fakamaama e matakupu mooli. Ma e fakatai, ko e matapatu fakaakoaga “ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki,” ne fakaako mai na lauia a tautolu ke he puhala mitaki po ke kelea ha ko e tau tagata ne lafi mo tautolu. (1 Korinito 15:33) Mo e matapatu fakaakoaga “ha ko e mena kua gana he tagata, ko e mena ia ni ke helehele mai ai e ia,” ne fakaako mai kua nakai maeke a tautolu ke kalo he fua he tau gahua ha tautolu.—Kalatia 6:7.
4 PEROFETAAGA
Ko e fekau anei mai he Atua. Liga ko e fakamaamaaga he finagalo he Atua, fakaakoaga ke he mahani, poakiaga, po ke fakafiliaga. Ko e fekau foki hagaao ke he taha mena ka tupu anoiha. Ti loga e perofetaaga i loto he Tohi Tapu ne fitā he fakamooli.
5 TAU PEROFETAAGA HAGAAO KE HE MESIA
Ko Iesu ne fakamooli e tau perofetaaga loga he Tohi Tapu hagaao ke he Mesia. Kikite puha “ Tau Perofetaaga Hagaao ke he Mesia.”
▸ Ve. 2, para. 17, matahui tala
6 FINAGALO HA IEHOVA MA E LALOLAGI
Tufugatia e Iehova e lalolagi ke eke mo kaina parataiso ma e tau tagata kua fakaalofa ki a Ia. Nakaila hiki e finagalo haana. To nakai leva ti utakehe he Atua e mahani kelea ka e foaki ke he tau tagata haana e moui tukulagi.
7 SATANI KO E TIAPOLO
Ko Satani ko e agelu ne kamata e totokoaga ke he Atua. Fakahigoa a ia ko Satani ne kakano “Totoko,” ha kua tau atu a ia ki a Iehova. Fakahigoa foki a ia ko e Tiapolo ne kakano “Pikopiko.” Age e higoa nei ki a ia ha kua talahau e ia e tau pikopiko hagaao ke he Atua mo e fakahehē e tau tagata.
8 TAU AGELU
Ne tufugatia fakamua e Iehova e tau agelu ato tufugatia e ia e lalolagi. Tufugatia a lautolu ke nonofo he lagi. Molea e teau miliona he tau agelu. (Tanielu 7:10) Fai higoa a lautolu ti kehekehe e tau aga, mo e fakatokolalo e tau agelu fakamooli he nakai talia ke tapuaki e tau tagata ki a lautolu. Kehekehe e tau tuaga ha lautolu ti kehekehe e tau gahua ne kotofa ki ai. Falu gahua nei ko e fekafekau ki mua he nofoaiki ha Iehova, talahau e tau fekau haana, puipui mo e takitaki e tau fekafekau haana he lalolagi, fakahoko e tau fakafiliaga haana, mo e lalago e gahua fakamatala. (Salamo 34:7; Fakakiteaga 14:6; 22:8, 9) He vahā anoiha, to fakalataha a lautolu mo Iesu ke tau he tauaga i Amaketo.—Fakakiteaga 16:14, 16; 19:14, 15.
9 AGAHALA
Ha mena ne logona hifo, manamanatu, po ke taute e tautolu kua totoko ki a Iehova po ke haana finagalo, ko e agahala. Ha kua moumou he agahala e fakafetuiaga ha tautolu mo e Atua, kua foaki mai e ia e tau matafakatufono mo e tau matapatu fakaakoaga ke lagomatai a tautolu ke kalo kehe mai he agahala pauaki. He kamataaga, ne mitaki katoatoa e tau mena oti ne tufugatia e Iehova, ka ko e magaaho ne fifili a Atamu mo Eva ke nakai omaoma ki a Iehova, ne agahala a laua ti nakai mitaki katoatoa. Fuakau a laua ti mamate, mo e ha kua moua e tautolu e agahala mai ia Atamu, ne fuakau foki a tautolu ti mamate.
10 AMAKETO
Ko e tauaga he Atua anei ke moumou e lalolagi ha Satani mo e tau mahani kelea oti kana.
