1, 2. (a) Ko e heigoa ne talahau e Elifasa mo Pilitati hagaao ke he manatu he Atua ke he fekafekauaga ha tautolu? (e) Ko e heigoa ne talahau e Iehova hagaao ke he matakupu ia?

LOGA e tau kua mole, tokotolu e tagata ne o atu ke tutala ke he fekafekau fakamooli he Atua ko Iopu. Taha ia lautolu nei ko Elifasa ko e tagata Timanu ne talahau e hūhū ofoofogia ki a Iopu: “Kua aoga kia e tagata ke he Atua, ha ko ia ne iloilo kua aoga a ia kia ia ni? Ko e mena kia ke fiafia ai a Ia hana e [malolō] oti kana he mahani tututonu a koe? po ke aoga kia kia ia he katoatoa e mitaki hau a mahani?” (Iopu 22:1-3) Manatu a Elifasa ko e tali ko e nakai. Taha he tau tagata taane ko Pilitati ko e tagata Sua ne lafi ki ai kua nakai maeke he tau tagata ke talahau tututonu ke he fofoga he Atua.—Totou Iopu 25:4.

² Ne lali a Elifasa mo Pilitati ke taute a Iopu ke logona hifo kua nakai aoga e tau laliaga haana ke fekafekau ki a Iehova. Manako e tau tagata ia ke talitonu a Iopu kua nakai mua atu e aoga ha tautolu ke he Atua ke he lefio, uaga, po ke kelemutu. (Iopu 4:19; 25:6) Talahau pihia kia e lautolu ha kua mahani fakatokolalo a  lautolu? (Iopu 22:29) Mooli kua tokoluga ue atu a Iehova ti ko e mena inanoa a tautolu he fakatatai ki a ia. Kaeke ko tautolu i luga he mouga po ke onoono ki fafo he pu hio he vakalele, logona e tautolu e tote inanoa mo e fakateaga ha tautolu. Ka e pihia kia e logonaaga ha Iehova ke he tau laliaga ha tautolu ke fekafekau ki a ia mo e ke gahua malolō ma e Kautu? Nakai! Tala age a Iehova ki a Elifasa, Pilitati, mo e tagata ke toluaki ko Sofara kua talahau e lautolu e tau pikopiko. Ti tala age e Atua kua fiafia a Ia ki a Iopu mo e ui a ia ko e “haku a fekafekau.” (Iopu 42:7, 8) Maeke a tautolu ke talitonu ‘kua aoga ke he Atua’ e tau tagata nakai mitaki katoatoa.

3. Ko e heigoa ne talahau e Elihu hagaao ke he tau laliaga ha tautolu ke fekafekau ki a Iehova? Ko e heigoa e kakano he tau kupu haana?

³ Ko e fuata ko Elihu ne fanogonogo ke he fakatutalaaga ha Iopu mo e tau tagata tokotolu. Mogo ne oti ai, ne hūhū a Elihu ki a Iopu hagaao ki a Iehova: “Kaeke kua mahani tututonu a koe ko e heigoa kia e mena kua age e koe kia ia? ko e heigoa foki e mena kua moua mai e ia he lima hau?” (Iopu 35:7) Lali foki kia a Elihu ke talahau kua nakai aoga e tau laliaga ha tautolu ke fekafekau ke he Atua? Nakai. Ne nakai fakatonu e Iehova a Elihu, tuga ne taute e ia ke he tau tagata tokotolu. Kehe e manatu ha Elihu. Pehē a ia kua nakai peehi e Iehova a tautolu ke tapuaki ki a Ia. Ha ha ia Iehova e tau mena oti. Nakai fai mena kua taute e tautolu ke mua atu e monuina po ke malolō Haana. Ka ko e tau mahani po ke tau lotomatala oti ne moua e tautolu kua mai he Atua, ti mailoga e ia e puhala kua fakaaoga aki e tautolu.

