1, 2. Ko e ha kua manako e falu ke fakaako hagaao ke he tau fua mati?

 FIAFIA nakai a koe he kai fua mati? He vahā Tohi Tapu, ne fiafia e tau Isaraela ke kai ai. (Nahu. 3:12; Luka 13:6-9) He vahā nei, ne tupu e tau fua mati he tau matakavi loga he lalolagi katoa. Huhua mitaki e tau fua mati, ti pehē e falu tagata kua mitaki ai ke lata mo e tau ate ha tautolu.

² Ne lagataha e fakatatai e Iehova e tau tagata ke he tau fua mati. Nakai tala age e ia e puhala ke he tau tagata ka lagomatai he tau fua mati e tau malolō tino ha lautolu. Tutala a ia hagaao ke he tau mena ne haia he tau loto ha lautolu. Ko e mena ne talahau e ia ka lagomatai foki a tautolu mo e tau fakahele ha tautolu. Kua tutala a ia hagaao ke he tau loto ha lautolu. He fakatutala a tautolu ke he tau mena ne talahau e ia, manamanatu ke he tau mena kua lata ia tautolu ko e tau Kerisiano ke fakaako.

3. Ko e heigoa e kakano he tau fua mati ne fakamaama ia Ieremia veveheaga 24?

³ He tau 617 ato fai Keriso, ko e tau tagata i Iuta ne taute e tau mena ne vihiatia e Iehova. Ne age e Ieremia e fakakiteaga ke he mena ka tupu ki Iuta. Fakamaama e ia ua e kato mati, ne kakano ko e ua e vahega tagata. Ko e tau fua mati he taha kato ne “mitaki lahi,” mo e tau fua mati he taha kato foki ne “kelea lahi.” (Totou Ieremia 24:1-3.) Ko e tau fua mati kelea ne kakano ko e Patuiki ko Setekaia mo lautolu ne tuga a ia ka nakai leva ti kelipopo he Patuiki ko Nepukanesa mo e tau kautau haana. Ka e ha ha i ai e tau tagata ne tuga e tau fua mati mitaki. Falu ia lautolu ko Esekielu, Tanielu mo e tau kapitiga tokotolu haana, mo e falu ne uta fakapagotā ki Papelonia he mogo fakamui. Falu tagata Iuta ia ne liliu he mogo fakamui ki Ierusalema mo e liu ati hake e faituga i ai.​​—Iere. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Ko e ha e mena ne talahau he Atua hagaao ke he tau tagata mitaki i Iuta kua fakamalolō ki a tautolu?

⁴ Ne pehē a Iehova hagaao ke he tau tagata mitaki ia:  “To foaki atu foki e au kia lautolu e tau loto ke iloa e lautolu au, ko au ko Iehova; to eke foki a lautolu mo motu haku.” (Iere. 24:7) Kua fakamalolō e mena nei ki a tautolu ha kua kakano ai na manako e Atua ki a tautolu ke moua e “tau loto ke iloa” a ia, he eke mo tagata ne manako ke iloa a ia mo e manako ke fakalataha mo e tau tagata haana. Eke fēfē a tautolu mo tau tagata pihia? Fakaako e tautolu e Tohi Tapu mo e fakagahua e tau mena ne ako e tautolu. Ti fakatokihala a tautolu mo e oti e mahani agahala he moui. Fai magaaho, tukulele e tautolu e tau momoui ha tautolu ke he Atua mo e papatiso ke he higoa he Matua, Tama, mo e agaaga tapu. (Mata. 28:19, 20; Gahua 3:19) Fitā kia a koe he taute e tau lakaaga ia? Po ke fano tumau a koe mogonei ke he tau feleveiaaga mo e Tau Fakamoli a Iehova ti hane fa e taute e tau lakaaga ia?

