“Kia Mahala e Kelea ke he Mitaki”
“Kia Mahala e Kelea ke he Mitaki”
“Aua neke mahala a koe ke he kelea, ka kia mahala e kelea ke he mitaki.”—ROMA 12:21.
1. Ko e ha kua fakamooli a tautolu na maeke ia tautolu ke totoko e kelea?
MAEKE nakai ke tūtū mauokafua ki a lautolu ne totoko vale ke he tapuakiaga mooli? Maeke nakai ke totoko e tau fakaohoohoaga ne lali ke liuaki a tautolu ke he lalolagi nakai mahani Atua? Ko e tali ke he tau hūhū ia ko e, e! Ko e ha ne talahau pihia a tautolu? Ha ko e mena ne talahau he aposetolo ko Paulo he tohi haana ke he tau Roma. Ne tohi e ia: “Aua neke mahala a koe ke he kelea, ka kia mahala e kelea ke he mitaki.” (Roma 12:21) Ka falanaki a tautolu ki a Iehova mo e fifili ke nakai kautū e lalolagi ki a tautolu, to nakai kautū e kelea ki a tautolu. Lafi atu, ko e talahauaga “kia mahala e kelea” kua fakakite na maeke ia tautolu ke totoko e kelea ka fakatumau a tautolu ke taufetului fakaagaaga ki ai. Ko lautolu ni ne fakatalofe mo e nakai taufetului ka moua he lalolagi kelea nei mo e pule kelea muitui i ai, ko Satani ko e Tiapolo.—1 Ioane 5:19.
2. Ko e ha ka fakatutala a tautolu ke he falu mena tutupu he moui ha Nehemia?
2 He 500 he tau tau ato hoko ke he vahā ha Paulo, ko e fekafekau he Atua ne nofo i Ierusalema kua fakatātā e mooli he tau kupu ha Paulo hagaao ke he taufetului ke he kelea. Ko e tagata ia he Atua, ko Nehemia, ne nakai fakauka hokoia ke he totokoaga he tau tagata nakai mahani Atua ka e fakamahala foki e kelea ke he mitaki. Ko e heigoa e tau paleko ne fehagai mo ia? Ko e heigoa ne fakamalolō a ia ke kautū? Muitua fēfē e tautolu e fakafifitakiaga haana? Ke tali e tau hūhū ia, kia fakatutala la tautolu ke he falu mena tutupu ke he moui ha Nehemia. *
3. Ko e heigoa e takatakaiaga ne nofo ai a Nehemia, ti ko e heigoa e matagahua haana ne taute?
3 Ne fekafekau a Nehemia he lotopā he Patuiki ko Aretaseta ha Peresia. Pete ne nofo a Nehemia he vahāloto ia lautolu ne nakai talitonu, ne nakai ‘mahani fakalataha’ a ia mo e “lalolagi” he vahā ia. (Roma 12:2) He manako lagomatai i Iutaia, ne toka hifo e ia e moui hagahaga mitaki haana, ti fina atu he fenoga uka ki Ierusalema, ti taute e matagahua makimaki he liu atihake e tau kaupā he maaga. (Roma 12:1) Pete ni ko Nehemia e ikipule i Ierusalema, ne gahua fakalataha a ia he tau aho takitaha mo e tau matakainaga Isaraela mai he “matafatafa ata he aho ato tutu mai ai e tau fetu.” Ti ko e fua, he ua ne mahina, ne mau ai e kaupā! (Nehemia 4:21; 6:15) Ko e gahua ofoofogia a ia, ha ko e magahala ne atihake ai, ne fehagai e tau Isaraela mo e tau vahega totokoaga kehekehe. Ko hai e tau tagata totoko ha Nehemia, ti ko e heigoa e foliaga ha lautolu?
