1. Ye mɛ ndo li ya e du na dengɔ bɛ nɛ, wa na lo nɛ? (Yisaya 48:17, 18)

 TO E ti ndozu ndo ye e gba wa lo ye nga ya, e sepala na dungɔ lɛ ngɛ̃́ na olo nga na bi mɛ na gangɔ. (Mos. 3:12, 13) Lo li e na likoki ti lingɔ aye ti kpɛ̃nɛ, kanda ta lo zi lége hɛ̃ e ya, e le gbia na ndo tɛrɛ e nvɛ̃ni, bere e mu ekateli ti lingɔ ye ti nzɔ̃ni bere ti siɔni ma. (Mos. 8:9; Yir. 10:23) Lo hĩnga ya, ti nɛngɔ ya e du nvɛ̃ni na dengɔ bɛ ko, ayɔ ya e le kwa hɛ̃ lo, wa e du nga na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ amangbi na ndia tɛ lo.—Di Yisaya 48:17, 18.

2. Gwɛ̃ tɛ Satana dundó ya e le nɛ, kanda ye mɛndó Yehova li nɛ?

² Satana ye tongɔ e, e ye ya elengbi ti dungɔ na dengɔ bɛ abɛse du ya, ta Yehova da ma, azi lengbi nga ti lengɔ gbia na ndo tɛrɛ la nvɛ̃ni na ndenge ti nzɔ̃ni. (Eb. 3:4, 5) Ti fangɔ ya Satana du wa nvɛ̃nɛ ko, Yehova zi lége ya, azi le gbia na ndo tɛrɛ la nvɛ̃ni na pɛ ndunu ngoi. E hũ nvɛ̃ni ya ta azi longa na ya lo-lengɔ gbia tɛ la ma. Ngbangɔ kambisa tɛnɛ tɛ akɔli ná awali mɛndó ala lua dengɔ bɛ na lo mɛ ya, ala hɛ̃ tɛrɛ la na ya kwa tɛ Yehova. Wa Yezo kristo ndó la lua dengɔ bɛ ɔ ala zu. Zia e ba ye ti uzu mɛndó to lo ya lo pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Yehova. Na pɛni e na bangɔ nda mɛ ayɔ ya e vɔrɔ To e Yehova. Wa na ndani e nga na bangɔ ambanga rɛzɔ̃ mɛ ndo to e ya, e pɔna lengɔ kwa hɛ̃ Yehova.

 NDA MƐNDÓ YEZO PƆNA LENGƆ KWA HƐ̃ YEHOVA

3. Ye mɛndó Satana hɛ̃ Yezo nɛ, wa ye mɛndó Yezo pɔna lingɔ nɛ?

³ Ngoi mɛndó Yezo ge lɛ sese ko, lo pɔnandó zo mɛ lo lengbi ti lingɔ kwa hɛ̃ lo. Ngoi yakere na pɛ batisimɔ tɛ Yezo ko, Satana pandó hɛ̃ lo ya, ni na hɛ̃ngɔ lo aye zu mɛ ge ya lo-lengɔ gbia tɛ ni mɛ ge lɛ sese, se du ya lo vɔrɔ ni. La Yezo apa hɛ̃ lo ya: “Satana, ɔ lɛ mbi! Ta sanga ma, Buku tɛ Nzapa apa ya: ‘Ale mɔ vɔrɔ Gbia Nzapa tɛ mɔ, ko bo lo la ale mɔ li kwa hɛ̃ lo!’” (Mat. 4:8-10) Nda mɛndó Yezo pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Yehova nɛ? Zia e ba ambanga rɛzɔ̃ ni.

4-5. Ambanga ye mɛndɛ̃ mɛndó to Yezo ya, lo pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Yehova nɛ?