11 KAUTU HE ATUA
Ko e Kautu he Atua ko e fakatufono kua fakatū e Iehova i luga he lagi. Ko Iesu Keriso hane pule ko e Patuiki i ai. He vahā anoiha, to fakaaoga e Iehova e Kautu ke utakehe e tau mahani kelea oti kana. To pule e Kautu he Atua ke he lalolagi.
12 IESU KERISO
Tufugatia fakamua he Atua a Iesu ato tufugatia e tau mena oti. Fakafano mai e Iehova a Iesu ke he lalolagi ke mate ma e tau tagata oti kana. He mole e tamate a Iesu, ne fakaliu tu mai e Iehova a ia. Kua pule a Iesu mogonei he lagi ko e Patuiki he Kautu he Atua.
13 PEROFETAAGA KE HE 70 E VAHĀ TAPU
Ne perofeta, po ke talahau tuai he Tohi Tapu e magaaho ka kitia e Mesia. To hoko e mena nei he fakaotiaga he magahala ne fakahigoa ko e 69 e vahā tapu, ne kamata he tau 455 F.V.N. ti fakaoti he tau 29 V.N.
Iloa fēfē e tautolu kua fakaoti ai he 29 V.N.? Kamata e 69 e vahā tapu he tau 455 F.V.N. he magaaho ne hoko a Nehemia ki Ierusalema mo e kamata ke liu ati hake e maaga. (Tanielu 9:25; Nehemia 2:1, 5-8) Tuga ni e kupu “tasini” ne manamanatu a tautolu ke he numera 12, pihia foki e talahauaga “vahā tapu” kua fakamanatu ki a tautolu e numera 7. Ko e tau vahā tapu he perofetaaga nei kua nakai ko e tau vahā tapu ne fitu e aho ka ko e tau vahā tapu ne fitu e tau, ti lautatai mo e perofetaaga “ko e aho taha ko e tau taha ia.” (Numera 14:34; Esekielu 4:6) Kakano e mena nei ko e tau vahā tapu takitaha kua fitu e tau he loa ti ko e 69 e vahā tapu kua moua ai 483 e tau (69 x 7). Ka totou e tautolu 483 e tau mai he 455 F.V.N., ti hoko a tautolu ke he tau 29 V.N. Ko e tau tonu ia ne papatiso a Iesu ti eke mo Mesia!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Liu e perofetaaga ia talahau tuai foki hagaao ke he taha e vahā tapu, ko e fitu e tau ne lafi ki luga. He magahala nei, ko e tau 33 V.N. to tamate e Mesia, ti kamata he tau 36 V.N., ko e tala mitaki ke he Kautu he Atua to fakamatala ke he tau motu oti kana mo e nakai ke he tau Iutaia hokoia.—14 KO E FAKAAKOAGA FAKAVAI KE HE ATUA TOLU TAHA TAPU
Fakaako mai he Tohi Tapu ko Iehova ko e Atua e Tufuga ti tufugatia e ia a Iesu ato tufugatia e tau mena oti ne toe. (Kolose 1:15, 16) Ko Iesu ne nakai ko e Atua Malolō Ue Atu. Nakai talahau e ia kua tatai a ia mo e Atua. Ka e pehē a Iesu: “Ha ko e mena mua haku a Matua ia au.” (Ioane 14:28; 1 Korinito 15:28) Ka e fakaako e falu lotu ke he Atua Tolu Taha Tapu, ko e Atua ne tokotolu i loto he taha: ko e Matua, ko e Tama, mo e agaaga tapu. Nakai tu e talahauaga “Atua Tolu Taha Tapu” i loto he Tohi Tapu. Ko e fakaakoaga fakavai anei.
Ko e agaaga tapu ko e malolō gahuahua he Atua, ko e malolō ne fakaaoga e ia ke fakahoko aki e finagalo haana. Nakai ko e tagata e mena nei. Ma e fakatai, ko e tau Kerisiano fakamua “ne fakapuke foki a lautolu oti ke he Agaga Tapu,” ti pehē a Iehova: “To liligi hifo ai e au haku a Agaga ki luga he tau tagata oti kana.”—Gahua 2:1-4, 17.