4. Ko e heigoa e foliaga he tau tagata totoko ha Nehemia?
4 Ko e tau tagata totoko ne mua ko Sanepalata, Tovia, mo Gesemu, ko e tau tagata lilifu ne nonofo tata ki Iutaia. Ha ko lautolu ko e tau fī ke he tau tagata he Atua, ‘ati mamahi lahi ai a lautolu, ha kua hau a Nehemia ke kumi ai e mitaki ke monuina ai e fanau a Isaraela.’ (Nehemia 2:10, 19) Ne fakamalolō e tau fī a Nehemia ke taofi e tau fakaholoaga haana ke talaga, ti taute foki e lautolu e tau lagatau kelea muikau. To maeke nakai ia Nehemia ke ‘mahala ke he kelea’?
‘Ita mo e Mamahi Lahi’
5, 6. (a) Tali atu fēfē e tau fī ha Nehemia ke he gahua talaga? (e) Ko e ha ne nakai hopoate a Nehemia ke he tau tagata totoko?
5 Ne tomatoma fakamalolō e Nehemia e tau Nehemia 2:17-20) Ne fakamalolō a Nehemia ke fakaholo ki mua e “tau gahua mitaki.”
tagata haana: “Kia ati e tautolu e kaupa a Ierusalema.” Ne tali a lautolu: “Kia eke ai e tautolu.” Ati pehē a Nehemia: “Ti fakamalolo ai a lautolu ke he gahua mitaki nai,” ka ko e tau tagata totoko ne “va mai a lautolu kia mautolu, mo e fakavihia mai a lautolu kia mautolu, Ko e heigoa kia e mena nai kua eke e mutolu? To fakafualoto kia a mutolu ke he patuiki?” Ne nakai hopoate a Nehemia ke he tau va mo e tau hokotaki fakavai ha lautolu. Ne tala age a ia ke he tau tagata totoko: “Ko e Atua he lagi to fakamonuina mai e ia a mautolu; ko e mena ia to mamatike ai a mautolu ko e hana tau fekafekau, mo e eke ai e gahua.” (6 Taha he tau tagata totoko ia, ko Sanepalata, ne ‘ita mo e mamahi lahi’ ti fakalaulahi atu haana tau kupu fetoko. “Ko e heigoa kia e mena kua eke he tau tagata Iuta na ko e tau tagata lolelole?” he vaiga e ia. “To liu ati hake ai kia e lautolu e tau maka mai he toloaga veve kua huhunu?” Ne fakalataha atu a Tovia ke he vaiga, he pehē: “Kaeke ke hake ki ai e alope, to ulu ki lalo ai e ia ha lautolu a kaupa maka.” (Nehemia 4:1-3) Tali atu fēfē a Nehemia?
7. Fēfē e tau puhala ne tali atu a Nehemia ke he tau hokotaki he tau tagata totoko haana?
7 Ne fakaheu e Nehemia e tau vaiga. Ne muitua a ia ke he poakiaga he Atua ti nakai lali a ia ke taui atu. (Levitika 19:18) Ka e, ne toka atu ai e ia ki a Iehova mo e liogi: “Ha mautolu a Atua na e, kia fanogonogo mai a a koe, ha kua vihiatia a mautolu; kia liuaki age foki e koe ha lautolu a ekefakakelea mai ki luga he tau ulu ha lautolu.” (Nehemia 4:4) Ne falanaki a Nehemia ke he fakamafanaaga a Iehova: “Kua ha ia au ke lalago, mo e taui atu.” (Teutaronome 32:35) Lafi ki ai, ko Nehemia mo e tau tagata haana ‘ne tumau ke ati ai e kaupa.’ Ne nakai hikihikitakina ai a lautolu. Ati kua “tutaki ai e kaupa oti ke hoko ke he mena ne veveheua ai hana tokoluga; ha kua makai ai e tau loto he motu ke he gahua.” (Nehemia 4:6) Ko e tau fī he tapuakiaga mooli ne kaumahala ke taofi e gahua talaga! Fifitaki fēfē e tautolu a Nehemia?
8. (a) Liga fifitaki fēfē e tautolu a Nehemia ka hokotaki fakavai he tau tagata totoko a tautolu? (e) Talahau e iloaaga ne moua po ke logona e koe hagaao ke he fakakite e pulotu he nakai taui atu.