⁴ Ye ti uzu mɛndó to Yezo ya, lo pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Yehova du songo, Yezo ndó na songo ti kpengbani na mbage tɛ To lo. (Yn. 14:31) Yezo ndo vɔrɔndó Yehova na lo ti anzɔ̃ ye mɛ lo li. (Yn. 8:28, 29; Suma 4:11) Lo hĩngandó ya, Yehova la hɛ̃ e dungɔ lɛ ngɛ̃́ elengbi ti kpãngɔ bɛ e na ndo lo wa lo hɛ̃ nga e aye ti nzɔ̃ni gba. (Nz. 33:4; 36:9; Zaki 1:17) Yehova ndo tɛnɛndó ngoi zu bɛta tɛnɛ hɛ̃ Yezo, wa lo hɛ̃ nga lo ye zu mɛndó lo na ni. (Yn. 1:14) Kanda Satana ɔngbi na Yehova, lo ndó la li ya azi li siɔ kpale wa ala kpili nga. Lo du wa nvɛnɛ mɛ lo ndo gi nzɔ̃ kpale tɛ lo nvɛ̃ni. (Yn. 8:44) Yezo hĩngandó Yehova nzɔ̃ni wa lo hĩnga ngandó Satana nzɔ̃ni, ni la ta lo yendó lingɔ ye ngama tɛ Satana ti nɛngɔ ya, lo tɔmbɔgɔ na ndo Yehova ma.—Fil. 2:5-8.

⁵ Ye mɛndɛ̃ mɛndó to Yezo ya, lo pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Yehova adu ya, lo ndo kũndó na yɔngɔrɔ bɛ zu mbana gɛrɛ mɛ lo na luangɔ na pɛ lingɔ kwa na mbilimbili zu hɛ̃ Yehova. (Aeb. 12:2) Lo hĩngandó ya, se lo ngbã mbilimbili ko, lo na lingɔ ya, ili To lo ti vuru ni, wa ni nga na zingɔ lége ya lo onzi asiɔ kpale zu mɛ Zabolo si na ni.

NDA MƐ AYƆ YA E VƆRƆ BO YEHOVA

6-7. Nda mɛ ta azi gba la ndo le kwa hɛ̃ Yehova ndɛ ma nɛ, wa nda mɛ ayɔ ya bo lo kɔi la elengbi ti vɔrɔngɔ lo nɛ?

⁶ Ndɛ lo mɛ ko, ta azi gba la ndo le kwa hɛ̃ Yehova ma na lo mɛ ya, ta la hĩnga seliye tɛ lo ti nzɔ̃ni ma wa ta ala hĩnga akpale gba na lo ti anzɔ̃ ye mɛ lo li na lo tɛ ala ma. Ni la du mbilimbili mɛndó Toma Polo pa kaya kwa ti fangɔ tɛnɛ hɛ̃ azi ti Atene.—Aw. 17:19, 20, 30, 34.

⁷ Polo kambisandó hɛ̃ azi ti Atene ya, Nzapa ti mbilimbili “ndo hɛ̃ azi zu dungɔ lɛ ngɛ̃́, mbó nga na aye mɛndɛ̃ zu.” Lo di tɛnɛ ya: “Na lo tɛ lo la e ndo du lɛ e ngɛ̃́, na lo ngunu tɛ lo la e ndo dɔ nɔ, nga bo lo la lo li e.” Nzapa du Wa lingɔ ye zu, “lo li bondó zo kɔi, na ndo zo niko la lo li azi mɛndɛ̃ zu, la azi niko amu lɛ sese zu” lo du bo zo mɛ elengbi ti vɔrɔngɔ lo.—Aw. 17:25, 26, 28.

8. Ye mɛ ta Yehova li ma nɛ, wa ngasia la lo fa ya lo ndo ye e gba nɛ?

⁸ Na lo mɛ ya, Yehova la du wa lingɔ ndozu ná sese ko, lo lengbindó ti gbɔ̃ngɔ azi na ndo ngunu ya, ala vɔrɔ lo. Kanda ta Yehova lindó ngaso ma. Na ɔngbingɔ, lo ndo fa ya lo da wa lo ndo ye nga kɔi kɔi so popo tɛ e. Gwɛ̃ tɛ lo du ya se alengbi ko, azi gba ati akwa ni bwai na bwai. (1 Tim. 2:3, 4) Ni la Yehova hɛ̃ e fɔrmasiɔ̃ ti nɛngɔ ya, e ha na azi aye ti nzɔ̃ni mɛ lo na lingɔ na lo tɛ la, nga na se mɛ lo na lingɔ na ni. (Mat. 10:11-13; 28:19, 20) Lo hɛ̃ e bombi ndo mɛ elengbi ti vɔrɔngɔ na lo, wa abiazi ti songo ndo za nga e ngoi zu.—Aw. 20:28.

