Kumi a Iehova ko e Kamatamata he Tau Loto
Kumi a Iehova ko e Kamatamata he Tau Loto
“Kia kumi e mutolu au ti momoui ai a mutolu.”—AMOSA 5:4.
1, 2. Ko e heigoa e kakano ka pehe mai e tau Tohiaga Tapu ne kua “kitekite a Iehova ke he loto”?
NE TALA AGE a Iehova ko e Atua ke he perofeta ko Samuela: “Kua kitekite e tagata ke he tino, ka e kitekite a Iehova ke he loto.” (1 Samuela 16:7) Ko e puhala fe ne kua “kitekite a Iehova ke he loto”?
2 He tau Tohiaga Tapu, kua fa fakaaoga e loto ke fakakite e tau mena i loto he tagata—hana tau manako, tau manatu, tau logonaaga, mo e tau hofihofi. Ti, ka pehe mai e Tohi Tapu na kitia he Atua e loto, ko e pehe a ia kua nakai onoono a ia ke he kili he tagata ka e ono fakamahao ni ke he loto hana.
Kamatamata he Atua a Isaraela
3, 4. Hagaao ki a Amosa 6:4-6, ko e heigoa e tau tutuaga ne kitia ke he kautu he magafaoa hogofulu ha Isaraela?
3 He onoono hifo e Kamatamata he tau loto ke he kautu he magafaoa hogofulu ha Isaraela he vaha ha Amosa, ko e heigoa Hana ne kitia? Ne tala e Amosa 6:4-6 ke he tau tagata ne ‘tatakoto ke he tau nofoa nifo elefane mo e tatakoto ke he tau mohega ha lautolu.’ Ne taumafa a lautolu ke he “tau punua mamoe he fuifui mamoe, mo e tau punua povi mai he fale povi.” Ti kua taute he tau tagata ia ‘e tau akau fakatagi ma lautolu, mo e inu uaina ke he tau kapiniu lalahi.’
4 He fakahela fakamua ki ai, tuga kua mitaki e tau mena nei. I loto he tau kaina fuluola ha lautolu, ne olioli he tau tagata mautu e tau kai mo e tau inu mitaki lahi ti fiafia ke he tau akau fakatagi leo fulufuluola. Ne ha ha ai foki ia lautolu e ‘tau nofoa nifo elefane.’ Ti kua moua ai he tau tagata keli kelekele e tau nifo elefane talatalai i Samaria, ko e maga lahi he kautu ha Isaraela. (1 Tau Patuiki 10:22) Ti liga moli ni, ne lahi e fakaaoga he tau mena nei ma e tau koloa he fale mo e fakamanaia aki e tau kaupa.
5. Ko e ha ne nakai fiafia e Atua mo e tau Isaraela he vaha ha Amosa?
5 Kua nakai kia fiafia a Iehova ko e Atua ha kua nonofo hagahaga mitaki e tau Isaraela, he olioli a lautolu ke he tau kaiaga lolo, inu e tau uaina mitaki, mo e fanogonogo ke he tau leo kofe fulufuluola? Nakai pihia! Ha kua foaki e ia e tau mena nei ke fiafia ai e tagata. (1 Timoteo 6:17) Ko e mena ne nakai fiafia ai a Iehova, ko e tau manako hehe he tau tagata, ko e tuaga kelea he loto ha lautolu, ko e aga fakahanoa ha lautolu ke he Atua, mo e nakai fakaalofa ha lautolu ma e tau katofia Isaraela.