8 He vahā nei, liga ta pao he tau tagata totoko he aoga, he gahua, po ke he kaina aki e tau fakafiufiu mo e tau ekefakakelea a tautolu. Pete ia, fa mahani e tau totokoaga fakavai pihia ke taute fakamitaki he fakagahua e matapatu fakaakoaga faka-Tohi Tapu: “Ko e vaha . . . ke fakanono ai.” (Fakamatalaaga 3:1, 7) Ti tuga a Nehemia, kua fakamamao a tautolu he taui atu mo e tau kupu fakamamahi. (Roma 12:17) Kua fuluhi a tautolu ke he Atua he liogi, he falanaki ki a Ia ne fakamafana a tautolu: “To taui atu e au ni.” (Roma 12:19; 1 Peteru 2:19, 20) He puhala ia, kua nakai fakaatā e tautolu e tau tagata totoko ha tautolu ke fakatauhele a tautolu mai he taute e gahua fakaagaaga ha tautolu—ko e fakamatala e tala mitaki he Kautu he Atua mo e taute tutaki. (Mataio 24:14; 28:19, 20) He tau magaaho takitaha ne fakalataha a tautolu ke he gahua fakamatala mo e fakaheu ke nakai mahala he totokoaga, kua fakakite e tautolu e aga tua fakamooli ne taute e Nehemia.
“Mo e Kelipopo e Mautolu a Lautolu”
9. Ko e heigoa e vahega totoko ne pulega he tau fī a Nehemia, ti tali atu fēfē a Nehemia?
9 He magaaho ne logona he tau tagata totoko he tapuakiaga mooli he vahā a Nehemia kua “hagaaki ati agaia e tau kaupa a Ierusalema,” ne totō e lautolu e tau pelu ha lautolu ke “tau ki Ierusalema.” Kua hagahagakelea e tuaga he tau Iutaia. Ko e tau Samaria he faahi tokelau, tau Amoni he faahi uta, tau Arapi he faahi toga, mo e tau Asetota he faahi lalo. Ne pātakai a Ierusalema; ko e tau tagata talaga ne tuga kua apitia ai! Ko e heigoa ha lautolu mogoia ka taute? “Ka e liogi a mautolu ke he Atua ha mautolu,” he talahau e Nehemia. Ne fakamatakutaku mai e tau fī: “Mo e kelipopo e mautolu a lautolu, mo e fakahiku ai e gahua.” Ne tali atu a Nehemia he kotofa e matagahua ke he tau tagata talaga ke puipui e maaga aki ha “lautolu a tau pelu, mo e ha lautolu a tau tao, mo e ha lautolu a tau kaufana.” Mooli, mai he onoonoaga he tagata, ko e matakau tote he tau Iutaia ne nakai kautū ke he matakau lahi he tau fī, ka e tomatoma a Nehemia ki a lautolu: “Aua neke matakutaku . . . kia manamanatu a mutolu ke he Iki [Iehova] ne mua mo e matakutakuina.”—Nehemia 4:7-9, 11, 13, 14.
10. (a) Ko e heigoa ati hiki mafiti e tau mena tutupu ke he tau fī a Nehemia? (e) Ko e heigoa e tau mena ne taute e Nehemia?
10 Ne hiki mafiti e tau mena tutupu mogonei. Ne nakai fakahoko he tau fī e latau. Ko e ha? “Kua ulu foki he Atua e tau pulega ha lautolu,” he talahau e Nehemia. Pete ia, ne mailoga e Nehemia kua fakamatakutaku agaia ne tau fī. Ko e mena ia, ne hikihiki fakapulotu e ia e puhala gahua he tau tagata talaga. Tali mai he magaaho ia, “ne takitaha mo e eke ai e gahua ke he taha lima, ka e toto ai e kanavaakau ke he taha lima.” Ne kotofa foki e Nehemia e tagata taane ka latau mai e tau fī ke “ulo e pu” ke hataki e tau tagata talaga. Mua atu ke he tau mena oti ia, ne liu a Nehemia fakamafana e tau tagata: “To kau ha tautolu a Atua mo tautolu.” (Nehemia 4:15-20) He atihake mo e mautauteute ke fehagai mo e favale, ne matutaki ni e tau tagata talaga ke gahua. Ko e heigoa e tau fakaakoaga kua moua e tautolu mai he tala nei?