4. Fēfē e logonaaga ha Iehova ka totonu a tautolu ke he falu?

⁴ Ka fakakite e tautolu e fakaalofa fakamooli ki a lautolu kua tapuaki ki a Iehova, kua onoono a ia ke he tau mahani pihia ke tuga kua taute mooli e tautolu ki a ia. Totou e tautolu ia Tau Fakatai 19:17: “Ko ia kua fakaalofa ke he tagata nofogati kua ta age e ia hana tau mena kia Iehova; to taui mai foki e ia e tau mena ne ta age kia ia.” Mailoga mooli e Iehova he tau magaaho takitaha e fakaalofa noa ne fakakite e tautolu ke he falu. Ti pete ni ko Iehova e Tufuga he lagi mo e lalolagi katoatoa, ne fifili foki e ia ke onoono ke he tau mahani nei ko e foaki noa fakatagata ki a ia ne kua liu a ia totogi aki e tau mena fakaalofa homo ue atu. Fakamooli he Tama he Atua ko Iesu e mena nei.—Totou Luka 14:13, 14.

5. Ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala a tautolu ki ai mogonei?

⁵ He vahā kua mole, uiina e Iehova e perofeta ko Isaia ke hukui a ia mo e fekafekau ki a ia he puhala pauaki. (Isaia 6:8-10) Ne talia fakamakai e Isaia e uiina ti pehē: “Ko au hanai, kia fakafano atu e koe au.” Mogonei, ne tuku age foki e Iehova ke he tau tagata tua fakamooli e magaaho ke taute e gahua nei  haana. Totou afe he tau fekafekau ha Iehova ne fakakite kua moua e lautolu e aga pihia tuga ha Isaia. Makai a lautolu ke talia e tau kotofaaga ke fekafekau ki a Iehova he tau puhala mo e tau matakavi kehekehe mo e fehagai ke he tau tutūaga uka mo e tau paleko. Ka e pehē hifo e tagata ki a ia ni: ‘Loto fakaaue au he moua e magaaho ke foaki fakamakai ke he gahua ha Iehova, ka e aoga mooli kia e mena ne taute e au fakatagata? Ka fai au po ke nakai fai au, to fakatumau kia a Iehova ke taute haana gahua?’ Kua logona hifo pihia nakai a koe? Kia fakatutala a tautolu ke he falu mena ne tutupu ke he tau momoui he ua e fekafekau ha Iehova i tuai ko Tapora mo Parako, ka lagomatai a tautolu ke tali e tau hūhū nei.

6. Ko e ha ne tuga kua mukamuka lahi e kau ha Iapino ke fakakaumahala e tau Isaraela?

⁶ Ko Parako ko e toa Isaraela mo e ko Tapora ko e perofeta fifine. Ne 20 e tau he “vale lahi” e patuiki Kanana ko Iapino ke he tau Isaraela. Ne favale lahi e kau ha Iapino ti matakutaku e tau Isaraela ne nonofo he maaga ke ō kehe he tau kaina ha lautolu. Ne 900 kariota tau ne taute ke he lapatoa he kau a Iapino ka e nakai fai kanavaakau pauaki e tau Isaraela ke fakaaoga po ke tau tapulu tau ke puipui aki a lautolu.—Tau Fakafili 4:1-3, 13; 5:6-8. * (Kikite matahui tala.)

7, 8. (a) Ko e heigoa e tau poakiaga fakamua ha Iehova ki a Parako? (e) Fakakaumahala fēfē he tau Isaraela e kau ha Iapino? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁷ Fakatatai mo e kau ha Iapino, ne tuga kua lolelole e tau Isaraela mo e mukamuka ke fakakaumahala. Ka e poaki a Iehova ki a Parako puhala ia Tapora ko e perofeta fifine: “Fano a koe mo e takitaki e kau ke he mouga ko Tapora, ti uta ai e koe fakalataha mo koe hogofulu e afe tagata he fanau a Nafatali mo e fanau a Sepulona? To takitaki atu foki e au kia koe ke he vailele ko Kisona, a Sisera ko e takitaki kau a Iapino, mo e hana tau kariota, katoa mo e hana kau; to tuku atu foki e au a ia ke he hau a lima.”—Tau Fakafili 4:4-7.