6. Ko e heigoa e tuaga fakaagaga ha Isaraela he vaha ha Amosa?
6 Ko lautolu ne ‘tatakoto ke he tau mohega ha lautolu, kai e tau punua mamoe he fuifui mamoe, inu uaina, mo e taute e tau akau fakatagi,’ to fakaofo ai. Hagaao ke he tau tagata ia: “Ko lautolu ne manatu kua mamao e aho kelea.” Ne kua lata a lautolu ke tupetupe lahi ke he tau tutuaga i Isaraela, “ka e nakai mamahi ai a lautolu ha ko e malaia a Iosefa.” (Amosa 6:3-6) He nakai ni mailoga e mahuiga fakatupe he motu, ne kitia foki he Atua kua ha ha a Iosefa—po ko Isaraela—he tuaga matematekelea fakaagaga. Pete he pihia, ne taute tuli ni he tau tagata e tau gahua fa mahani ha lautolu mo e nakai tupetupe. Kua pihia foki e tau aga he tau tagata tokologa he vaha nei. Liga iloa e lautolu kua moui a tautolu he tau aho uka, ka e he nakai lauia fakatagata ai a lautolu, kua nakai tupetupe a lautolu ke he lekua he falu mo e nakai fiafia ke he tau mena fakaagaga.
Isaraela—Ko e Motu Kelea Muikau
7. Ko e heigoa ka tupu ane mai fakateliga e tau tagata ha Isaraela ke he tau hatakiaga faka-Atua?
7 Ne vali he tohi ha Amosa e fakatino ke he kelea muikau he motu, pete he mahuiga lahi.
Ha ko e kaumahala ha lautolu ke fakateliga ke he tau hatakiaga faka-Atua mo e fakahako e tau manatu ha lautolu, ne nakai laveaki e Iehova a lautolu mai he ha lautolu a tau fi. To hamuti he tau Asuria a lautolu mai he ha lautolu a tau nofoa nifo elefane fuluola mo e uta ai a lautolu ke fakapaea. Kua nakai tuai nonofo hagahaga mitaki a lautolu!8. Hoko fefe a Isaraela ke he tuaga kelea fakaagaga?
8 Hoko mai fefe e tau Isaraela ke he tuaga ia? Ne kamata ai he 997 F.V.N., magaaho ne hukui he tama he Patuiki ko Solomona ko Rehopoamo a ia, mo e mavehevehe mai e magafaoa hogofulu ha Isaraela he tau magafaoa ha Iuta mo Peniamina. Ko e patuiki fakamuaaki he kautu he magafaoa hogofulu ha Isaraela ko Ierepoamo I, “ko e tama a Nepata.” (1 Tau Patuiki 11:26) Ne fakaohooho e Ierepoamo e tau tagata he kautu hana kua uka lahi ke o hake a lautolu ki Ierusalema ke tapuaki ki a Iehova. Ka kua nakai manamanatu moli a ia ke he fiafia he tau tagata. Ne lali a ia ke leveki ni he tau manako hana. (1 Tau Patuiki 12:26) Ne matakutaku a Ierepoamo neke fakatumau e tau Isaraela ke o hake ke he faituga i Ierusalema ma e tau kaiaga lagataha he tau ke fakaheke ki a Iehova, ti liga hiki mogoia e fakamoliaga ha lautolu ke he kautu ha Iuta. He lali ke taofi e mena nei, ne fakatu e Ierepoamo ua e punua povi auro, taha i Tano mo e taha i Peteli. Ati eke ai e tapuaki punua povi mo lotu he Motu he kautu ha Isaraela.—2 Nofoaga he Tau Patuiki 11:13-15.
9, 10. (a) Ko e heigoa e tau fakamanatu fakalotu ne taute he Patuiki ko Ierepoamo I? (e) Fefe e onoonoaga he Atua ke he tau galue ne taute i Isaraela he vaha he Patuiki ko Ierepoamo II?
9 Ne lali a Ierepoamo ke moua taha lilifu ma e lotu fou nei. Ne taute e ia e tau fakaholoaga lotu ke tuga ne tau galue ne eke i Ierusalema. Totou ai e tautolu he 1 Tau Patuiki 12:32: “Ne eke foki e Ierepoamo e galue ke he mahina valu, ke he aho hogofulu ma lima he mahina tuga ne galue kua eke i Iuta; ti hake ai a ia ke he fatapoa; ti eke pihia e ia i Peteli.”
