TƐNƐ TI MANDANGƆ 8
BIA 130 Tólimbisaka
Ngasia la elengbi ti kangɔ lɛ e na ndo siɔ kpale ngama tɛ Yehova nɛ?
“Ĩ ka lɛ ĩ ndo asiɔ ye tɛ afɔ̃ ĩ, ngama se ko ndo la Gbia aka lɛ lo ndo asiɔ ye tɛ ĩ.”—KƆL. 3:13.
NA NDUNU NI
Na ya tɛnɛ mɛ e na mandangɔ aye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya e ka lɛ e na ndo siɔ kpale mɛ zo li tɛrɛ e.
1-2. Ngoi mɛ wa la elengbi ti hũngɔ kpengbani kangɔ lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ zo wa? (b) Denise fandó ya, ni ka lɛ ni na ndo siɔ kpale tɛ shofɛrɛ ngasia?
MƆ NDO hũ ya, kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale tɛ azi mɛndɛ̃ adu kpengbani ka tɛ mɔ? Gba ka popo tɛ e ndo li kpengbani ti kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale na ngoi mɛ zo kɔi tɛnɛ bere lo li ye mɛ ahɛ̃ e sɔngɔ bɛ. Kanda, ni na aye gba mɛ alengbi ti zangɔ e, ti nɛngɔ ya ta e du na ngɔnzɔ gba ma, wa e ka nga lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ afɔ̃ e. Na ndakisa, e ba se lɛlo tɛ nyita Denise a mɛndó lo fa se ti kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale. Na bulu ti 2017 Denise ná ndasewa tɛ lo alo ti bangɔ kota biro tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova ti fãnani ka Warwick. Na ngoi mɛ ala ndo diri ko, shofɛrɛ mɛndɛ̃ zia ndo ti lo wa lo gwe tɛrɛ kamiɔ̃ tɛ la. Ngoi mɛ ala ali aksidã ko, ta Denise di dɛ hĩnga ndo ma. Ngoi mɛ lo banda hĩngangɔ ndo ko, lo ma ya ayati lo sɛ ahɔ̃ kã ti kpengbani wa kɔ lo Brian kpi. Ngoi mɛ lo gbɔ̃ li lo na ndo tɛnɛ niko ko, Denise tɛnɛ ya, “bɛ mbi fandó kã wa li mbi hulu ngandó.” Na pɛni atɛnɛ hɛ̃ lo ya ta shofɛrɛ lindó ye niko na ya samba bere na ya nzɛ̃ngɔ ma, ni la lo lindó sambela hɛ̃ Yehova ya, lo hɛ̃ ni siriri ti bɛ.
2 Akambandó shofɛrɛ niko ya, lo ho zo na ya aksidã mɛ ta lo li ni na sãna ma. Se lo hĩnga ya lo li siɔ kpale ko, na bingɔ lo bɔlɔkɔ. Kanda agbia ti bɔlɔkɔ atɛnɛ hɛ̃ Denise ya, ti nɛngɔ ya shofɛrɛ li bɔlɔkɔ ko, na bangɔ bo tɛnɛ mɛ lo na tɛnɛngɔ. Denise tɛnɛ ya: “Mbi mandó mabere afa mbi na kã wa asa sake ti hĩngɔ kɔi ka lɛ kã ni wa ni dundó nvɛ̃ni ngoi ti pɛnɔ na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi.” Apɔsɔ yakere so pɛni Denise du kaya da ti sambangɔ ngbanga, lo lɛkɛ tɛrɛ lo ti tɛnɛngɔ tɛnɛ hɛ̃ kɔli mɛ si na pɛnɔ hɛ̃ ndasewa tɛ lo. Tɛnɛ mɛ lo tɛnɛ nɛ? Denise yɔ ka tɛ awa fangɔ ngbanga ya, ala ma vundu tɛ kɔli niko. b Na ngoi mɛ lo onzi tɛnɛngɔ tɛnɛ niko ko, wa fangɔ ngbanga zi ngulɛ ka lɛ lo sa. Lo tɛnɛ ya: “Na ya bulu 25 mɛndó mbi li na ya kwa tɛ mbi ti fangɔ ngbanga ko, ta mbi dɛndó mbi ma tɛnɛ ti ngaso ma, ta mbi dɛ mbi mandó ya ndasewa mɛ ali la siɔni ko ala kɛ̃ ya, azia bingɔ zo mɛ li la siɔni bɔlɔkɔ ma. Ta mbi dɛ mandó tɛnɛ ti songo ná kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale ti ngaso ma.”