15 KO E AKAU FAKALAVA
He tapuaki e tau Kerisiano mooli ke he Atua, nakai fakaaoga e lautolu e akau fakalava (cross). Ko e ha?
-
Kua leva lahi e fakaaoga he lotu fakavai e akau fakalava. He vahā i tuai ne fakaaoga ai ke tapuaki ke he tau tufugatia mo e ke he tau mahani feuaki pouliuli. He 300 tau fakamua he mole e mate ha Iesu, nakai fakaaoga he tau Kerisiano e akau fakalava he tapuakiaga ha lautolu. Fai magaaho mogoia he mole, ne taute he Pule Atu Motu Roma ko Constantine e akau fakalava ko e fakamailoga he faka-Kerisiano. Ne fakaaoga e fakamailoga ia he lali ke mahuiga lahi e lotu faka-Kerisiano. Ka e nakai fai matutakiaga e akau fakalava mo Iesu Keriso. Fakamaama he New Catholic Encyclopedia: “Fakaaoga e akau fakalava he tau
motu ato faka-Kerisiano mo e tau tagata ne nakai ko e tau Kerisiano.” -
Nakai mate a Iesu he akau fakalava. Ko e tau kupu Heleni ne fakaliliu “akau fakalava” ne kakano ko e “pou,” “patu akau,” po ke “akau.” Fakamaama he The Companion Bible: “Kua nakai kakano ke ua e patu akau ne fakalava taha i luga he taha, ka ko e taha ni e patu akau. Nakai fai talahauaga e vagahau Heleni he [Maveheaga Foou] ne hagaao ke he ua e patu akau.” Ne mate a Iesu i luga he taha ni e patu akau.
-
Nakai manako a Iehova ke fakaaoga e tautolu e tau mena fakatai po ke tau fakamailoga he tapuakiaga ha tautolu.—Esoto 20:4, 5; 1 Korinito 10:14.
16 KO E FAKAMANATUAGA
Poaki e Iesu e tau tutaki haana ke taute e Fakamanatuaga he mate haana. Taute e lautolu e mena nei he tau tau takitaha he Nisana 14, ko e aho ia ne tatai mo e aho ne fakahoko he tau Isaraela e Paseka. Ko e areto, po ke falaoa mo e uaina ne fakatai ke he tino mo e toto ha Iesu ne uta viko ke he tau tagata oti he Fakamanatuaga. Ko lautolu ka pule mo Iesu he lagi kua kai e falaoa mo e inu e uaina. Ko lautolu ne amaamanaki ke momoui tukulagi he lalolagi kua fakalilifu he o atu ke he Fakamanatuaga ka e nakai kai e falaoa po ke inu e uaina.
17 AGAAGA
Ko e kupu Heperu fakamua ruʹach mo e kupu Heleni pneuʹma ne fa fakaliliu ‘agaaga’ he Tohi Tapu Niue.
Pete kua hagaao tumau e tau kupu nei ke he taha mena nakai kitia, ne nakai hagaao ai ke he vala he tino ne moui he mole e mate. Ka e fakaako he Tohi Tapu ko e agaaga ko e malolō gahuahua nakai kitia ne fakamomoui e tau mena momoui oti. Fakamooli e mena nei mai he falu kupu tohi he Tohi Tapu Kenese 6:17; 7:15, 22; Ieremia 10:14; Salamo 104:29; Fakakiteaga 13:15.
ne fakaliliu e kupu taha ia ko e fafagu.—He falu talahauaga, kua fakaliliu foki e tau kupu nei ko e matagi, tau logonaaga ne fakaohooho e tagata mai he loto haana, tau mena momoui fakaagaaga, mo e malolō gahuahua he Atua po ke agaaga tapu.—Esoto 32:21; Sakaria 6:5; Mataio 12:43; Luka 11:13; Efeso 4:23.