9. Ngasia la Yehova ndo fa ya lo ndo ye azi zu nɛ?

⁹ Yehova fa songo tɛ lo na azi mɛ kɛ̃ kpãngɔ bɛ la na ndo lo na lége ti hɛ̃ngɔ ala aye ti nzɔ̃ni. Binga li mɔ na ndo kpale mɛ: Na ya bulu gba, amiliɔ̃ tɛ azi mu ekateli ti lingɔ aye ti nzɔ̃ni bere ti siɔni na nɛngɔ ya ala tɔndɔ Yehova. Abɛse ngaso ko, na songo zu Yehova ndo hɛ̃ ala ye mɛ ala na gwɛ̃ ni, ti nɛngɔ ya, ala du na  dungɔ lɛ ngɛ̃́ wa ala sepala nga na ni. (Mat. 5:44, 45; Aw. 14:16, 17) Na lo tɛ lo, ala lengbi ti luangɔ akwa la, ndasewa tɛ la mɛ ala ndo ye, ala lengbi ti luangɔ ayangambi, wa ala lengbi nga ti lengɔ kwa kpengbani ti nɛngɔ ya ala sepala na dungɔ lɛ ngɛ̃́. (Nz. 127:3; Mos. 2:24) Ni ndo fa yangondo ya, To e ti ndozu ndo ye azi zu. (Kob. 34:6) Zia e ba ambanga rɛzɔ̃ mɛ ndo to e ya, e pɔna vɔrɔngɔ Yehova nga na se mɛ lo ndo sulu na azi mɛ ndo pɔna vɔrɔngɔ lo.

NDA MƐ E PƆNA LINGƆ KWA HƐ̃ YEHOVA

10. (a) Ye ti uzu mɛ ndo to e ya e li kwa hɛ̃ Yehova nɛ? (Matie 22:37) (b) Nzɔ̃ sulu mɛ e na luangɔ na ndo yɔngɔrɔ bɛ tɛ Yehova nɛ? (Nzembo 103:13, 14)

¹⁰ Ngama Yezo, e ndo li kwa hɛ̃ Yehova uzu na lo mɛ ya, e ndo ye lo mawoma. (Di Matie 22:37.) E ndo ma tɛrɛ e ya e dɔ dã na Yehova na ngoi mɛ e ndo manda akpale na ndo aseliye tɛ lo. Na ndakisa e ba yɔngɔrɔ bɛ mɛ Yehova fa na e. Ngoi mɛndó aya Izraɛlɛ ko nyɔ ndia tɛ lo ko, lo vɔrɔndó bɛ la na tɛnɛngɔ ya,“Mbi vɔrɔ bɛ ĩ, ĩ gbinyangbi wa ĩ zia dɔngɔ nɔ tɛ ĩ ti siɔni.” (Yir. 18:11) Yehova hĩngandó ya, ala du azi ti zangangɔ lengbingɔ wa ala du nga awa siɔ kpale. (Di Nzembo 103:13, 14.) Ngoi mɛ mɔ ndo gbɔ̃ li mɔ na ndo yɔngɔrɔ bɛ tɛ Yehova nga na aseliye tɛ lo mɛndɛ̃ ko, ta ni lengbi ti tongɔ mɔ ya, mɔ li kwa hɛ̃ lo bwai na bwai ma?