10 Ne nakai talia e Iehova e tau galue he lotu fakavai pihia. Ti kua fakamahino ai e ia he tau senetenari fakamui puhala ia Amosa he magahala pule ha Ierepoamo II, ne patuiki he kautu he magafaoa hogofulu ha Isaraela he kavi 844 F.V.N. (Amosa 1:1) Hagaao ke he Amosa 5:21-24, ne talahau e Atua: “Kua fakavihia e au e tau galue ha mutolu, kua kelea e tau mena ia kia au; ti nakai fiafia ai au ke he tau fakapotopotoaga ha mutolu. Pete he ta mai e mutolu kia au e tau poa huhunu, mo e tau poa mena kai nakai talia e au; ko e tau poa fakaaue, ko e tau manu gako ha mutolu, nakai haga atu au ki ai. Kia uta kehe ia au e go he hau a tau lologo; ko e leo mitaki foki he hau a tau napeli nakai fanogonogo au ki ai. Ka kia tafe hifo e fakafiliaga tuga e tau vailele, mo e mahani tututonu tuga ne tau vailele kua tafe mau.”
Tau Fakatataiaga he Vaha Nei
11, 12. Ko e heigoa e tau fakatataiaga kua kitia ke he vahaloto he tapuakiaga ha Isaraela i tuai mo e ha Kerisitenitome?
11 Maali ai, ne tivi e Iehova e tau loto he tau tagata ne fakalataha ke he tau galue i Isaraela mo e fakaheu e tau fakamanatuaga mo e tau poa ha lautolu. Tatai ke he vaha nei, kua fakaheu he Atua e tau fakamanatuaga pouli ha Kerisitenitome, tuga e Kirisimasi mo e Isita. Ka ko e tau tagata tapuaki ha Iehova, kua nakai fakai ke fai matutakiaga he vahaloto he tututonu mo e holifono, nakai fai fakafetuiaga he vahaloto he maama mo e pouli.—2 Korinito 6:14-16.
12 Ti fai fakatataiaga foki kua kitia ke he vahaloto he tapuakiaga he tau Isaraela tapuaki punua povi mo e ha Kerisitenitome. Pete he talia e lautolu ne talahau ko e tau Kerisiano kua moli e Kupu he Atua, kua nakai omoi he tapuaki ha Kerisitenitome e fakaalofa molioli ma e Atua. Ane mai pihia, to fakamakamaka ni a Kerisitenitome ke tapuaki a Iehova “mo e agaga mo e fakamoli” ha ko e puhala tapuaki ni a ia ne fiafia a ia ki ai . (Ioane 4:24) Taha mena foki, ne nakai toka e Kerisitenitome e ‘fakafili tonu ke tafe hifo tuga e tau vailele, mo e mahani tututonu tuga ne tau vailele kua tafe mau.’ Ka e fakavalavai tumau e ia e tau fakatufono he Atua ke he tau mahani. Ne fakaata e Kerisitenitome e mahani feuaki mo e falu agahala kelea muitui mo e hokotia ke fakamonuina e tau fakamauaga he tau tagata mahani fakasotoma!
“Manako ke he Mitaki”
13. Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakatatau atu ke he tau kupu he Amosa 5:15?
13 Kia lautolu oti ne manako ke tapuaki a Iehova ke he puhala kua tonu, ne tala age e ia: “Kia fakavihia e mutolu e kelea, ka e manako ke he mitaki.” (Amosa 5:15) Ko e manako mo e fakavihia ko e tau logonaaga fakaohooho lahi mai he loto. Ha kua fakavai e loto, kua lata ia tautolu ke lali fakalahi ke leveki ai. (Tau Fakatai 4:23; Ieremia 17:9) Kaeke fakaata e tautolu e loto ha tautolu ke feaki e tau manatu hehe, liga to hiku a tautolu ke manako ke he kelea mo e fakavihia e mitaki. Mo e ka fakamakona e tautolu e tau fatuakiloto ia he taute e hala, to nakai liuaki he tau mahani fakamoli oti a tautolu ke he fiafia he Atua. Kia lata ai ia tautolu ke liogi ma e lagomatai he Atua ke ‘fakavihia e kelea, mo e manako ke he mitaki.’