5. Kua tohi a Ieremia hagaao pauaki ki a hai?

⁵ Pete foki ka fitā a tautolu he taute e tau lakaaga ia, kua lata ia tautolu ke fakatumau ke moua e aga hako mo e fakaeneene ke he tau puhala gahua ha tautolu. Ko e ha? To iloa e tautolu e tali he fakatutala ai ke he mena ne tohi e Ieremia hagaao ke he loto. Falu he tau tohi ha Ieremia ne hagaao ke he motu ne viko takai i Iuta. Ka e laulahi ai ke he motu ha Iuta he mogo ne pule e tau patuiki tokolima i ai. (Iere. 1:15, 16) Ne tohi a Ieremia hagaao ke he tau tagata ne fitā e tukulele ki a Iehova. He vahā ha Mose, ne talia he tau tagata ke ha ha i lalo ha Iehova. (Esoto 19:3-8) He vahā ha Ieremia foki, ko e tau tagata ne pehē: “Kua o atu a mautolu kia koe, ha ko e Atua ha mautolu a koe, Iehova na e.” (Iere. 3:22) Ka e loto mitaki nakai a lautolu?

6. Ko e ha kua lata ke fiafia a tautolu ke he mena ne talahau he Atua hagaao ke he loto?

⁶ Maeke he tau ekekafo ke fakaaoga e tau matini ke hulu a loto he tau tino ha tautolu ke kitia na malolō nakai e ate ha tautolu. Ka e maeke foki ia Iehova ke kitia e tau loto ha tautolu, po ke tagata i loto ha tautolu. Pehē a ia: “Kua mua ke he tau mena oti e loto he fakavai, ti gagao lahi ni a ia; po ke maeke kia hai ke iloa a ia? Ko au ko Iehova kua kumikumi ke he loto, . . . ta atu e au ke he tau tagata takitokotaha ke lata mo e hana mahani, ke lata foki mo e tau fua he tau mena ne eke e ia.” (Iere. 17:9, 10) Maeke he Atua ke kitia e mena ne manako a tautolu ki ai, puhala ne manamanatu a tautolu, puhala ne logona hifo a tautolu, tau aga ha tautolu, mo e tau mena ne amanaki a tautolu ke taute he tau momoui ha tautolu. To kumikumi he Atua e loto haau. Ka e maeke foki ia koe ke eketaha ke kumikumi e tau mena ne toka he loto ni haau.

7. Fakamaama fēfē e Ieremia e tau loto he laulahi he tau Iuta he vahā haana?

⁷ Kua lata ia tautolu ke kumikumi hifo ke he tau loto ha tautolu. Ko e heigoa e manatu ha Iehova ke he loto he tau Iuta he vahā ha Ieremia? Mailoga e tali ha Ieremia: “Ko e magafaoa oti a Isaraela foki kua nakai perito[m]e ke he tau loto.” Nakai tutala a ia hagaao ke he vahega peritome ne manako he Fakatufono ma e tau tagata taane Iuta. Iloa fēfē e tautolu e mena ia? Pete ne peritome e tau tagata taane Iuta, ne pehē a Iehova kua “nakai peritome” a lautolu, kakano ‘nakai peritome ke he tau loto.’ (Iere. 9:25, 26) Ti ko e heigoa e kakano he mena nei?

8, 9. Ko e heigoa kua lata ke taute he laulahi he tau Iuta he vahā ha Ieremia?