11. Ambanga ye mɛ ndo to e ya, e pɔna lengɔ kwa hɛ̃ To e ti ndozu nɛ?

¹¹ Ni lengbi nga ti tongɔ e ya, e li kwa hɛ̃ Yehova na lo mɛ ya, ni du ye ti nzɔ̃ni mɛ ayɔ ya e li. (Mat. 4:10) E hĩnga ya, se du ya e ngbã mbilimbili ka tɛ Yehova ko, e na luangɔ aye ti nzɔ̃ni mɛ na hɛ̃ngɔ e dengɔ bɛ. Se e li kwa hɛ̃ Yehova na mbilimbili ko, e na lingɔ ya ili lo ti vuruni, e na fangɔ ya Satana du wa nvɛnɛ, wa ni nga na hɛ̃ngɔ To e ti ndozu dengɔ bɛ. Se e pɔna nga lingɔ kwa hɛ̃ Yehova ndɛ ko, e na luangɔ nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti lengɔ kwa hɛ̃ lo bwai na bwai!—Yn. 17:3.

12-13. Wangɔ mɛ e lua na ndo kpale tɛ Jane ná Pam nɛ?

¹² Ngoi mɛ e dɛ apalanga ko, songo tɛ e na ndo Yehova lengbi ti maingɔ gba nvɛ̃ni, wa songo niko lengbi ti tingɔ kpengbani tee na ngoi mɛ e ti akangba. E ba ndakisa ti ye mɛndó asi na ayata wali sɛ Jane ná Pam. a Jane ndó na bulu 11 wa Pam ndó na bulu 10 na ngoi mɛndó ala banda mandangɔ Ngbangɔ. Abɛse du ya awa dũngɔ la kɛ̃ndó mandangɔ Ngbangɔ ko, ala zindó lége hɛ̃ Jane ná Pam ya Atɛmwɛ tɛ Yehova ndo manda na ala Ngbangɔ bo se du ya ala ye gwengɔ ndoni kɔi ná awa dũngɔ la ka sambela tɛ ala na lá pɔsɔ bere na lá yenga. Jane tɛnɛ ya, “Ye mɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova ha na mbi kaya Ngbangɔ zandó mbi ya mbi nwɔ akpale sɛ, nyɔngɔ drɔgɛ nga na akpale ti bí mɛndó afɔ̃ mbi ti kalasi ndo li.”

¹³ Na pɛ bulu yakere aya wali niko sɛ tindó awa fangɔ tɛnɛ. Na pɛni ala bandandó lingɔ kwa ti ngoi zu wa ni lindó ya, ala bata awa dũngɔ ala mɛ ati abange. Jane kambisa se mɛndó lo ma na tɛrɛ lo na ndo aye zu mɛndó Yehova li na lo tɛ ala, lo tɛnɛ ya: “Uzu mbi mandandó ya, Yehova ndo kpã likebi tɛ lo na mbilimbili zu na ndo akwa lo ngama se mɛ mbeti ti 2 Timɔte 2:19 tɛnɛ na ni ya, ‘Yehova hĩnga azi tɛ lo.’” Ta kitɛ da ma ya Yehova ndo bata azi ko la ndo pɔna yengɔ lo nga lengɔ kwa hɛ̃ lo!

14. Ngasia la tɛnɛ tɛ e ná kwa tɛ e lengbi ti lingɔ ya ili Yehova ti vuruni nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹⁴ Gwɛ̃ tɛ e ndo du ya, azi mɛndɛ̃ hĩnga mbilimbili mɛ ba ili Yehova. E ba kpale mɛ: Se du ya mɔ ti kwa zo kɔi mɛ na songo, lo du nga zo mɛ ndo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale, wa lá kɔi mɔ  ma zo kɔi ndo pa hɛ̃ mɔ ya, kwa mɔ niko du wa kakulu lo nga wa poloso ko, ye mɛ mɔ na lingɔ nɛ? Mɔ na tɛnɛngɔ nzɔ̃ni na lo tɛ lo. Kwɛ kɔi ngoi mɛ Satana ná azi tɛ lo ndo li zu ti gbɛ̃ngɔ ndima tɛ Yehova na pangɔ nvɛnɛ na ili Lo ko, e ndo pa mbilimbili na ndo kpale mɛ aba ili Yehova, e ndo pa ili Lo na ge ge ge (Nz. 34:1; Yis. 43:10) E ndo fa ya, e pɔna yengɔ Yehova nga lengɔ kwa hɛ̃ lo na lége ti atɛnɛ mɛ e ndo tɛnɛ nga na aye mɛ e ndo li.