14, 15. (a) I Isaraela, ko hai ia lautolu ne taute e tau mena mitaki, ka e fakafehagai fefe ke he falu ia lautolu? (e) Maeke fefe ia tautolu ke fakamalolo a lautolu ne ha ha he fekafekauaga mau he vaha nei?
14 Nakai taute he tau Isaraela katoa e tau mena kelea ki mua a Iehova. Ke tuga anei, ne “manako [a Hosea mo Amosa] ke he mitaki” mo e fekafekau ke he Atua mo e tua fakamoli ko e tau perofeta. Ne taute he falu e tau omonuo ke eke mo tau Naseri. He magahala he tuaga faka-Naseri ha lautolu, ne fakamamao a lautolu neke fakaaoga e tau koloa he vine, mua atu ke he uaina. (Numera 6:1-4) Fefe e onoonoaga he falu Isaraela ke he puhala ne foaki noa he tau tagata taute mena mitaki nei a lautolu? Ko e tali ofogia ke he huhu ia kua fakakite lahi e kelea muikau fakaagaga he motu. Talahau ai e Amosa 2:12: “[Kua] age e mutolu e uaina ke inu ai e tau naseri, mo e poaki a mutolu ke he tau perofeta, kua pehe age, Aua neke perofeta mai a mutolu.”
15 He mailoga e fakafifitakiaga fakamoli he tau Naseri mo e he tau perofeta, kua lata e tau Isaraela ia ke fuafuakelea mo e lata ke hiki e tau puhala ha lautolu. Ka e nakai pihia, ne lali mo e nakai fakaalofa a lautolu ke fakalolelole e tau tagata loto fakamoli he fakalilifu e Atua. Ti kua nakai lata ia tautolu ke fakamakamaka ke he tau katofia Kerisiano ne eke mo tau paionia, tau misionare, tau leveki o fano, po ko lautolu he magafaoa Peteli ke fakaoti e fekafekau mau ha lautolu mo e liliu ke he moui ne talahau ke mitaki. Ka kia fakamalolo atu a tautolu ki a lautolu ke fakatumau ke he tau gahua mitaki ha lautolu!
16. Ko e ha ne kua mua e mitaki he tau Isaraela he vaha ha Mose ke he vaha ha Amosa?
16 Pete he olioli e tau Isaraela tokologa ke he tau koloa fakatino he vaha ha Amosa, kua “nakai maukoloa a [lautolu] ke he Atua.” (Luka 12:13-21) Ko e tau matua tupuna ha lautolu ne kai hokoia he manai ke 40 e tau tau he tutakale. Ne nakai taumafa a lautolu ke he tau vala povi po ke tatakoto teva ke he tau nofoa nifo elefane. Ati, tala age a Mose ki a lautolu; “Kua fakamonuina e Iehova hau a Atua kia koe ke he tau gahua oti he hau a tau lima; . . . ke he tau tau nai ne fagofulu; nakai ni nofogati ai a koe ke he taha mena taha.” (Teutaronome 2:7) E, ne moua he tau Isaraela he tutakale e tau mena ne manako moli a lautolu ki ai. Ka e mua atu e mitaki, ne moua e lautolu e fakaalofa, puipui, mo e monuina mai he Atua!