⁸ Ne tala age he Atua ke he tau Iuta e tau mena kua lata ia lautolu ke taute, ti lagomatai he mena nei a tautolu ke maama e talahauaga ‘nakai peritome ke he tau loto.’ Ne tala age a ia ki a lautolu ke utakehe e kelea mai he tau loto ha lautolu. Ko e ha? Ne fakamaama e ia: “Neke fina atu haku a ita . . . ha ko e mahani kelea ha mutolu.” Kua liuliu a lautolu ki a Iehova ha kua kelea e tau loto ha lautolu. (Totou Mareko 7:20-23.) Ne totoko a lautolu, ti nakai talia a lautolu ke hiki.  Ko e ha lautolu a tau loto, kua putoia ai e tau logonaaga mo e tau manatu ne kelea ke he fofoga ha Iehova. (Totou Ieremia 5:23, 24; 7:24-26.) Ne tala age he Atua ki a lautolu e puhala ke hiki e mena nei he pehē: “Kia peritome e mutolu a mutolu ma Iehova, mo e uta kehe a e tau kili he tau loto ha mutolu.”​​—Iere. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Tuga kua lata e tau Iuta he vahā ha Ieremia ke iihi e tau loto ha lautolu. Ko e tau Isaraela he vahā ha Mose ne lekua pihia foki. (Teu. 10:16; 30:6) Maeke fēfē e tau Iuta ke “uta kehe . . . e tau kili he tau loto” ha lautolu? Lata ia lautolu ke utakehe e tau manatu, tau manako, po ke tau logonaaga ne taute a lautolu ke fakaheu e tau poakiaga ha Iehova.​​—Gahua 7:51.

10. Maeke fēfē a tautolu ke muitua ke he fifitakiaga ha Tavita?

¹⁰ Kua lata ia tautolu ke fakaaue he lagomatai he Atua a tautolu ke maama e loto. Ka e ha kua fitā a tautolu he eke mo tau fekafekau ha Iehova, lata mooli nakai a tautolu ke tupetupe ke he tau loto ha tautolu? Laulahi he tau fakapotopotoaga kua fekafekau fakamooli ki a Iehova ti ha ha i ai e mahani meā. Nakai eke a lautolu mo “tau fua mati kelea.” Ka e manatu ko Tavita ne tututonu foki kua pehē ki a Iehova: “Ko e Atua na e, kia kumi e koe kia au mo e kitekite ke he hoku loto; kia kamatamata e koe au mo e kitekite ke he haku a manamanatu. Mo e kitekite kia au po ke ne ha ia au ha mahani ke mamahi ai.”​​—Sala. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Ko e ha kua lata ia tautolu ke kumikumi hifo ke he tau loto ni ha tautolu? (e) Ko e heigoa kua nakai lata ia tautolu ke amanaki ke taute e Iehova?

¹¹ Manako a Iehova ki a tautolu takitokotaha ke iloa a ia, kakano ke talia e ia mo e ke fakatumau he puhala ia. Ne pehē a Ieremia kua kumikumi a Iehova ki a lautolu ne tututonu ti kua fioia e Ia e “tau manatu mo e tau loto.” (Iere. 20:12) Ha kua kumikumi a Iehova ke he tau loto ha lautolu foki ne tututonu, lata ia tautolu oti ke kumikumi ko e heigoa mooli he tau loto ha tautolu. (Totou Salamo 11:5.) Ka taute e tautolu e mena ia, liga moua ai ke he tau fatuakiloto ha tautolu e tau aga, logonaaga, po ke foliaga hepe kua taute e tau loto ha tautolu ke tote e manamanatu. Liga fakatuai a tautolu ke omaoma ki a Iehova. Liga lata a tautolu ke iihi fakaagaaga e tau loto ke utakehe e kelea mai he tau loto ha tautolu. Ko e heigoa falu fifitakiaga he aga po ke logonaaga hepe ka liga haia he tau loto ha tautolu? Maeke fēfē a tautolu ke taute e tau hikiaga?​​—Iere. 4:4.

¹² To nakai omoi e Iehova a tautolu ke hiki. Ne pehē a ia hagaao ke he “tau fua mati mitaki” to ‘foaki atu e ia ki a lautolu e tau loto ke iloa’ a ia. Ka e to nakai omoi e ia a lautolu ke hiki e tau loto ha lautolu. Lata ia lautolu ke manako ke iloa e Atua, ti kua lata ia tautolu ke taute pihia.

13, 14. Maeke fēfē he mena ne toka he loto he tagata ke hagahaga kelea ki a ia?

