Ko Hai kua Fakahakohako e Manamanatuaga Haau?
“Aua neke mahani foki a mutolu fakalataha mo e lalolagi nai.”—ROMA 12:2.
TAU LOLOGO: 11, 22
1, 2. (a) Tali atu fēfē a Iesu he mogo ne tala age a Peteru ki a ia ke totonu ki a ia ni? (Kikite fakatino he kamataaga.) (e) Ko e ha ne tali atu a Iesu he puhala ia?
KO E tau tutaki ha Iesu kua ofo lahi! Manatu a lautolu to liu fakatū e Iesu e kautu ha Isaraela, ka e pehē a Iesu na nakai leva to matematekelea a ia ti mate. Ko e aposetolo ko Peteru ne vagahau fakamua: “Ko e Iki na e, kia mamao ia koe e mena ia; nakai ni hoko e mena ia kia koe.” Tali atu a Iesu: “Ma Satani na e, kia fano a koe ki tua haku; kua eke a koe mo mena ke tupetupe ai au; ha ko e mena nakai ko e tau mena he Atua kua manamanatu a koe ki ai, ka ko e tau mena he tau tagata.”—Mataio 16:21-23; Gahua 1:6.
2 Ne talahau fakamaali e Iesu kua kehekehe e manamanatu ha Iehova mo e tau manatu he lalolagi nei ne pule e Satani. (1 Ioane 5:19) Fakamalolō e Peteru a Iesu ke moua e aga lotokai ne ha ha he tau tagata tokologa he lalolagi. Ka e iloa e Iesu na manako a Iehova ke mautauteute a ia ke lata mo e matematekelea mo e mate ka nakai leva ti hoko ki a ia. Ko e tali ha Iesu kua fakakite fakamaali na talia e ia e manamanatu ha Iehova mo e tiaki katoatoa e manatu he lalolagi.
3. Ko e ha kua uka ke talia e manamanatu ha Iehova mo e tiaki e manamanatu he lalolagi?
3 Ka e kua a tautolu? Manamanatu nakai a tautolu tuga a Iehova po ke tuga e tau tagata he lalolagi? Ha ko e tau Kerisiano, kua gahua malolō a tautolu ke iloa tonu ko e tau mena ne taute e tautolu kua fakafiafia e Atua. Ka e kua e puhala manamanatu ha tautolu? Kua gahua malolō nakai a tautolu ke manamanatu tuga a Iehova, kakano ke onoono ke he tau tuaga mai he kitiaaga Haana? Ko e taute pihia kua lata ke eketaha. Ka e mukamuka lahi ke manamanatu tuga e tau tagata he lalolagi. Kakano ha ko e agaaga he lalolagi kua viko takai ia tautolu. (Efeso 2:2) Ko e tau tagata foki he lalolagi kua fa hagaaki ni ki a lautolu, ti liga kamatamata a tautolu ke manamanatu tuga a lautolu. Kua uka mooli ke manamanatu tuga a Iehova ka e mukamuka lahi ke manamanatu tuga e tau tagata he lalolagi.
4. (a) Ko e heigoa ka tupu ka fakaatā e tautolu e lalolagi ke fakaohooho e manamanatuaga ha tautolu? (e) Ko e heigoa ka fakaako e tautolu he vala tala nei?
4 Ka fakaatā e tautolu e lalolagi ke fakaohooho e manamanatuaga ha tautolu, to liga lotokai a tautolu ti manako ke fifili ni e tautolu e mena kua hako mo e mena kua hepe. (Mareko 7:21, 22) Ti latatonu ke fakaako a tautolu ke mailoga e “tau mena he Atua kua manamanatu,” nakai ke he “tau mena he tau tagata.” To lagomatai he vala tala nei a tautolu ke taute pihia. To fakatutala a tautolu ke he tau kakano ko e onoono ke he tau tuaga tuga a Iehova kua nakai pāpā maō lahi ka kua aoga. To fakatutala foki a tautolu ke he puhala ka kalo kehe a tautolu neke mahani, po ke fakaohooho he manamanatu he lalolagi nei. He vala tala ka mui mai, to fakaako a tautolu ke he puhala ka moua e manamanatu ha Iehova hagaao ke he tau tuaga pauaki ti eke e manamanatuaga Haana ma ha tautolu.