17. Ko e ha ne takitaki e Iehova e tau Isaraela fakamua atu ke he Motu he Maveheaga?
17 Ne fakamanatu age a Iehova ke he tau tagata he vaha ha Amosa, ko Ia ne tamai e tau tupuna ha lautolu ke he Motu he Maveheaga mo e lagomatai a lautolu ke fakaotioti e tau fi ha lautolu. (Amosa 2:9, 10) Ka ko e ha ne laveaki he Atua e tau Isaraela fakamua atu ia mai i Aikupito ti tuku a lautolu he motu ne mavehe? Pihia kia ke moui a lautolu ke he tau puhala moui mahuiga mo e tiaki ha lautolu a Tufuga? Nakai! Nukua taute pihia e ia ke maeke ia lautolu ke tapuaki ki a ia ko e tau tagata ataina mo e mea fakaagaga. Pete ia, ko e tau tagata he kautu he magafaoa hogofulu ha Isaraela kua nakai fakavihia e kelea mo e manako ke he mitaki. Ka e foaki e lautolu e lilifu ke he tau atua fakatai, nakai ki a Iehova ko e Atua. Ko e fakama ha ia!
To Fakahala e Iehova
18. Ko e ha ne fakatokanoa fakaagaga e Iehova a tautolu?
18 To nakai tokanoa he Atua e mahani fakalialia he tau Isaraela. Ne fakamahino e ia e onoonoaga hana he magaaho ne talahau: “Ko e mena ia to fakahala ai e au a mutolu ha ko e tau mahani kelea oti ha mutolu.” (Amosa 3:2) Kua lata e tau kupu ia ke taute a tautolu ke liu kitekite atu ke he laveakiaga ha tautolu mai he fakatupa i Aikupito he vaha fou nei, ko e fakatokaaga kelea nei. Ne nakai fakatokanoa fakaagaga e Iehova a tautolu ke tutuli e tautolu e tau foliaga lotokai. Ka kua taute pihia e ia ke maeke ia tautolu ke foaki ki a ia e fakahekeaga mai he loto ko e tau tagata ataina ke taute e tapuaki moli. Mo e to foaki e tautolu oti e lalagoaga ke he puhala ne fakaaoga e tautolu e tokanoaaga ne foaki mai he Atua.—Roma 14:12.
19. Hagaao ki a Amosa 4:4, 5, ko e heigoa ne kamata agataha e laulahi he tau Isaraela ke manako ki ai?
19 Momoko ai, he nakai fanogonogo e laulahi he tau tagata ha Isaraela ke he fekau malolo ne fakapuloa e Amosa. Ne fakatapakupaku he perofeta e tuaga gagao fakaagaga he tau loto ha lautolu ke he tau kupu nei ne fakamau ia Amosa 4:4, 5: “Kia o mai ā mutolu ki Peteli mo e holifono ai a mutolu; kia fakaloga ai e tau holifono i Kilikala; . . . ha ko e mena ia kua loto ki ai a mutolu ko e fanau a Isaraela na e.” Ne nakai feaki he tau Isaraela e tau manako kua hako. Nakai leveki foki e lautolu e tau loto ha lautolu. Ti ko e fua, ne kamata agataha e laulahi ia lautolu ke manako ke he kelea mo e fakavihia e mitaki. Ne nakai hiki e tau tagata uluuka ia he tapuaki ke he punua povi. To fakahala ai e Iehova, mo e fakahiku to mamate a lautolu ma e ha lautolu a tau agahala!
20. Maeke fefe he taha ke tutuli e puhala ne felauaki mo e Amosa 5:4?
20 Piko ai kua nakai mukamuka he ha tagata ke moui i Isaraela he vaha ia ke tua fakamoli tumau ki a Iehova. Ke fakatai, kua uka lahi ke kakau he totoko ke he tafe he vai, ke tuga ne iloa he tau Kerisiano fuata mo e fuakau he vaha nei. Moha ia, ko e fakaalofa ke he Atua mo e manako ke fakafiafia a ia nukua omoomoi falu Isaraela ke taute e tapuaki moli. Ne foaki e Iehova ki a lautolu e uiina mafanatia ne fakamau ia Amosa 5:4: “Kia kumi e mutolu au ti momoui ai a mutolu.” He vaha nei, kua fakakite pihia he Atua e fakaalofa noa ki a lautolu ne tokihala mo e kumi a ia he oma e iloilo tonu he Kupu hana mo e taute hana finagalo. Kua nakai mukamuka ke tutuli e puhala nei, ka e ka taute ai to takitaki atu ke he moui tukulagi.—Ioane 17:3.