⁸ Kua fakailoa e ole ma e tau tagata makai ti 10,000 tagata ne fakapotopoto ke he Mouga ko Tapora. Ti o atu a Parako mo e tau tagata haana ke he tauaga ke totoko e kau he tau fī he matakavi ko Tanaka. (Totou Tau Fakafili 4:14-16.) Lagomatai nakai e Iehova e tau Isaraela? Ē. Amanaki ni ti to e uha lahi, mo e pelapela e malētau magomago. Ne moua he tau Isaraela e magaaho mitaki. Ati tutuli e Parako e kau ha Sisera ke 24 e kilomita ke hoko ke he matakavi ne higoa ko Haroseta. He o atu he hala, ne tomo e kariota tau ha Sisera he pelapela. Ne hau a ia ki fafo ti hola a ia ki Saanaima, liga tata ki Katesa. Kua fakamumuli a Sisera he fale ie he fifine ne higoa ko Iaeli. Kua mategūgū a Sisera ti pulumohea. He mohe a Sisera, ne loto malolō a Iaeli ke tamate a ia. (Tau Fakafili 4:17-21) Ne tuku age e Iehova ke he tau Isaraela e kautūaga ke he tau fī ha lautolu! * (Kikite matahui tala.)

9. Ko e heigoa ne fakaako e tautolu he Tau Fakafili 5:20, 21 hagaao ke he tauaga ki a Sisera?

⁹ To lahi e mena ka iloa e tautolu ke he tau mena ne tutupu ne fakamaama he Tau  Fakafili veveheaga 4 he totou e veveheaga 5. Talahau he Tau Fakafili 5:20, 21 ki a tautolu: “Ne tau mai he lagi a lautolu; ne tau ai mo Sisera e tau fetu ke he tau puhala ha lautolu. Ne tafea ai a lautolu ke he vailele ko Kisona.” Kakano kia e mena nei kua lagomatai he tau agelu e tau Isaraela he tauaga po ke kakano ai na fai meteorite ne mokulu hifo? Nakai fakamaama he Tohi Tapu. Ka e tuga kua hako ke manatu na fakahao e Iehova e tau tagata haana he fakatō hifo e uha lahi he matakavi mo e magaaho tonu ia ke nakai maeke e tau kariota tau ne 900 ke mukamuka ke holo. He Tau Fakafili 4:14, 15, lagatolu e totou e tautolu ne matalahi a Iehova he kautūaga ha Isaraela. Nakai fai he tau tagata makai Isaraela ne 10,000 ke moua e matalahi he kautūaga.

10, 11. Ko e heigoa a Merosa? Ko e ha ne kaiaalu ai?

¹⁰ Kia kumikumi a tautolu mogonei ke he taha mena matakehe. He mole e kautūaga ha Isaraela ne lologo fakaheke a Tapora mo Parako ki a Iehova. Ne lologo a laua: “Kua pehe mai e Agelu a Iehova, Kia kaialu a mutolu kia Merosa, kia kaialu fakalahi a mutolu kia lautolu kua nonofo ai; he nakai o mai a lautolu ke lagomatai kia Iehova; ke lagomatai kia Iehova, ke tau kia lautolu ne malolo.”—Tau Fakafili 5:23.

¹¹ Ko e heigoa a Merosa? Nakai iloa tonu e tautolu. Ka kua gahua mitaki e kaiaalu ki a Merosa ha kua galo tamoki ai. Liga ko e maaga a Merosa ne nakai makai e tau tagata ke fakalataha ke he tauga a Parako. Ha kua 10,000 ne makai ke ō he tau ke totoko ke he tau Kanana, ko e tau tagata ha Merosa ne liga logona e ole ma e tau tagata fakamakai. Po ko Merosa ko e taone he hala ne hola atu a Sisera he lali a ia ke fakamumuli ia Parako. Liga ko e tau tagata ha Merosa ne fai magaaho ke tapaki a Sisera ka e nakai taute pihia e lautolu. Manamanatu la he kitia e lautolu e toa matakutakuina ne hola ke moui he tau halatū ha lautolu! Na kua lata a lautolu ke taute taha mena aoga ke lagomatai e finagalo ha Iehova. Ane mai taute e lautolu, to palepale e Iehova a lautolu. Moua e lautolu e magaaho ke taute taha mena ma Iehova, ka e nakai fai mena a lautolu ne taute. Tuga kua kehe lahi e tau tagata ha Merosa mai ia Iaeli ne loto malolō.—Tau Fakafili 5:24-27.