3. Ye mɛndó za Denise ya lo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale nɛ?
3 Ye mɛndó za Denise ya, lo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale nɛ? Lo ndo gbɔ̃ndó li lo na ndo se mɛ Yehova ndo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale. (Mika 7:18) Se e hĩnga ya, Yehova ndo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e ko, ni nga na zangɔ e ya e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ afɔ̃ e.
4. Ye mɛ Yehova ndo yɔ ya, e li nɛ? (Efɛzɛ 4:32)
4 Yehova ye ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ afɔ̃ e ngama se mɛ lo ndo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e. (Di Efɛzɛ 4:32.) Lo ndo yɔ ka ti e ya e du dã ti kangɔ lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ afɔ̃ e. (Nz. 86:5; Luka 17:4) Na ya tɛnɛ mɛ, e na mandangɔ aye taa mɛ na zangɔ e ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ azi.
TA BƐ MƆ LI NA PƐNƆ TƐ MƆ MA
5. Na bangɔ Masese 12:18, e ndo ma tɛrɛ e ngasia na ngoi mɛ zo li e siɔni nɛ?
5 Elengbi ti mangɔ pɛnɔ ka bɛ e se du ya, zo kɔi li ye bere lo tɛnɛ tɛnɛ kɔi ti siɔ ni hɛ̃ e, gba ni se zo niko du kwa e bere zo kɔi ti ndasewa tɛ e. (Nz. 55:12-14) Ngoi mɛndɛ̃ e ndo ti na ngɔnzɔ mabere zo mɛ akpɔ lo na zãma. (Di Masese 12:18.) Elengbi ti lingɔ kpengbani ti nɛngɔ ya, bɛ e li na ye ti siɔni mɛ ali tɛrɛ e. Kanda ni li mabere zo nvɛ̃ni la kpɔ tɛrɛ lo na zãma, la lo zia zãma ni ka lɛ kã ni. Kwɛ kɔi ta elengbi ti ziangɔ ya, kpale ti sɔngɔ bɛ amai kaya bɛ e ma, kanda e li zu ti nɛngɔ ya bɛ e li na ni.
6. Ye mɛ elengbi ti lingɔ se du ya zo kɔi li ye ti siɔni tɛrɛ e nɛ?
6 Ngoi mɛ zo kɔi li e siɔni ko, ye ti uzu mɛ ndo ga ka bɛ e adu ngɔnzɔ. Ngbangɔ ndo tɛnɛ ya, ngoi mɛndɛ̃ elengbi ti mangɔ ngɔnzɔ. Kanda ni ndo kebisa e ya, ta e zia ngɔnzɔ ni aɔ ndo e ma. (Nz. 4:4; Ef. 4:26) Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, se mɛ e ndo ma na tɛrɛ ando to e ya, e li ye kɔi ngaso, wa ta ngɔnzɔ ndo si na alé ti nzɔ̃ni ma. (Zaki 1:20) Ta bɛ e li na ni ma ya, mangɔ ngɔnzɔ adu lingɔ ye kɔi, kanda batangɔ ngɔnzɔ adu ye mɛ zo nvɛ̃ni la ndo pɔna.
Mangɔ ngɔnzɔ adu lingɔ ye kɔi, kanda batangɔ ngɔnzɔ adu ye mɛ zo nvɛ̃ni la ndo pɔna