Monuina Pete he Hoge Fakaagaga
21. Ko e heigoa e hoge ka moua e lautolu ne nakai taute e tapuaki moli?
21 Ko e heigoa ne fakatali ki a lautolu ne nakai lago e tapuaki moli? Ko e hoge fakaagaga ne kelea ue atu! “To hohoko mai e tau aho,” he talahau he Iki Pule Katoatoa ko Iehova, “ke tuku atu ai e au e hoge ke he motu; nakai ko e hoge he tau mena kai, ti nakai ko e fia inu ke he magavai, ka ko e hoge ke he tau kupu a Iehova ke fanogonogo ki ai.” (Amosa 8:11) Hane matematekelea ai a Kerisitenitome ke he hoge fakaagaga pihia. Ka e kitia he tau tagata loto fakamoli hana e mahuiga fakaagaga he tau tagata he Atua ti hane o atu ke he fakatokatokaaga a Iehova. Ko e kehekehe he tau tutuaga ha Kerisitenitome mo e tuaga he tau Kerisiano moli kua fakakite fakatonu mai he tau kupu a Iehova: “Kitiala, to kai mena haku a tau fekafekau, ka ko mutolu to hoge a mutolu; kitiala, to inu haku a tau fekafekau, ka ko mutolu to fia inu ni a mutolu; kitiala, to fiafia haku a tau fekafekau, ka ko mutolu to mā ni a mutolu.”—Isaia 65:13.
22. Ko e ha kua moua e tautolu e kakano ke olioli?
22 Ha ko e tau fekafekau ha Iehova, kua loto fakaaue fakatagata nakai a tautolu ke he tau puhala foaki fakaagaga mo e ke he tau fakamonuina? He fakaako e tautolu e Tohi Tapu mo e tau tohi faka-Kerisiano mo e o atu ke he tau feleveiaaga, tau toloaga, mo e tau fonoaga, to manako moli a tautolu ke titi kalaga fiafia ha ko e logonaaga kua mitaki he tau loto. Kua fiafia a tautolu he maama mitaki kua ha ha ia tautolu e Kupu he Atua, pihia foki ke he perofetaaga a Amosa ne omoi he agaga faka-Atua.
23. Ko e heigoa kua olioli e lautolu ne fakalilifu e Atua?
23 Ma e tau tagata oti ne fakaalofa ke he Atua mo e manako ke fakaheke a ia, kua toka i loto he perofeta ha Amosa e fekau he amaamanakiaga. Pete ko e heigoa e tuaga fakatupe ha tautolu po ke tau kamatamata ne fehagai mo tautolu he lalolagi lekua nei, hane olioli e tautolu ne fakaalofa ke he Atua e tau monuina mo e tau kai fakaagaga mitaki lahi mai ia Ia. (Tau Fakatai 10:22; Mataio 24:45-47) Ti lata mogoia ke tuku age oti e tau lilifu ke he Atua ne foaki oti e tau mena loga ma e aoga ha tautolu. Kia manako ai a tautolu ke foaki ki a ia e fakaheke tukulagi mai he loto. To eke ai e mena ia mo kotofaaga fiafia lahi ha tautolu kaeke kumi e tautolu a Iehova, ko e Kamatamata he tau loto.
To Tali Fefe e Koe?
• Ko e heigoa e tau tutuaga ne ha ha i Isaraela he vaha ha Amosa?
• Kua tatai e tau tutuaga he kautu he magafaoa hogofulu ha Isaraela mo e ha hai he vaha fou nei?
• Ko e heigoa e hoge ne talahau tuai kua ha ha he mogonei, ka ko hai kua nakai lauia he hoge ia?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 15]
Kia fakamalolo e tau fekafekau mau ke fakatumau ke he tau gahua mitaki ha lautolu
[Tau Fakatino he lau 16, 17]
Kua nakai hoge fakaagaga e tau tagata fiafia ha Iehova