18 KEHENA
Ko Kehena ko e higoa he pahua ne tata ki Ierusalema ne tugi mo e moumou ai e tau otaota. Nakai fai fakamooliaga he vahā ha Iesu ko e mena fakamamahi po ke tugi moui e tau manu po ke tau tagata he pahua nei. Ti nakai fakamailoga a Kehena ko e matakavi nakai kitia ne fakamamahi mo e tugi tumau ai e tau tagata ne mamate. He tutala a Iesu hagaao ke he tau tagata ka tolo ki Kehena, kua tutala a ia hagaao ke he mate tukulagi.—Mataio 5:22; 10:28.
19 KO E LIOGI HE IKI
Ko e liogi nei ne talahau e Iesu he fakaako ke he tau tutaki haana ke liogi. Fakahigoa ai foki ko e liogi Ha Mautolu a Matua po ke liogi fakatai. Ma e fakatai, fakaako e Iesu a tautolu ke liogi pehē:
-
“Kia tapu hau a higoa”
Liogi a tautolu ki a Iehova ke fakameā e higoa haana mai he tau pikopiko oti kana. He taute pihia ko e tau mena momoui oti he lagi mo e lalolagi to fakaheke mo e fakalilifu e higoa he Atua.
-
“Kia hoko mai hau a kautu”
Liogi a tautolu ma e fakatufono he Atua ke moumou e lalolagi kelea ha Satani, ke pule ke he lalolagi, mo e ke taute e lalolagi mo parataiso.
-
“Kia eke hau a finagalo ke he lalolagi”
Liogi a tautolu ke fakamooli e finagalo he Atua ma e lalolagi ke maeke e tau tagata omaoma mo e mitaki katoatoa ke momoui tukulagi he Parataiso, tuga e manako ha Iehova he magaaho ne tufugatia e tau tagata.
20 KO E LUKUTOTO
Foaki e Iehova e lukutoto ke fakahao e tau tagata mai he agahala mo e mate. Ko e lukutoto ko e totogi ke liu fakatau mai e moui mitaki katoatoa ne galo he tagata fakamua ko Atamu, mo e ke fakafoou e fakafetuiaga nakai mitaki he tagata mo Iehova. Fakafano mai he Atua a Iesu ke he lalolagi ke mate ma e tau tagata agahala oti. Ko e mate ha Iesu ati maeke e tau tagata oti kana ke momoui tukulagi mo e mitaki katoatoa.
21 KO E HA NE AOGA LAHI E TAU 1914?
Ko e perofetaaga he Tanielu veveheaga 4 ne fakaako mai to fakatū he Atua e Kautu haana he 1914.
Ko e perofetaaga: Ne foaki e Iehova ke he Patuiki ko Nepukanesa e miti fakaperofeta hagaao ke he akau lahi ne hio ki lalo. He miti, ko e pipi lapatoa mo e apakula kua tuku ke he tagutugutu he akau ke ua moui ai ke he “fitu e tau.” Ka mole ia, to liu e akau ke moui.—Tanielu 4:1, 10-16.
Kakano he perofetaaga ma tautolu: Kua hukui he akau e pule he Atua. Ke he loga e tau tau, ne fakaaoga e Iehova e tau patuiki i Ierusalema ke pule ke he motu ko Isaraela. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 29:23) Ka kua nakai fakamooli e tau patuiki ia, ti fakaoti e pule ha lautolu. Ne moumou a Ierusalema he tau 607 F.V.N. Ko e kamataaga a ia he “fitu e tau.” (2 Tau Patuiki 25:1, 8-10; Esekielu 21:25-27) Magaaho ne pehē a Iesu, “To taholi foki a Ierusalema he tau motu kehe, ato fakakatoa ai e tau vaha he tau motu kehe,” kua tutala a ia hagaao ke he “fitu e tau.” (Luka 21:24) Ti nakai fakaoti e “fitu e tau” he magaaho ne nofo a Iesu he lalolagi. Mavehe a Iehova ke kotofa e Patuiki he matahiku he “fitu e tau.” He pule e Patuiki foou nei ko Iesu, to loga e tau monuina ka tamai ke he tau tagata he Atua he lalolagi katoa, ti nakai fai fakaotiaga.—Luka 1:30-33.