7. Dangɔ bɛ mɛndɛ̃ mɛ elengbi ti dungɔ na ni se du ya, zo kɔi li ye ti siɔni tɛrɛ e nɛ?
7 Ye mɛndɛ̃ mɛ ndo hɛ̃ e sɔngɔ bɛ adu ngoi mɛ ali ye ti siɔni tɛrɛ e. Na ndakisa, nyita wali Anna tɛnɛ ya: “Na ngoi mɛndó mbi dɛ nyingambi ko, to mbi ziandó mama tɛ mbi, wa lo mundó wa kwa tɛ e mɛndó lo ndo bata mbi, mbi hũndó ya asundola mbi, na ngoi mɛndó ala banda dũngɔ ayangambi ko, mbi hũndó ya ayangambi niko mu panda mbi. Mbi maindó na siɔ dangɔ bɛ.” Nyita wali Georgette akambisa se mɛndó lo ma na tɛrɛ lo, na ngoi mɛndó ta kɔ lo di dɛ mbilimbili na mbage tɛ lo ma. Lo tɛnɛ ya: “mbi ná lo ndó akwa bandangɔ ayangambi. E ná lo e lindó kwa tɛ awa sungɔ lége ndoni kɔi! Mbi hɔ̃ndó kã ka bɛ mbi.” Nyita wali Naomi tɛnɛ ya: “Ta mbi dandó na bɛ mbi ya kɔ mbi na lingɔ mbi na ye ti siɔni ma. Na ngoi mɛndó lo ye ya, lo ndo ba pɔrnografi wa lo ɔndɛndó na mbi ko, mbi hũndó ya mbi handa tɛrɛ mbi wa mbi gbɛ̃ nga valɛrɛ tɛ mbi.”
8. Ye mɛ alengbi ti tongɔ e ya e ka lɛ e na ndo asiɔ kpale tɛ azi mɛndɛ̃ nɛ? (b) Anzɔ̃ kpale mɛ e ndo lua na ngoi mɛ e ndo ka lɛ e na ndo asiɔ kpale tɛ afɔ̃ nɛ? (Ba ãkadre “ Ye mɛ e li se du ya zo kɔi li ye mɛ ahɛ̃ e sɔngɔ bɛ nɛ?”)
8 Ta elengbi ti gbinyangbingɔ se tɛ azi ti tɛnɛngɔ na tɛnɛ bere lingɔ na kpale tɛrɛ e ma. Kanda elengbi ti gbinyangbingɔ se tɛ e ti lingɔ na ye tɛrɛ la. Wa ngoi gba se ti nzɔ̃ni ti lingɔ na ye tɛrɛ azi adu kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale tɛ la. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya e ndo ye Yehova wa lo ndo ye nga ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ afɔ̃ e. (Mas. 14:17, 29, 30) Se e bata ngɔnzɔ wa ta e ndo ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ azi ma ko, ngoi mɛndɛ̃ ni na gbɛ̃ngɔ sãte tɛ e. Zia e ba se lɛlo tɛ nyita Christine. Lo tɛnɛ ya: “Na ngoi ko la ngɔnzɔ ndo gbɔ̃ mbi ko, ta mbi ndo he ngia ma, mbi ndo ti na gwɛ̃ ti tɛngɔ aye ti siɔni, ta mbi ndo lalangɔ gba ma. Na ngoi mɛ mbi ndo du na ngɔnzɔ ko, ta mbi ndo gbɔ̃ li mbi uzu ti tɛnɛngɔ tɛnɛ ma, ni gbɛndó libala tɛ mbi nga na mangbi tɛ mbi ná azi mɛndɛ̃.”
9. Ngasia la elengbi ti ziangɔ dungɔ na ngɔnzɔ nɛ?
9 Abɛse zo mɛ li ye ti siɔni tɛrɛ e wa lo kɛ̃ yɔngɔ pardɔ̃ ti e ko, elengbi ti ziangɔ kpale ni. Ngasia? Georgette mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo na ebandeli, tɛnɛ ya: “ni mundó ngoi ti nɛngɔ ya, mbi zia gbengɔ ngɔnzɔ hɛ̃ kɔ mbi ti uzu. Lingɔ ngaso zandó mbi ya, mbi ti na siriri ti bɛ.” Se e ndo gbanzi ngɔnzɔ tɛ e ko, ta e na zingɔ lége ya agbɛ̃ se tɛ e ti lingɔ na kpale tɛrɛ azi ma. Se e li ngaso ko, e nvɛ̃ni na luangɔ nzɔ̃ kpale, e na dungɔ na bingangɔ li ti nzɔ̃ni nga na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti fãnani. (Mas. 11:17) Kanda ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ se ta mɔ ndo du dã ti kangɔ lɛ mɔ na ndo siɔ kpale tɛ azi mɛndɛ̃ ma nɛ?