15. Ambanga nzɔ̃ kpale mɛndó Polo lua na pɛ gbinyangbingɔ kpale na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo nɛ? (Filipɛ 3:7, 8)

¹⁵ E ye gbinyangbingɔ akpale na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ti nɛngɔ ya e hɛ̃ Yehova dengɔ bɛ bere e li kwa gba hɛ̃ lo. Na ndakisa, Toma Polo pɔnandó ziangɔ aye tɛ lo ti ngbondoni ti nɛngɔ ya lo landa Yezo wa lo li kwa hɛ̃ Yehova. (Gal. 1:14) Ni la lo tindó na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti nzɔ̃ni wa lo lua nga nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti lengɔ gbia ndoni kɔi na Yezo Kristo ka ndozu. Ta lo bingandó bɛ lo na lo ti ekateli mɛndó lo mu ti lengɔ kwa hɛ̃ Yehova ma, wa se e li nga kwa hɛ̃ Yehova ko, ta e nga na bingangɔ bɛ e ma.—Di Filipɛ 3:7, 8.

16. Wangɔ mɛ e lua na ndo se lɛlo tɛ nyita Julia nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹⁶ Se e kpã kwa tɛ Yehova na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ko, e na luangɔ mbana gɛrɛ ndɛ nga na bi mɛ na gangɔ. E ba kpale mɛndó si na nyita wali Julia. Uzu ti nɛngɔ ya, Julia manda mbilimbili ko, lo ndó ka popo tɛ apalanga wali mɛ ndo ye bia ti sambela. Lo ndo yendó bia nzɔ̃ni uzu ti nɛngɔ ya lo lua formasiɔ̃ ti tingɔ wa yengɔ bia ti kpengbani nvɛ̃ni. Julia hĩngangbindó iɔ mabere wa yengɔ bia wa lo banda ngandó yengɔ bia ka ndo ti yengɔ na abia (concert). Ngoi mɛndó lo ka kalasi ti mizikɛ ko, fɔ̃ lo wa kalasi kɔi bandandó tɛnɛngɔ hɛ̃  lo kpale mɛ ba Nzapa, wa lo kambisa hɛ̃ lo ya, ili Nzapa la Yehova. Ta aningandó ma, Julia banda mandangɔ Ngbangɔ fãni sɛ na ya pɔsɔ kɔi. Ni la lo mundó ekateli ti hɛ̃ngɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo zu na ya kwa tɛ Yehova na nɛngɔ ya lo landa kwa ti yengɔ bia. Lo tɛnɛ ya: Ta mungɔ ekateli niko ti ngaso dundó ye kɔi mɛ woni ma. “Azi gba ndo tɛnɛndó hɛ̃ mbi ya mbi gbɛ̃ likabo mɛ mbi na ni ti yengɔ bia”, kanda mbi yendó salelangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi ti nɛngɔ ya mbi li na kwa hɛ̃ Yehova. Ndɛ lo mɛ ko, lo ndo ma tɛrɛ lo ngasia na lo ti ekateli mɛndó lo mu ali ndɛ abulu ɔngɔ 30 nɛ? Lo di tɛnɛ ya: “Mbi na siriri ti bɛ wa mbi kpã nga bɛ mbi ya, Yehova na kokisangɔ agwɛ̃ tɛ mbi na bi mɛ na gangɔ.”—Nz. 145:16.

NGBÃ LÁ KWƐ LINGƆ KWA HƐ̃ YEHOVA

17. Ngasia la kpale ti ngoi tɛ e aba azi mɛ pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Nzapa ná azi mɛ ta la dɛ li ni ma nɛ?