Ko e loa he “fitu e tau”: Ko e “fitu e tau” ne katoa ai ke he 2,520 e tau. Ka totou e tautolu 2,520 e tau he kamata mai he tau 607 F.V.N., to hoko a tautolu ke he tau 1914. Ko e magaaho ia ne fakatū e Iehova a Iesu ko e Mesia, ko e Patuiki he Kautu he Atua he lagi.
Moua fēfē e tautolu e numera 2,520? Pehē e Tohi Tapu ko e tolu mo e hafa e tau kua tatai ke he 1,260 e aho. (Fakakiteaga 12:6, 14) Ti ko e “fitu e tau” kua fakalahiua e numera ia, po ke 2,520 e aho. Ko e 2,520 e aho kua tatai ke he 2,520 e tau ha ko e puhala fakaperofeta “ko e aho taha ko e tau taha.”—Numera 14:34; Esekielu 4:6.
22 MEKAELI KO E AGELU NE MUA
Ko e tau kupu “agelu ne mua” kua kakano “iki he tau agelu.” Taha ni e agelu ne mua ne totoku he Tohi Tapu, ti ko e higoa haana ko Mekaeli.—Tanielu 12:1; Iuta 9.
Ko Mekaeli e Takitaki he kau he tau agelu fakamooli he Atua. Pehē e Fakakiteaga 12:7: “Ko Mekaeli mo e hana tau agelu kua tau ke he tarako, . . . mo e hana tau agelu.” Talahau he tohi ha Fakakiteaga ko e Takitaki he kau he Atua ko Iesu, ti ko Mekaeli e taha higoa ha Iesu.—Fakakiteaga 19:14-16.
23 TAU AHO FAKAMUI
Ko e talahauaga nei kua hagaao ke he magahala ka lalahi e tau mena tutupu ke he lalolagi he teitei e Kautu he Atua ke fakaoti e lalolagi ha Satani. Ko e tau talahauaga ne tatai, tuga e “fakaotiaga he lalolagi” mo e “ka hau e Tama he tagata,” ne fakaaoga he perofetaaga he Tohi Tapu ke hagaao ke he magahala ia foki. (Mataio 24:3, 27, 37) Kua kamata e “tau aho fakamui” he magaaho ne kamata e Kautu he Atua ke pule i luga he lagi he 1914 mo e to oti ai he magaaho ka moumou e lalolagi ha Satani i Amaketo.—2 Timoteo 3:1; 2 Peteru 3:3.
24 LIU TU MAI
Magaaho ka liu e Atua fakamoui e tagata ne mate, kua fakahigoa e mena ia ko e liu tu mai. Hiva e liu tu mai ne talahau he Tohi Tapu. Ko Elia, Elisaio, Iesu, Peteru, mo Paulo ne fakaliu tu mai e lautolu falu tagata. Maeke ni e tau mana nei ha ko e malolō he Atua. Mavehe a Iehova ke fakaliu tu mai a “lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne Gahua 24:15) Talahau foki he Tohi Tapu e liu tu mai ke he lagi. Ti tupu e mena nei ki a lautolu kua fifili, po ke fakauku he Atua he liliu tutū mai ke fakalataha mo Iesu he lagi.—Ioane 5:28, 29; 11:25; Filipi 3:11; Fakakiteaga 20:5, 6.
hepehepe” ke momoui he lalolagi. (25 FAKATEMONI (FAKATAULATUA)
Ko e fakatemoni po ke fakataulatua ko e matagahua kelea he lali ke matutaki mo e tau agaaga, he matutaki fakahako ai po ke puhala he taha tagata tuga e taulatua, po ke tagata talahau tuai (psychic). Ne taute he tau tagata e tau mena fakatemoni ha kua talitonu a lautolu ke he fakaakoaga fakavai ko e mena moui e agaaga he tau tagata ka mamate ti eke mo tau aitu malolō. Lali foki e tau temoni ke fakaohooho e tau tagata ke nakai omaoma ke he Atua. Ko e kitekite ke he tau aolagi, talahau tuai, taute mana, tau lagatau taulatua, ko e occult, mo e malolō mana ko e tau vala foki he fakatemoni. Loga e tau tohi, tau mekasini, tau horoscope, tau kifaga, tau fakatino fakatātā, ti pihia foki mo e tau lologo ne taute e tau temoni, mana, mo e malolō fakatemoni ke tuga kua mitaki po ke fakafiafia. Loga e tau aga ke he mauku, tuga e tau foakiaga ke he tau tagata mamate, tau fakamanatuaga he mauku, tū e tau he mate, mo e falu alaala ne putoia foki e matutaki mo e tau temoni. Ne fa fakaaoga he tau tagata e tau tulaki kona he lali ke fakaaoga e malolō he tau temoni.—Kalatia 5:20; Fakakiteaga 21:8.