SE MƐ ELENGBI TI ZIANGƆ MANGƆ NGƆNZƆ
10. Ngasia la elengbi ti ziangɔ ya ngoi ɔ ti nɛngɔ ya ngɔnzɔ tɛ e zu na ndo ye mɛ ali tɛrɛ e nɛ? (Ba nga limɔ.)
10 Ngasia la mɔ lengbi ti nwɔngɔ seliye ti mangɔ ngɔnzɔ nɛ? Lége kɔi mɛ mɔ lengbi ti lingɔ na ni adu ya, mɔ zi ngoi ɔ. Na ngoi mɛ zo ndo mu yɔrɔ na pɛ hɔ̃ngɔ kã kɔi ti kotani ko, ando mu ngoi ti nɛngɔ ya, lo ma nzɔ̃ni. Kwɛ kɔi ando mu ngoi gba ti nɛngɔ ya, e ma nzɔ̃ni na ya bingangɔ li uzu ti nɛngɔ ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ zo na bɛ e zu.—Mos. 3:3; 1 Pet. 1:22.
Na ngoi mɛ zo hɔ̃ kã ko, ando yɔ ngoi gba ti nɛngɔ ya, kã ni ko mu. Kwɛ kɔi na ngoi mɛ ali ye ti siɔni tɛrɛ e ko, ando yɔ nga angoi gba ti nɛngɔ ya, bɛ e li na kpale ti siɔni mɛ ali tɛrɛ e (Ba paragrafɛ 10)
11. Ngasia la lingɔ sambela alengbi ti zangɔ mɔ ya, mɔ ka lɛ mɔ na ndo siɔ kpale nɛ?
11 Li sambela wa yɔ ka ti Yehova ya lo za mɔ, mɔ ka lɛ mɔ na ndo siɔ kpale tɛ afɔ̃ mɔ. c Anna, mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo ka uzu kambisa se mɛ lingɔ sambela aza na lo. Lo tɛnɛ ya: “Mbi yɔndó ka ti Yehova ya, lo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ zo kɔi kɔi ka ndasewa tɛ e na ndo kpale mɛ ta e ndo mangbi na ndo ni ma. Ni la, mbi sundó mbeti mbi to hɛ̃ to mbi ná ya lo ti fãnani wa mbi pa hɛ̃ la ya, mbi ka lɛ mbi na ndo siɔ kpale tɛ la.” Anna ye na bɛ lo kɔi ya, ta lingɔ ngaso ndo du woni ma. Wa lo di tɛnɛ ya, mbi da bɛ mbi ya: “se mbi landa se tɛ Yehova ti kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale ko, ni na zangɔ to mbi ná ya lo ya ala manda akpale gba na ndo Yehova.”
12. Nda mɛ e ye kpãngɔ bɛ e na ndo Yehova na se lɛ kpãngɔ bɛ e na ndo dangɔ bɛ tɛ e nvɛ̃ni nɛ? (Masese 3:5, 6)
12 Kpã bɛ mɔ na ndo Yehova, kanda ta na ndo dangɔ bɛ tɛ mɔ nvɛ̃ni ma. (Di Masese 3:5, 6.) Yehova hĩnga aye mɛ nzɔ̃ni na lo tɛ e. (Yis. 55:8, 9) Ta lo ndo yɔ ya e li aye mɛ aɔ ngunu tɛ e ma. Na ngoi mɛ lo ndo sa ngunu bɛ e ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ azi ko, elengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi ya na lingɔ ngaso, e na luangɔ anzɔ̃ kpale gba. (Nz. 40:4; Yis. 48:17, 18) Kanda se e kpã bɛ e na ndo tɛrɛ e nvɛ̃ni ko, ta e na kangɔ lɛ e na ndo siɔ kpale ma. (Mas. 14:12; Yir. 17:9) Naomie mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo ka uzu tɛnɛ ya na ebandeli, mbi hũndó ya: “Ta mbi na kangɔ lɛ mbi na ndo siɔ kpale tɛ kɔ mbi ti bangɔ pɔrnografi ma. Mbi ndo kpɛndó ya, ta lo di hɛ̃ mbi kã ka bɛ mbi ma, wa bɛ lo li na siɔ kpale mɛndó lo li tɛrɛ mbi. Mbi hũndó ya Yehova ma dangɔ bɛ tɛ mbi. Kanda mbi ga gbɔ̃ ndani ya, ta na lo mɛ ya, Yehova ndo ma dangɔ bɛ tɛ mbi la lo ndo ye mbi ma. Lo hĩnga se mɛ mbi ndo ma na tɛrɛ mbi, wa ni ndo mu ngoi ti nɛngɔ ya mbi zia ngɔnzɔ tɛ mbi. Kanda ayɔ ya, mbi ka lɛ mbi na ndo siɔ kpale.” d