11. Ko e heigoa kua fakamalolō e tau Kerisiano mooli ke kautū ke he kelea he tau motu ne pā e gahua he Kautu, ti fakamahala fēfē e lautolu e kelea ke he mitaki?
11 He falu magaaho, ne fehagai e tau Kerisiano mooli mo e totokoaga vale. Ti, he falu motu ne fakatū he tau tagata totoko vale lahi he tapuakiaga mooli e matakau fī lahi. He talahauaga fakatagata, kua nakai kautū e tau matakainaga talitonu ha tautolu he tau motu ia. Pete ia, kua mauokafua e Tau Fakamoli ia ‘to tau e Atua ma lautolu.’ Mooli, ko lautolu ne favale ki ai ha ko e tau taofiaga ha lautolu ne fai magaaho ti moua foki e lautolu e tau tali mai ia Iehova ke he tau liogi ha lautolu mo e ‘ulu e tau pulega’ he tau fī malolō lahi. Pihia foki e tau motu ne pā e gahua he Kautu, ne kumi puhala e tau Kerisiano ke fakatumau e fakamatala he tala mitaki. Tuga ne tau tagata talaga i Ierusalema ne hikihiki ha lautolu a puhala gahua, kua hikihiki fakapulotu pihia foki he Tau Fakamoli a Iehova he vahā nei e tau puhala fakamatala ka latau mai ki ai. Mooli, ne fakamamao a lautolu mai he fakaaoga e tau kanavaakau tau. (2 Korinito 10:4) Nakai taofi foki he fakamatakutaku he favale fakatino a lautolu ke he gahua fakamatala ha lautolu. (1 Peteru 4:16) Ke he taha faahi, ko e tau matakainaga ia ha tautolu ne fakamalolō “kia mahala e kelea ke he mitaki.”
“Hau A kia Feleveia Ai a Tautolu”
12, 13. (a) Ko e heigoa e pulega ne fakaaoga he tau tagata totoko a Nehemia? (e) Ko e ha ne nakai talia e Nehemia e uiina ke feleveia mo e tau tagata totoko haana?
12 He mole e mailoga he tau fī ha Nehemia kua kaumahala e tau fakamatakutaku fakatonu ha lautolu, ne fuluhi a lautolu ke he tau puhala totoko fakagalogalo. Ati lali a lautolu ke he tolu e lagatau. Ko e heigoa e tau mena ia?
13 Fakamua, ne lali e tau fī a Nehemia ke fakahehē a ia. Ne tala age a lautolu ki a ia: “Hau a kia feleveia ai a tautolu ke he tau Nehemia 6:1-4.
ma[a]ga he kelekele tatai ko Ono.” Ne ha ha ai a Ono he lotouho ha Ierusalema mo Samaria. Ti pulega e tau fī ke feleveia he lotouho ke fakamafola e tau fekehekeheaki. Na kua lata ke manamanatu a Nehemia: ‘Mitaki e manatu ia. Lauka e tutala ka e nakai latau.’ Ka e fakaheu e Nehemia. Ne fakamaama e ia e kakano: “Ka e manatu e lautolu ke eke mena kelea kia au.” Ne kitia katoa e ia e lagatau ha lautolu ti nakai fakahehē a ia. Lagafā e tala age e ia ke he tau tagata totoko haana: “Nakai maeke au ke hifo. Ko e heigoa kia e mena ke toka ai a gahua he tiaki e au mo e hifo atu au kia mutolu?” Ne nakai kautū e tau laliaga he tau fī ke fakahui a Nehemia. Ne hagaaki ni e tau mata haana ke he gahua talaga.—14. Tali atu fēfē a Nehemia ke he tau tagata hokotaki fakavai haana?