AOGA E MANAMANATU HA IEHOVA
5. Ko e ha falu tagata ne nakai manako ke he ha tagata ke fakaohooho a lautolu?
5 Falu tagata ne nakai manako ke he ha tagata ke fakaohooho e puhala manamanatu ha lautolu. Pehē a lautolu, “Manamanatu ni au ma haaku.” Kakano kua liga manako a lautolu ke taute e tau fifiliaga ni ha lautolu mo e ha ha ia lautolu e tonuhia ke taute pihia. Nakai manako a lautolu ke he falu ke pule po ke omoi a lautolu ke tuga e tau tagata oti. * (Kikite matahui tala.)
6. (a) Ko e heigoa e tokanoaaga ne foaki mai e Iehova ki a tautolu? (e) Atāina katoatoa kia e tokanoaaga nei?
6 Mitaki ke iloa ka talia e tautolu e manamanatu ha Iehova, maeke agaia a tautolu ke fai manatu. Ia 2 Korinito 3:17 ne pehē: “Ko e mena ha i ai e Agaga he Iki [Iehova] ha ha i ai e tokanoaaga.” Foaki mai e Iehova ki a tautolu e tokanoaaga ke eke mo tagata kua manako a tautolu ki ai. Maeke a tautolu ke fai talahauaga ti fifili e tau mena ne fiafia a tautolu ki ai. Tufuga e Iehova a tautolu ke he puhala nei. Ka e nakai kakano kua atāina katoatoa e tokanoaaga ha tautolu. (Totou 1 Peteru 2:16.) Ka lata a tautolu ke iloa e mena kua hako po ke hepe, manako a Iehova ke fakaaoga e tautolu e Kupu haana ke eke mo takitaki ha tautolu. Pāpā maō lahi kia e mena nei, po ke aoga ai?
7, 8. Kua pāpā maō lahi kia ke onoono ke he tau tuaga he puhala ne manako a Iehova ki a tautolu? Talahau e fakatai.
7 Fakatai pehē e tautolu. Lali e tau matua ke fakaako ke he tau fanau ha laua e tau aga mitaki. Maeke a laua ke fakaako a lautolu ke mahani fakamooli, gahua malolō, mo e manamanatu ke he falu. Nakai pāpā maō lahi e mena nei. Ka kua tauteute he tau matua e tau fanau ke kautū e tau momoui. Ka lalahi hake e tau fanau ti toka e kaina, kua atāina a lautolu ke taute ha lautolu a tau fifiliaga. Ka fifili a lautolu ke momoui fakatatau ke he tau aga mitaki ne fakaako age he tau matua ha lautolu, to liga taute e lautolu e tau fifiliaga mitaki mo e kalo kehe he tau lekua, tau fakaatukehe, mo e tau tokihala.
Uiina e Iehova a tautolu ke fakaako ke onoono ke he tau tuaga mai he puhala haana mo e momoui fakatatau ke he tau aga haana
8 Tuga e matua mitaki, manako a Iehova ke he tau fanau haana ke moua e moui fiafia lahi. (Isaia 48:17, 18) Ti fakaako e ia a tautolu ke he tau matapatu fakaakoaga aoga hagaao ke he mahani mo e puhala kua lata ke fehagai a tautolu mo e falu. Uiina e ia a tautolu ke fakaako ke onoono ke he tau tuaga mai he puhala haana mo e ke momoui fakatatau ke he tau aga haana. Nakai pāpā maō lahi e mena nei. Ka kua taute he mena nei a tautolu ke iloilo lahi mo e lagomatai a tautolu ke taute e tau fifiliaga mitaki. (Salamo 92:5; Tau Fakatai 2:1-5; Isaia 55:9) Maeke agaia a tautolu ke fai manatu fakatagata, ka e to taute e tautolu e tau fifiliaga ka fakafiafia a tautolu. (Salamo 1:2, 3) Ka moua e tautolu e manamanatu ha Iehova, to aoga ki a tautolu ke he tau puhala loga!
TOKOLUGA ATU E MANAMANATU HA IEHOVA
9, 10. Ko e heigoa kua fakakite na tokoluga atu e manamanatu ha Iehova ke he lalolagi?