DU NA DANGƆ BƐ TI NZƆ̃NI
13. Na bangɔ Roma 12:18-21, ye mɛ e na gwɛ̃ ti lingɔ nɛ?
13 Ngoi mɛ e ndo ka lɛ e na ndo siɔ kpale mɛ zo kɔi li tɛrɛ e ko, ale e li kpengbani ti nɛngɔ ya, ta e di tɛnɛ tɛnɛ ti aye mɛndó aɔ ma. Se zo mɛ li kpale ti siɔni tɛrɛ e du nyita kɔli bere nyita wali wakristo ko, gwɛ̃ tɛ e ndo du ya e kpã siriri. (Mat. 5:23, 24)Na se lɛ mangɔ ngɔnzɔ ko, e na lingɔ ya, e ma vundu wa e ka lɛ e na ndo siɔ kpale. (Di Roma 12:18-21; 1 Pet. 3:9) Ye mɛ lengbi ti zangɔ e ya e li ngaso nɛ?
14. Ye mɛ elengbi ti lingɔ nɛ, wa na lo nɛ?
14 Elengbi ti lingɔ kpengbani hũngɔ zo mɛ li e siɔni ngama se mɛ Yehova ndo hũ na lo. Yehova ndo kpã lɛ lo gba na ndo aye ti nzɔ̃ni mɛ lo ndo hũ ge tɛ e. (2 Nt. 16:9; Nz. 130:3) Wa e, ye mɛ e ndo gi hĩngangɔ ka tɛ azi mɛndɛ̃ nɛ? Seliye tɛ la ti nzɔ̃ni bere ti siɔni? E na luangɔ aye mɛ e ndo gi ti hĩngangɔ ka tɛ afɔ̃ e. Se e ndo gi hĩngangɔ anzɔ̃ kpale tɛ afɔ̃ e ko na dungɔ woni ya e ka lɛ e na ndo asiɔ kpale tɛ la. Na ndakisa, nyita kɔli Jarrod tɛnɛ ya, “Ando du woni ya, mbi ka lɛ mbi na ndo siɔ kpale tɛ nyita kɔi na ngoi mɛ mbi ndo haka aye ti siɔni mɛ lo li tɛrɛ mbi na alistɛ ti aye ti nzɔ̃ni mɛ mbi ndo hũ ka tɛ lo.”
15. Nda mɛ adu ngbondoni e tɛnɛ hɛ̃ zo ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ lo nɛ?
15 Ye mɛndɛ̃ ti ngbondoni adu tɛnɛngɔ hɛ̃ zo mɛ li e siɔni ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ lo. Nda mɛ adu ngbondoni nɛ? Naomie mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo ka uzu tɛnɛ ya, “kɔ mbi hũndandó mbi ya: ‘Mɔ ka lɛ mɔ na ndo siɔ kpale tɛ mbi?’ Ngoi mɛ mbi zi nyɔ mbi, wa mbi pa hɛ̃ lo ya, ‘mbi ka lɛ mbi na ndo siɔ kpale tɛ mɔ ko, mbó fa ti mbi’, mbi gbɔ̃ndó ndani ya, ta kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale tɛ lo alondó ka gbɛ bɛ mbi ma. Yɛkɛ yɛkɛ mbi tɛnɛndó alɛ tɛnɛ taa ti ngbondoni hɛ̃ lo, ‘Mbi ka lɛ mbi na ndo siɔ kpale tɛ mɔ.’ Ta mbi dandó bɛ mbi ya, kɔ mbi na mangɔ dengɔ bɛ ti ngaso ma. Ni lindó ya, lo zi ngulɛ sa wa mbi nvɛ̃ni mbi ma ngandó dengɔ bɛ. Bandangɔ so ndo ko mbi bandandó kpãngɔ bɛ mbi ndo lo fãni mɛndɛ̃ wa e tindó abɛta akwa.”