¹³ Ne pehē a Iesu ko e mena ne toka he loto he tagata ka taute a ia ke moua e “tau manatu kelea,” he keli tagata po ke faivao, po ke taute e falu mahani kelea. (Mata. 15:19) Ma e fakatai, ka ha ha he tagata e tau  manako kelea he loto haana, to liga taute e ia e mahani faivao po ke mahani feuaki. Ka nakai fakatokihala a ia, to galo tukulagi e ia e fiafia he Atua. Ka e pete foki he nakai taute e ia e agahala kelea lahi, liga fakaatā agaia e ia e tau manako kelea ke tupu lahi he loto haana. (Totou Mataio 5:27, 28.) Kua aoga ke iloa mitaki kua nakai fai manako kelea pihia he tau loto ha tautolu. Manamanatu fufū kia a koe ke he taha tagata taane po ke fifine ne nakai ko e hoa mau haau ke he puhala kua nakai talia e Iehova? Lata kia a koe ke hiki e mena ne toka he loto haau?

¹⁴ Pihia foki, ko e Kerisiano ne liga fakaatā e ita haana ke tupu ke he taha matakainaga ato kamata ai ke vihiatia a ia ke he loto haana. (Levi. 19:17) Lata a ia ke gahua fakalahi ke utakehe e tau logonaaga ia.​​—Mata. 5:21, 22.

15, 16. (a) Liga maeke fēfē he Kerisiano ke ‘nakai peritome ke he tau loto’? (e) Ko e ha he manatu e koe kua nakai manako a Iehova ki a tautolu ke ‘nakai peritome ke he tau loto’?

¹⁵ Laulahi he tau Kerisiano kua nakai fakaatā a lautolu ke ha ha i ai e tau manako mo e tau logonaaga nei ke he tau loto ha lautolu. Ka e tutala foki a Iesu hagaao ke he “tau manatu kelea.” Ma e fakatai, liga manatu a tautolu ko e mahani fakamooli ha tautolu ke he magafaoa kua mua e aoga ke he tau mena oti. Mooli, ko e tau Kerisiano ne manako ke fakaalofa ke he tau magafaoa ha lautolu, ka e nakai tuga a lautolu he lalolagi he vahā nei ne “nakai fai fakaalofa.” (2 Timo. 3:1, 3) Ka e liga to molea lahi a tautolu ke he puhala ne fakakite e mahani fakamooli ke he tau magafaoa ha tautolu. Tokologa ne logona hifo kua “mua atu e malolō he toto.” Ka fai tagata kua fakaita taha he magafaoa ha lautolu, kua logona foki e lautolu e ita. Kua ita lahi e tau lafu tugaane ha Tina ha kua taute fakakelea a ia. Ti ko e fua, ne kelipopo e laua e tau tagata taane tokologa. (Kene. 34:13, 25-30) Ti ko e tau logonaaga kelea he loto ha Apisaloma ati kelipopo e ia a Amanono. (2 Samu. 13:1-30) E, kua fakahagahaga kelea lahi e “tau manatu kelea.”

¹⁶ Nakai kelipopo tagata e tau Kerisiano mooli. Ka e liga ita lahi e falu ka taute fakakelea ke he tagata he magafaoa ha lautolu. Po ke liga manatu noa a lautolu kua taute fakakelea e tagata he magafaoa. Ti taute atu fēfē a lautolu ki a ia ne tuga kua manatu a lautolu kua fakaita mai? Liga fakaheu e lautolu ke fakaaoga e magaaho mo ia po ke uiina a ia ke he kaina ha lautolu. (Hepe. 3:1, 2) Ka ko e Kerisiano ne fakakite e fakaalofa ke he tau matakainaga haana to nakai mahani pihia. Iloa e Iehova e mena he tau loto ha tautolu. Ka kitia e ia e tau logonaaga kelea nei he tau loto ha tautolu, to pehē  a ia kua ‘nakai peritome a tautolu ke he tau loto.’ (Iere. 9:25, 26) Ka e pehē a Iehova: “Uta kehe . . . e tau kili he tau loto ha mutolu.”​​—Iere. 4:4.