9 Taha kakano foki kua manako a tautolu ke manamanatu tuga a Iehova ha kua tokoluga atu e manamanatu haana ke he lalolagi. Foaki he lalolagi e fakatonuaga hagaao ke he mahani kua mitaki, puhala ke moua e magafaoa fiafia, mo e puhala ke kautū ke he tau gahua ha tautolu mo e falu faahi foki he moui. Ka e laulahi he fakatonuaga nei kua nakai tatai mo e manamanatu ha Iehova. Ma e fakatai, fa fakamalolō he lalolagi e tau tagata ke foli ni ke he ha lautolu a tau mena ke fiafia ki ai mo e talia e mahani feuaki. Ti fa talahau kua fiafia lahi e tau hoa mau ka nonofo kehekehe po ke tau vevehe a laua ka e nakai fai kakano mitaki. Ko e fakatonuaga nei kua nakai felauaki mo e mena ne fakaako he Tohi Tapu. Ka e aoga lahi kia e fakatonuaga he lalolagi mogonei ke he fakatonuaga he Tohi Tapu?
10 Pehē a Iesu: “Talahaua tututonu e pulotu he tau fanau hana.” (Mataio 11:19) Pete kua holo ki mua e tau matini foou he lalolagi mogonei, nakaila maeke ke fakamafola e tau lekua lalahi ne taofi e fiafia ha tautolu, tuga e felakutaki, fili tagata, mo e matahavala. Lafi ki ai, kua talia he lalolagi e onoonoaga he mahani feuaki. Tokologa ne talahau kua moumou he tau mena nei e tau magafaoa, fakatupu e tau lekua he malolō tino, mo e ha ha i ai foki e falu fua kelea. Ka e kua e fakatonuaga ha Iehova? Ko e tau Kerisiano ne talia e onoonoaga ha Iehova kua fiafia lahi e tau magafaoa, mitaki e malolō tino, ti moua e mafola he tau fakafetuiaga mo e tau matakainaga oti ha lautolu he lalolagi katoa. (Isaia 2:4; Gahua 10:34, 35; 1 Korinito 6:9-11) Fakakite fakamaaliali he mena nei na tokoluga atu e manamanatu ha Iehova ke he lalolagi.
11. Ko hai ne fakahakohako e manamanatuaga ha Mose, ti ko e heigoa e fua?
11 Iloa he tau fekafekau fakamooli ha Iehova i tuai kua tokoluga atu e manamanatu ha Iehova. Ma e fakatai, fakaako e Mose e “iloilo oti ni he tau tagata Aikupito,” ka e iloa e ia ko e iloilo tonu mai ia Iehova. (Gahua 7:22; Salamo 90:12) Ti ole a ia ki a Iehova: “Kia fakailoa mai e koe kia au hau a puhala.” (Esoto 33:13) Ha kua fakaatā e Mose a Iehova ke fakahakohako e manamanatuaga haana, fakaaoga e Iehova a ia he puhala ofoofogia ke fakamooli e finagalo Haana mo e fakalilifu a Mose he talahau ko ia ko e tagata ne lahi e tua.—Heperu 11:24-27.
12. Ko e heigoa ne fakavē e Paulo e tau fifiliaga haana ki ai?
12 Ko e aposetolo ko Paulo ko e tagata iloilo ne tokoluga e fakaakoaga, ti ua e vagahau ne iloa e ia. (Gahua 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Ka e tiaki e ia e iloilo he lalolagi ti taute e tau fifiliaga haana fakavē ke he Kupu he Atua. (Totou Gahua 17:2; 1 Korinito 2:6, 7, 13.) Ko e fua, ne kautū e fekafekauaga haana ti onoono atu ke he palepale ka tumau tukulagi.—2 Timoteo 4:8.
13. Ko hai kua fai fakalagoaga ke hiki e manamanatuaga ha tautolu ke onoono ke he tau mena he puhala ha Iehova?
13 Maaliali ai, tokoluga atu e manamanatu he Atua ke he lalolagi. Ka muitua e tautolu e tau tuaga he Atua to fiafia mo e kautū mooli a tautolu. Ka e nakai fakaohooho e Iehova a tautolu ke manamanatu tuga a ia. Nakai pule e “fekafekau fakamoli mo e loto matala” ke he tau manatu ha tautolu ti nakai pule foki e tau motua. (Mataio 24:45; 2 Korinito 1:24) Igatia a tautolu mo e fai fakalagoaga ke hiki e manamanatuaga ha tautolu ke onoono ke he tau mena he puhala ha Iehova. Taute fēfē e tautolu e mena ia?