12. Ko e heigoa e kehekehe he tau aga he tau tagata he Tau Fakafili 5:9, 10? Lata ke lauia fēfē a tautolu he mena nei?

¹² He Tau Fakafili 5:9, 10, kitia e tautolu e aga he tau tagata fakamakai ne 10,000 kua kehe lahi mai he aga ha lautolu ne nakai foaki fakamakai. Fakaheke e Tapora mo Parako e “tau patu ne pule kia Isaraela, ne tuku atu e lautolu a lautolu mo e fakamakai ke he motu.” Kehe lahi a lautolu mai he tau tagata ne “heke e tau asini hina,” ne logona hifo kua tokoluga lahi a lautolu ke foaki noa ma e tau gahua. Kua fakamaama hagaao ke he tau tagata ia, ko lautolu ne nonofo “i luga he tau tegitegi mitaki” mo e “o ke he puhala,” he moua e moui mitaki. Kehe ai, ko e tau tagata foaki fakamakai ne fiafia ke o atu mo Parako ke he tauaga he tau matiketike nakai tatai ha Tapora mo e pahua pelapela ha Kisona. Ko lautolu ne manako ke moua e moui mukamuka  ne kua tala age ki ai: “Kia vagahau ai a mutolu.” Kua lata a lautolu ke mataala mo e manamanatu ke he tau magaaho ne fakatonoa e lautolu he nakai foaki fakamakai ke he gahua ha Iehova. Mogonei, lata foki a tautolu ke kumikumi hifo ke he aga ni ha tautolu he fekafekau ke he Atua.

13. Kehe fēfē e aga he tau magafaoa ha Reupena, Tano, mo Asera ke he ha Sepulona mo Nafatali?

¹³ Ko e tau tagata 10,000 ne foaki fakamakai ne moua e magaaho ke kitia e puhala ne eke a Iehova mo Pule Katoatoa. Maeke a lautolu ke tala age ai ke he falu he tutala hagaao ke he gahua “tututonu a Iehova.” (Tau Fakafili 5:11) Kehe mamao ai, ko e magafaoa ha Reupena, Tano, mo Asera, ne hagaaki lahi ke he tau monuina ni ha lautolu tuga e tau mamoe, tau foulua, tau ava ha lautolu, ka e nakai ke he gahua ha Iehova. (Tau Fakafili 5:15-17) Ka e nakai pihia oti e tau magafaoa. Ko e tau magafaoa ha Sepulona mo Nafatali ne “tuku lele atu [e] moui ke he mate” ke lagomatai aki a Tapora mo Parako. (Tau Fakafili 5:18) Maeke a tautolu ke fakaako e manatu aoga mai he tau aga kehekehe nei ke he fekafekauaga foaki fakamakai.

14. Fakakite fēfē e tautolu kua lalago e tautolu e pule katoatoa ha Iehova mogonei?

¹⁴ Mogonei, nakai tau a tautolu ke lalago e pule ha Iehova. Ka e fakakite e tautolu e lalagoaga he fakamalolō mo e fakamakai ke fakamatala. Nakaila tuga ia fakamua, kua lata lahi ke moua e tau tagata foaki fakamakai ma e gahua ha Iehova. Totou miliona e tau matakainaga taane, tau matakainaga fifine, mo e tau fuata ne foaki fakamakai ke he gahua mau. Ma e fakatai, tokologa ne paionia, gahua he Peteli, talaga e tau Fale he Kautu, mo e gahua fakamakai he tau toloaga mo e tau fonoaga. Falu motua ne gahua malolō he Tau Komiti Matutaki Fale Gagao mo e fakatokatoka he tau fonoaga. Iloa tonu e tautolu kua loto fakaaue a Iehova ke he  fakamakai ha tautolu ke fekafekau ki a ia he ha puhala kua lata ti nakai nimo e ia e tau laliaga ha tautolu.—Heperu 6:10.