26 PULE KATOATOA HA IEHOVA
Ko Iehova ko e Atua Malolō Ue Atu, ti tufugatia e ia e lagi mo e lalolagi katoatoa. (Fakakiteaga 15:3) Ko e kakano nei ati eke a ia mo Pule katoatoa he tau mena oti kana, po ke pule katoatoa foki ke he tau tufugatia haana. (Salamo 24:1; Isaia 40:21-23; Fakakiteaga 4:11) Ne taute e ia e tau fakatufono ma e tau mena oti kana ne tufugatia e ia. Ha ha foki ia Iehova e pule ke kotofa falu ke takitaki. Lalago e tautolu e pule katoatoa he Atua ka fakaalofa mo e omaoma a tautolu ki a ia.—1 Nofoaga he Tau Patuiki 29:11.
27 FAKATŌTAMA
Ko e fakatōtama ko e moumou pauaki e tama i loto he manava ne nakaila fanau. Nakai ko e pakia po ke fai lekua pauaki e tino he matua fifine. Mai he magaaho ne fakafua, nakai ko e vala noa ni e tama he tino he matua fifine. Ko e tama ko e taha tagata foki.
28 FAGAI TOTO
Ko e puhala fakaekekafo anei ne fakaaoga e toto katoa po ke taha he tau matapatu vala ne fā he toto kua uta ki loto he tino he tagata mai he taha tagata po ke mai he toto ne fakaputu. Ko e tau matapatu vala ne fā he toto ko e plasma, tau tegatega kula, tau tegatega tea, mo e tau platelet.
29 AKONAKI
I loto he Tohi Tapu, ko e kupu “fakaako,” po ke akonaki ne nakai ko e taha kupu ma e fakahala. Ka akonaki ki a tautolu kua hataki, fakailoilo, mo e fakahako a tautolu. Nakai mahani vale po ke ekefakakelea e Iehova e tau tagata ne akonaki e ia. (Tau Fakatai 4:1, 2) Fakatoka e Iehova e fakafifitakiaga mitaki ma e tau matua. Ko e akonaki ne foaki e ia kua lauia mitaki lahi ati maeke e tagata ke fiafia ke he akonaki. (Tau Fakatai 12:1) Fakaalofa a Iehova ke he tau tagata haana, ti fakamahani e ia a lautolu. Foaki age e Ia e tau fakatonuaga ke fakahako aki e tau manatu hepe, ti lagomatai he mena ia a lautolu ke iloa ke manamanatu mo e taute e tau mena he puhala ne fakafiafia a Iehova. Ma e tau matua, putoia ke he akonaki e lagomatai e tau fanau ha lautolu ke maama e tau kakano kua lata e tau fanau ke omaoma. Kakano foki ke fakaako a lautolu ke fakaalofa ki a Iehova, ti pihia ke he haana Kupu ko e Tohi Tapu, mo e ke maama e tau matapatu fakaakoaga i ai.
30 TAU TEMONI
Ko e tau mena momoui fakaagaaga kelea ne nakai kitia kua ha ha ai e tau malolō lahi mahaki. Ko e tau temoni ko e tau agelu kelea. Ne mahani kelea a lautolu he magaaho ne eke a lautolu mo tau fī he Atua he nakai omaoma ki a Ia. (Kenese 6:2; Iuta 6) Ne fakalataha a lautolu mo Satani ke totoko ki a Iehova.—Teutaronome 32:17; Luka 8:30; Gahua 16:16; Iakopo 2:19.