16. Ye mɛ mɔ manda na omɛ aba kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale nɛ?
16 Yehova ye ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ afɔ̃ e. (Kɔl. 3:13) Ni ndo du ngoi zu pɛnɔ na lo tɛ e lingɔ ngaso. Kanda elengbi ti lingɔ ni se du ya e li kpengbani e zia ngɔnzɔ. Elengbi ti lingɔ ya e ti na seliye mɛndɛ̃ ti fãnani. (Ba ãkadre “ Aye taa mɛ na zangɔ e ya e ka lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ afɔ̃ e.”
BINGA LI MƆ NA NDO NZƆ̃ KPALE MƐ MƆ NA LUANGƆ NA OMƐ ABA KANGƆ LƐ NA NDO SIƆ KPALE
17. Ngasia la elengbi ti luangɔ nzɔ̃ kpale na omɛ aba kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale nɛ?
17 E na aye gba mɛ ndo to e ya, e ka lɛ e na ndo siɔ kpale. E ba ambanga aye taa ka popo ni. Ti uzu, e ndo landa se lɛlo tɛ Yehova ti kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale, wa e ndo hɛ̃ To e Yehova mɛ na bɛ ti vundu dengɔ bɛ. (Luka 6:36) Ti sɛ, e ndo hɛ̃ sia kɔli hɛ̃ Yehova na omɛ aba se tɛ lo ti kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale tɛ e na songo zu. (Mat. 6:12) Wa ti taa, e ndo sepala na sãte ti nzɔ̃ni mɛ e na ni wa e ndo bata nga mangbi tɛ e ti nzɔ̃ni ná ayata e kpengbani.
18-19. Nzɔ̃ kpale mɛ ndo si na ngoi mɛ e ndo ka lɛ e na ndo siɔ kpale nɛ?
18 Ngoi mɛ e ndo ka lɛ e na ndo asiɔ kpale tɛ afɔ̃ e ko, elengbi ti luangɔ anzɔ̃ sulu mɛ ta e da bɛ e na ni ma. Na ndakisa, e ba akpale mɛndó asi na Denise mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo ka uzu. Abɛse ta Denise hĩngandó ma ko, kɔli nikondó wa singɔ na aksidã ndo dandó na bɛ lo ya, se afa ngbanga abi li ni ko, ni na hongɔ tɛrɛ ni. Kanda ngoi mɛndó lo hũ Denise ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ lo ko, lo bandandó mandangɔ Ngbangɔ ná Atɛmwɛ tɛ Yehova.
19 Elengbi ti dungɔ na dangɔ bɛ ya, kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale tɛ zo adu ye kɔi ti kpengbani mɛ ta elengbi ti lingɔ ni ma, kanda ni lengbi ti dungɔ kɔi ti aye mɛ ndo hɛ̃ e anzɔ̃ kpale gba. (Mat. 5:7) Ni la e li zu mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, e landa se lɛlo tɛ Yehova ti kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale.
BIA 125 “Esengo na bato ya motema mawa!”
a E hɛ̃ la aila mɛndɛ̃.
b Se e tengbi na kpale ti ngaso ko, wakristo kɔi kɔi la lengbi ti pɔnangɔ ekateli mɛ lo lengbi ti mungɔ na ndo kpale ni.
c Ba kaya jw.org avideo ti abia ti fãnani “Tólimbisanaka,” “Limbisá mpe bosaná,” nga na “Tózongisa boninga.”
d Biani abɛse du ya, bangɔ pɔrnografi adu siɔni wa ni ndo hɛ̃ nga pɛnɔ ko, ta ni ndo zi lége hɛ̃ zo mɛ ta lo li ekobo ma ya lo ho libala ma na bangɔ ndia ti ya Ngbangɔ.