KALO KEHE NEKE FAKAHAKOHAKO HE LALOLAGI NEI
14, 15. (a) Ko e heigoa kua lata ke mailoga mooli e tautolu ke manamanatu tuga a Iehova? (e) Ko e ha kua lata ke ua fakaatā e tautolu e tau manatu he lalolagi ke lauia e tau manamanatuaga ha tautolu? Talahau e fakatai.
14 Pehē e Roma 12:2: “Aua neke mahani foki a mutolu fakalataha mo e lalolagi nai, ka kia faliu a mutolu ke he liu foki fakafou he tau loto ha mutolu, kia kumikumi e mutolu po ke heigoa e finagalo he Atua, ko e mena mitaki, kia talia foki mo e fiafia, ti kua katoatoa.” Fakaako he kupu tohi nei a tautolu pete ko e heigoa ne fakahakohako e manamanatuaga ha tautolu ato iloa e kupu mooli, maeke a tautolu ke hiki e tau manatu ti tatai lahi ke he Atua. Pete ko e aga pauaki mo e tau mena ne tutupu ki a tautolu he moui kua fai fakaohoohoaga ke he puhala manamanatu ha tautolu, maeke e tau manamanatuaga ha tautolu ke hiki tumau. To hiki ai fakavē lahi ke he mena ne fifili e tautolu ke manamanatu ki ai. Ka mailoga mooli e tautolu e manamanatu ha Iehova, to fakakite ki a tautolu ni kua hako tumau e onoonoaga Haana. Ti manako a tautolu ke onoono ke he tau tuaga he puhala ne onoono a Ia ki ai.
15 Ke maeke a tautolu ke hiki e manamanatuaga
ke tuga e manamanatu ha Iehova, lata ke “aua neke mahani foki a [tautolu] fakalataha mo e lalolagi nai.” Kakano e mena nei ke ua kitekite, totou, mo e fanogonogo ke he ha mena ne totoko e manamanatu he Atua. Ke lagomatai a tautolu ke maama e aoga he mena nei, manamanatu ke he fakataiaga he tau mena kai. Ko e tagata ne manako ke malolō lahi e tino kua fifili ke kai e tau mena kai mitaki. Ka e nakai aoga e tau laliaga haana ka kai tumau a ia he tau mena kai kua kelea! Pihia foki, ko e tau laliaga ha tautolu ke fakaako hagaao ke he manamanatu ha Iehova to nakai aoga ka fakaatā e tautolu e tau manatu he lalolagi ke lauia e tau manamanatuaga ha tautolu.16. Ko e heigoa kua lata ke puipui a tautolu mai i ai?
16 Maeke nakai a tautolu ke kalo kehe katoatoa he tau manatu he lalolagi? Nakai, to fakatapakupaku a tautolu ke he falu manatu he lalolagi ha ko tautolu he lalolagi. (1 Korinito 5:9, 10) Pete ka fakamatala a tautolu, to logona e tautolu e tau tagata ne talahau e tau manatu hepe mo e tau taofiaga fakavai. Ka e he nakai kalo kehe katoatoa a tautolu he tau manatu hepe, nakai lata a tautolu ke manamanatu tumau ki ai po ke talia ai. Tuga a Iesu, lata a tautolu ke mafiti ke tiaki e tau manatu ne manako a Satani ke moua e tautolu. Ti maeke a tautolu ke puipui a tautolu he kalo kehe mai he fakatapakupaku teao ke he manatu he lalolagi.—Totou Tau Fakatai 4:23.
17. Kalo kehe fēfē a tautolu he fakatapakupaku teao ke he manamanatuaga he lalolagi?
17 Ma e fakatai, lata a tautolu ke fifili fakamitaki e tau kapitiga. Hataki he Tohi Tapu ka kapitiga tata a tautolu mo e tau tagata ne nakai tapuaki ki a Iehova, to kamata a tautolu ke manamanatu he puhala ha lautolu. (Tau Fakatai 13:20; 1 Korinito 15:12, 32, 33) Lata foki a tautolu ke fifili fakamitaki e fakafiafiaaga. Ka tiaki e tautolu e fakafiafiaaga ne fakaohooho e fakaakoaga evolusene, vale, po ke mahani feuaki, kua kalo kehe a tautolu he fakakona e tau manamanatuaga aki e tau manatu “kua hemu [totoko] ke he maama ke he kupu he Atua.”—2 Korinito 10:5.