15. Iloa tonu fēfē e tautolu kua nakai galo e hakahakau ha tautolu ma e gahua ha Iehova?

¹⁵ Kua lata a tautolu ke kumikumi hifo ke he tau aga ni ha tautolu hagaao ke he foaki fakamakai. Hūhū hifo ki a tautolu ni: ‘Toka kia e au e falu ke taute e tau gahua loga? Hagaaki lahi kia a au ke moua e tau koloa fakatino ka e tote e fekafekau ki a Iehova? Po ke fifitaki e au e tua mo e loto malolō ha Parako, Tapora, Iaeli, mo e tau tagata gahua fakamakai ne 10,000 he fakaaoga e tau koloa haaku ke fekafekau ki a Iehova? Manamanatu nakai au ke hiki atu ke he taha taone po ke taha motu ke gahua tupe po ke moua e moui hagahaga mitaki? Ka pihia, kua liogi nakai au ki a Iehova ke lata mo e hikiaga nei ka lauia e magafaoa haaku mo e fakapotopotoaga?’ * (Kikite matahui tala.)

16. Pete kua ha ha ia Iehova e tau mena oti, ko e heigoa ha tautolu ka foaki age ki a ia?

¹⁶ Foaki mai e Iehova ki a tautolu e lilifu ofoofogia he fakaatā a tautolu ke lalago e pule haana. Tali mai he magahala ha Atamu mo Eva, manako e Tiapolo ke kau e tau tagata mo ia ke totoko a Iehova. Ka lalago e tautolu e pule ha Iehova, kua fakakite maaliali e tautolu ki a Satani e faahi ne tū ai a tautolu. Ko e tua mo e mahani fakamooli ha tautolu kua omoomoi a tautolu ke foaki fakamakai ke he fekafekauaga ha Iehova, ti taute he mena nei a Ia ke fiafia lahi. (Tau Fakatai 23:15, 16) Maeke he Atua ke fakaaoga e lalagoaga fakamooli mo e omaoma ha tautolu ke tali aki e fakafiu ha Satani. (Tau Fakatai 27:11) Ko e omaoma ha tautolu ko e mena kua foaki e tautolu ki a Iehova ne kua uho ki a ia mo e tamai e olioli lahi ki a ia.

17. Ko e heigoa ne fakaako he Tau Fakafili 5:31 ki a tautolu ke he mena ka tupu anoiha?

¹⁷ Nakai leva to manako e tau tagata oti he lalolagi ke he pule ni ha Iehova. Amanaki lahi atu a tautolu ke he magaaho ia! Logona hifo a tautolu tuga a Tapora mo Parako ne lologo: “Iehova na e, kia mahaikava ai pihia a lautolu oti kua fai fi kia koe; ka ko lautolu kua fakaalofa atu kia ia, kia tuga ne la a lautolu ka fina atu a ia mo e malolo.” (Tau Fakafili 5:31) To tupu e mena ia ka fakaotioti e Iehova e lalolagi kelea ha Satani. Ka kamata e tauaga i Amaketo, to nakai lata a Iehova ke moua e tau tagata fakamakai ke moumou e fī. Ka e, to “tutu” a tautolu mo e “kitekite atu . . . ke he fakamouiaga mai ia Iehova.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 20:17) Ato hoko e magaaho ia, maeke a tautolu mogonei ke lalago fakamalolō mo e fakamakai e pule ha Iehova.

18. Aoga fēfē e foaki fakamakai haau ke he falu?

¹⁸ Ne kamata a Tapora mo Parako ke uhu e lologo kautū ha laua ke fakaheke ki a Iehova, ka e nakai ke he tau tagata. Uhu e laua: “Makai ki ai e motu, kia fakamonu atu a mutolu kia Iehova.” (Tau Fakafili 5:1, 2) He puhala pihia, ka fekafekau a tautolu ki a Iehova he puhala kua lata, liga fakamalolō foki ke he falu ‘kia fakamonu atu kia Iehova.’