14 Uaaki, ne fuluhi e tau fī a Nehemia ke fakaholofa e tau tala fakavai, he ekefakakelea a Nehemia he ‘manatu ke fakafualoto’ ke he Patuiki ko Aretaseta. Ne liu foki tala age ki a Nehemia: ‘Hanai, kia pulega fakalataha ai a tautolu.’ Ne liu a Nehemia fakaheu, ha kua iloa e ia e manako he tau fī. Ne fakamaama e Nehemia: “Ko e mena fakamatakutaku mai a lautolu oti kia mautolu, kua pehe age, To fakalolelole ai ha lautolu a tau lima ke he gahua, ke nakai eke ai.” He magaaho nei mogoia, ne totoko e Nehemia e ekefakakelea he tau fī haana he pehē: “Nakai fai mena kua eke tuga ne tau mena kua vagahau mai ai e koe, ka kua fafati noa ai e koe e tau mena ia ke he hau a loto ni.” Lafi ki ai, ne fuluhi a Nehemia ki a Iehova ma e lalagoaga, he liogi: “Kia fakamalolo mai e koe haku a tau lima.” Ne falanaki a ia ke he lagomataiaga a Iehova to maeke a ia ke totoko e lagatau kelea nei mo e fakaholo ki mua e gahua talaga.—Nehemia 6:5-9.
15. Ko e heigoa e manako ne taute he perofeta fakavai, ti ko e ha ne nakai talia e Nehemia e manako ia?
15 Toluaki, ne fakaaoga he tau fī a Nehemia e tagata afokau, ko e Isaraela ko Semaia, ke lali ke taute a Nehemia ke moumou e Fakatufono he Atua. Ne tala age a Semaia ki a Nehemia: “Kia o a taua fakalataha ke he fale he Atua ki loto he faituga; [“mo e pā e tau gutuhala he faituga,” NW] ha ko e mena o mai ni a lautolu ke kelipopo a koe.” Ne pehē a Semaia to tamate a Nehemia ka e maeke ke moui ka fakamumuli he faituga. Pete ia, ne nakai ko e ekepoa a Nehemia. To eke e ia e agahala he fakamumuli he fale he Atua. To moumou kia e ia e Fakatufono he Atua he lali ke fakahao e moui haana? Ne tali e Nehemia: “Ko hai kia tuga au nai ke fano ke he faituga ke moui ai? Nakai ni fano au ki ai.” Ko e ha ne nakai tō a Nehemia ke he matahele ne fakatoka ki a ia? Ha kua iloa e ia pete ni ko e matakainaga Isaraela a Semaia, “ne nakai fakafano mai he Atua a ia.” Ti nakai tomatoma he perofeta mooli a ia ke moumou e Fakatufono he Atua. Ne nakai fakaatā foki e Nehemia a ia ke mahala ke he tau tagata totoko kelea. Nakai leva he mole ati talahau ai e ia: “Ne fakaoti ai e kaupa ke he aho uafulu ma lima he mahina ko Elula; ko e tau aho limagofulu ma ua ne eke ai to mau.”—Nehemia 6:10-15; Numera 1:51; 18:7.
16. (a) Kua lata ke fehagai fēfē a tautolu mo e tau kapitiga fakavai, tau tagata hokotaki fakavai, mo e tau matakainaga fakavai? (e) Fakakite fēfē e koe kua nakai talia e koe ke fakahui e tau taofiaga haau he kaina, he aoga, po ke he gahua?
Mataio 6:33; Luka 9:57-62) Kua fakaholofa foki he tau tagata totoko e tau hokotaki fakavai ki a tautolu. He falu motu kua hokotaki a tautolu he eke mo fakamatakutaku ke he Motu, tuga ni ne tukumale ki a Nehemia he totoko ke he patuiki. Ne nakai kautū falu ekefakakelea ha kua lalago he tau hopoaga fakafili. Ka ko e fua ni ka moua mai he tau tuaga takitaha, kua mauokafua a tautolu ke he liogi to takitaki e Iehova e tau mena fakatatau ke he finagalo haana. (Filipi 1:7) Liga hau foki e totokoaga ia lautolu ne fakatupua ke fekafekau ki a Iehova. Tuga ni e matakainaga Iutaia ne lali ke fakaohooho a Nehemia ke moumou e Fakatufono he Atua ke hao ai haana moui, ti liga lali pihia e tau tagata tiaki taofiaga ko e Tau Fakamooli fakamua ke fakaohooho a tautolu ke fakahui ke he tau puhala kehekehe. Pete ia, kua tiaki e tautolu e tau tagata tiaki taofiaga ha kua iloa e tautolu kua fakahao e tau momoui ha tautolu he taofi mau ke he tau fakatufono he Atua, ka e nakai moumou ai! (1 Ioane 4:1) E, mo e lagomatai a Iehova kua maeke ia tautolu ke mahala ke he tau puhala kelea.