¹⁷ E na olo na dungɔ lɛ ngɛ̃́ na ya ndangba bi ti akpale ti ngoi olo. Ti biani: “Asu kaya buku tɛ Nzapa ya ‘zo ko e ma lo tɛ lo ya lo ga gbanda ko angbã bo yakere nvɛ̃ni lo ga, lo na gangɔ bo lo mɛ.’” (Aeb. 10:37) Ni ba e na nɛ? Ta ngoi di dɛ gba ti nɛngɔ ya azi pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Yehova ma. (1 Kɔr. 7:29) Wa se du ya e pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Nzapa wɛ ko, e hĩnga ya, abɛse du ya e ndo gbe bɛ e na ya pɛnɔ ko, ni na dungɔ “ti pɛ nyi ngoi.”

18. Ye mɛ Yezo ná Yehova ye ya e li nɛ?

¹⁸ Yezo sandó ngunu bɛ azi ya, ala ti ava ni wa ala ngbã lá kwɛ landangɔ ni. (Mat. 16:24) Ni la abɛse e li kwa hɛ̃ Yehova ali ndɛ abulu gba ko, e bo na dungɔ na ekateli ti ngbãngɔ lá kwɛ lingɔ kwa hɛ̃ lo. Ayɔ ya e li kwa kpengbani ti nɛngɔ ya e ngbã lá kwɛ vɔrɔngɔ Yehova. Ta ndo du ngoi zu woni ma, kanda na olo elengbi ti dungɔ na dengɔ bɛ nga sepalangɔ na anzɔ̃ sulu mɛ e ndo lua ti lingɔ kwa hɛ̃ lo!—Nz. 35:27.

19. Wangɔ mɛ e lua na ndo se lɛlo tɛ Gene nɛ?

¹⁹ Ambanga azi ndo da bɛ la ya, se ani hɛ̃ tɛrɛ ni na ya kwa tɛ Yehova ko, ta ani na dungɔ na dengɔ bɛ na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ani ma. Se mɔ du palanga mɔ ndo hũ ya adu pɛnɔ na lo tɛ mɔ lingɔ kwa hɛ̃ Yehova? Gene nyita kɔli mɛ palanga tɛnɛ ya: “Mbi ndo hũndó ya, ta dungɔ Tɛmwɛ tɛ Yehova du siɔni ma. Ngoi mɛndɛ̃ e na afɔ̃ mbi apalanga gba mɛndó e mai ndoni kɔi e ndo lendó wele, e ndo lindó afɛtɛ, e ndo sindó ti mungɔ mbó wa e ndo li ngandó awele ti avideo ti siɔni, kanda mbi lengbindó ti salelangɔ ngoi niko ti nɛngɔ ya, mbi gwe bombi wa mbi si nga kwa ti fangɔ tɛnɛ.” Ngasia la bingangɔ li niko gbinyangbindó dangɔ bɛ tɛ Gene nɛ? Lo tɛnɛ ya, “Mbi bandandó lingɔ akpale ti siɔni mɛ ambanga apalanga mɛndɛ̃ ndo li.” “Wa ta ni hɛ̃ndó mbi dengɔ bɛ ti kaka ma. Mbi bandandó gbɔ̃ngɔ li mbi na ndo mbilimbili ti ya Ngbangɔ mɛndó mbi pɔna tɔndɔngɔ ni wa mbi mu ngandó ekateli ti lingɔ kwa hɛ̃ Yehova na bɛ mbi zu. Na pɛ angoi Yehova hɛ̃ndó mbi gbinya ti asambela tɛ mbi kɔi kɔi.”

20. Ye mɛ elengbi ti mungɔ ekateli ti lingɔ nɛ?

²⁰ Wa sungɔ mbeti ti Nzembo ye bia hɛ̃ Yehova ya: “Dengɔ bɛ na zo ko la mɔ pɔna lo wa mɔ benda nga lo kaya lopango tɛ mɔ.” (Nz. 65:4) Ni la se e mu ekateli ti ngbãngɔ lá kwɛ lengɔ kwa hɛ̃ Yehova ko, e na tɛnɛngɔ ngama tɛ Yosua ya: “Tɛ mbi ná azi ti ndasewa tɛ mbi ko, e na vɔrɔngɔ bo Yehova.”—Yos. 24:15.