18, 19. (a) Ko e ha kua lata a tautolu ke mataala ke he tau manatu he lalolagi kua fakaohooho he puhala ne nakai kitia mitaki? (e) Ko e heigoa e tau hūhū kua lata ke hūhū hifo ki a tautolu, ti ko e ha?
Mataio 22:36-39) Ko e falu tala foki ma e tau fanau, pete kua laulahi ne liga mitaki, kua halahū e puhala ke fakatupu e tau tama ke talia e mahani feuaki.
18 Lata foki a tautolu ke mailoga mo e tiaki e tau manatu he lalolagi kua fakaohooho he tau puhala ne nakai kitia maali. Ma e fakatai, falu vala tala ne talahau he puhala ne fiafia ke he falu manatu fakapolitika. Mo e falu vala tala ne omoomoi e tau foliaga mo e tau kautūaga kua nava he lalolagi. Ko e falu kifaga mo e tau tohi ne fakaohooho e tau puhala manamanatu “ko au mua” mo e “magafaoa mua” ti taute ai ke tuga kua mitaki, mahuiga, mo e hako foki. Ka kua tiaki he tau onoonoaga nei e Tohi Tapu. Talahau ai ko tautolu mo e magafaoa ha tautolu to fiafia mooli ka fakaalofa fakamua a tautolu ki a Iehova. (19 Nakai kakano e mena nei kua hepe ke fakalataha ke he tau fakafiafiaaga atihake. Ka e lata a tautolu ke hūhū hifo: ‘Mailoga nakai e au e tau manatu he lalolagi pete kua fakaohooho he puhala nakai kitia mitaki? Puipui nakai e au e fanau haaku mo au he tau polokalama TV mo e tau tohi totou? Lagomatai nakai e au e fanau haaku ke moua e onoonoaga ha Iehova ke he tau tuaga ke ua fakaohooho he tau manatu he lalolagi ha ko e tau mena ne logona mo e kitia e lautolu?’ Ka mailoga e tautolu e kehekeheaga he manamanatu he Atua mo e lalolagi, maeke a tautolu ke kalo kehe he “mahani foki . . . fakalataha mo e lalolagi nai.”
KO HAI NE FAKAHAKOHAKO A KOE MOGONEI?
20. Ko e heigoa ka fifili ke fakahakohako a tautolu?
20 Lata a tautolu ke manatu na ua ni e punaaga he tau vala tala. Taha ko e ha Iehova, mo e taha ha Satani mo e lalolagi haana. Ko hai ne fakahakohako a koe? Ko e tali, ko e punaaga ne moua mai ai e koe e tau vala tala. Ka talia e tautolu e tau manatu he lalolagi, to fakahakohako he lalolagi e manamanatuaga ha tautolu ti manamanatu mo e mahani lotokai a tautolu. Aoga lahi mogoia ke mataala a tautolu ke fifili fakamitaki e tau mena ne kitekite, totou, fanogonogo, mo e manamanatu a tautolu ki ai.
21. Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu he vala tala ka mui mai?
21 He vala tala nei kua fakaako e tautolu ke moua e manamanatu ha Iehova, lata a tautolu ke kalo kehe he tau manatu he lalolagi. Lata foki a tautolu ke manamanatu fakahokulo ke he tau manatu he Atua ke manamanatu fakalahi a tautolu ke tuga a ia. He vala tala ka mui mai, to fakaako e tautolu e puhala ke taute pihia.
^ para. 5 Ko e tala mooli kua laulahi he tau tagata ne tutokotaha kua fakaohooho he falu. Ma e fakatai, ka manamanatu a tautolu ke he kamataaga he moui po ke hagaao ke he tau mena ke tui, liga fai fakaohoohoaga e falu ki a tautolu. Ka e fifili e tautolu ko hai kua fakaatā e tautolu ke fakaohooho a tautolu.