16 Tuga a Nehemia, liga fehagai foki a tautolu mo e tau tagata totoko ko e tau kapitiga fakavai, tau tagata hokotaki fakavai, mo e tau matakainaga fakavai. Liga uiina he falu ia a tautolu ke o mai ke feleveia mo lautolu. Liga lali a lautolu ke fakaohooho a tautolu kaeke ke fekafekau a tautolu ki a Iehova mo e nakai fakamakai lahi, to maeke ia tautolu ke moua e tau foliaga fakalalolagi ke he magaaho taha. Ka e, ha kua tuku fakamua e tautolu e Kautu he Atua he tau momoui ha tautolu, kua nakai talia a tautolu ke fakahui. (Talahau e Tala Mitaki Pete ne Fehagai mo e Kelea
17, 18. (a) Ko e heigoa ha Satani mo e kau haana ne lali ke moua? (e) Ko e heigoa e fifiliaga haau ka taute, ti ko e ha?
17 Kua tohi he Kupu he Atua hagaao ke he tau matakainaga fakauku he Keriso: “Ka e kautu a lautolu kia ia [Satani] ha ko e . . . kupu he tau talahau ha lautolu.” (Fakakiteaga 12:11) Ti, matutaki fakatonu e kautū ki a Satani—ko e punaaga he kelea—mo e fakamatala e ogo he Kautu. Ko e mena haia ne latau fakamakamaka mai a Satani ki a lautolu ne fakauku ne toe mo e “moto tagata tokologa” he fakalagalaga e totokoaga!—Fakakiteaga 7:9; 12:17.
18 Tuga he kitia e tautolu, liga hau e totokoaga ke he puhala he tau kupu vale po ke tau fakamatakutaku ke keli po ke tau puhala fakagalogalo. He ha puhala ni, kua taha tumau e foliaga ha Satani—ke taofi e gahua fakamatala. Pete ia, to kaumahala kelea a ia, ha ko e fifitaki ki a Nehemia i tuai, kua fakamalolō e tau tagata he Atua ke “mahala e kelea ke he mitaki.” To taute e lautolu pihia he fakatumau ke fakamatala e tala mitaki ato pehē a Iehova kua oti tuai e gahua!—Mareko 13:10; Roma 8:31; Filipi 1:27, 28.
[Matahui Tala]
Manatu Nakai e Koe?
• Ko e heigoa e totokoaga ne fehagai he tau fekafekau he Atua i tuai mo e kua fehagai he tau Kerisiano he vahā nei?
• Ko e heigoa e matapatu foliaga he tau fī a Nehemia, ti ko e heigoa e foliaga he tau fī he Atua he vahā nei?
• Maeke fēfē ia tautolu he vahā nei ke fakamahala e kelea ke he mitaki?
[Tau Hūhū he Fakaakoaga]
[Puha/Fakatino he lau 29]
Tau Fakaakoaga ne Moua he Tohi a Nehemia
Fehagai e tau fekafekau he Atua mo e
• vaiga
• tau fakamatakutaku
• fakahehē
Fakahehē ne taute he
• tau kapitiga fakavai
• tau tagata hokotaki fakavai
• tau matakainaga fakavai
Fakamahala he tau fekafekau he Atua e kelea he
• pipiki ke he matagahua ne age he Atua
[Fakatino he lau 27]
Ne liliu a Nehemia mo e tau ekegahua haana atihake e kaupa i Ierusalema pete e totokoaga favale
[Fakatino he lau 30]
Ne fakamatala nakai matakutaku he tau Kerisiano mooli e tala mitaki