17. Ka matakutaku a tautolu ki a Iehova, to mukamuka lahi he ha ke taute e tau hikiaga he tau loto ha tautolu?

¹⁷ Ka kumikumi hifo a koe ke he loto haau, liga mailoga e koe kua nakai mafiti a koe ke omaoma e tau fakaakoaga ha Iehova ne lata ia koe. Liga fai puhala ia koe kua ‘nakai peritome ke he loto.’ Liga matakutaku a koe ke he mena kua manatu e falu tagata ki a koe. Po ke liga manako a koe ke talahaua po ke loga e tau tupe. Liga ulukafilo po ke fakamakamaka a koe he falu mogo ke taute e tau mena ne manako a koe ki ai. Logona hifo pihia e falu. (Iere. 7:24; 11:8) Ne tohi e Ieremia ko e tau Iuta nakai fakamooli he vahā haana ne ha ha i ai e “tau loto faliuliu mo e fakafualoto.” Nakai ‘matakutaku a lautolu kia Iehova,’ pete ne fakaalofa a ia ki a lautolu mo e foaki e tau mena oti kua lata mo lautolu. (Iere. 5:23, 24) Ka matakutaku a tautolu ki a Iehova kakano kua fakalilifu e tautolu a ia, to utakehe e tautolu e tau kelea he tau loto ha tautolu. To mukamuka lahi ma tautolu ke taute e tau hikiaga ke he tau loto ha tautolu mo e ke taute e tau mena oti kua manako a Iehova ki a tautolu.

18. Ko e heigoa ne mavehe e Iehova ki a lautolu kua haia he maveheaga foou?

¹⁸ He eketaha a tautolu ke taute e tau laliaga nei, to foaki e Iehova ki a tautolu e “loto ke iloa” a ia. Ne mavehe e ia ke taute pihia ke lata mo lautolu ne fakauku, kua haia he maveheaga foou. Pehē a ia: “To tuku e au haku a tau fakatufono ki loto ia lautolu, mo e tohi e au ke he tau loto ha lautolu; to eke foki au mo Atua ha lautolu, ti eke a lautolu mo motu haku.” Ne matutaki e ia: “To nakai liu fakaako atu foki he tagata kia ia ne katofia mo ia, mo e tagata ke he hana matakainaga kua pehe atu, Kia iloa e mutolu a Iehova; ha ko e mena to iloa e lautolu oti au, ko e tau lalotagata katoa mo e tau iki . . . ha ko e mena to fakamagalo e au ha lautolu a tau mahani kelea, mo e nakai tuai manatu e au ha lautolu a tau hala.”​​—Iere. 31:31-34. a

19. Ko e heigoa ka amanaki atu a tautolu ki ai?

¹⁹ Amanaki atu a tautolu ke he mena ne mavehe he Atua. Igatia a tautolu oti mo e manako ke iloa a Iehova mo e fai vala he tau tagata haana. Ka e maeke ia tautolu ke iloa tukulagi a Iehova kaeke ni ke fakamagalo e tau agahala ha tautolu he fakavē ke he lukutoto he Keriso. Ha kua maeke a tautolu ke fakamagalo, lata ia tautolu ke manako ke fakamagalo e falu, pete foki kua liga uka ai ke taute. Lata ia tautolu ke eketaha ke tiaki e ita po ke vihiatia ha tautolu ke he falu. To lagomatai he mena nei a tautolu ke fakakite kua manako a tautolu ke fekafekau ki a Iehova mo e ke iloa mitaki a ia. To eke a tautolu ke tuga a lautolu ne pehē a Iehova ki ai: “To kumi e mutolu au, ti moua ai a mutolu au, ka kumi e mutolu au mo e ha mutolu, a tau loto katoa . . . to moua ai e mutolu au.”​​—Iere. 29:13, 14.