1-2. Ngasia la kpale tɛ e mangbi na kpale tɛ palanga kɔli mɛ atɛnɛ tɛnɛ tɛ lo ka paragrafɛ ti 1 nɛ?

 DA BƐ mɔ na palanga kɔli kɔi mɛ adũ lo kaya ndasewa tɛ awa ngenza. Lá kɔi lo tengbindó na kpengba kpale, awa dũngɔ lo kpilindó na ya aksidã kɔi mɛndó li tɛrɛ lo. Kpale niko hɛ̃ndó lo pɛnɔ nvɛ̃ni gba ka bɛ lo. Kanda, kpale mɛndɛ̃ ti pɛnɔ ndo kũndó nyi kɔli niko. Na gesi lo ga gbɔ̃ ndani ya awa dũngɔ lo asalelandó falanga gba na ndenge ti siɔni wa ala mu ngandó anyongo tɛ azi gba mɛndó ayɔ ya lo futa ni. Da bɛ mɔ na olo, na se lɛ ngbãngɔ na ndũ ye mɛndó awa dũngɔ lo na ni ko, lo ngbã na ndũ ye ti futangɔ anyongo mɛndó awa dũngɔ lo mu. Nyongo nindó gba aɔ ngunu tɛ lo ti nɛngɔ ya lo futa ni.

² Kpale tɛ e nga kwɛ kɔi na tɛ palanga kɔli niko. Akotara e Adamu ná Eva ndó na tɛrɛ ti lengbingɔ, ala ngandó na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti nzɔ̃ni ka paradizo. (Eb. 1:27; 2:7-9) Ala lengbindó ti sepalangɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai. Kanda, kpale gbinyangbindó. Ta ala di dɛndó na likoki ti dungɔ ka paradizo ma wa ta ala di dɛ ngandó na nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai ma. Ndũ ye mɛndó ala lengbi ti ziangɔ hɛ̃ ayati la nɛ? Ngbangɔ tɛnɛ ya: “Bo kɔli kɔi mɛ ili lo [Adamu] ndó la atonda lingɔ siɔ ye ge lɛ sese, ko azi ndo kpili na lo ti siɔ ye. Na lo ni ko, kwá ndo kpɔ azi zu, na lo mɛ ya ala zu ali siɔ ye.” (Roma 5:12) Ndũ ye mɛndó Adamu zia hɛ̃ e adu siɔ kpale, ni la ndo li ndɛ ya e kpili. Kpale niko mɛndó ala zia hɛ̃ e adu mabere nyongo ti kotani mɛ ta zo kɔi so popo tɛ e lengbi ti futangɔ ni ma.​—Nz. 49:8.

3. Nda mɛ elengbi ti hakangɔ siɔ kpale tɛ e na “nyongo” nɛ?

 ³ Yezo hakandó siɔ kpale tɛ e na “nyongo.” (Mat. 6:12; Luka 11:4) Na ngoi ko la e ndo li siɔ kpale ko, ni ndo li mabere e ti nyongo ka tɛ Yehova. Ayɔ ya, e futa nyongo ti siɔ kpale tɛ e. Se ta afuta nyongo niko ma ko, e na futangɔ ni na lége ti kwá tɛ e.​—Roma 6:7, 23.

4. Se du ya ta Nzapa za e ma, ye mɛndó lengbi ti singɔ na awa lingɔ siɔ kpale nɛ? (Nzembo 49:7-9) (b) Kaya Ngbangɔ tɛnɛ mɛ “siɔ kpale” ndo fa nɛ? (Ba ãkadre “ Siɔ kpale.”)

⁴ Na dungɔ woni na lo tɛ e ti nɛngɔ ya e di e lua aye zu mɛndó Adamu ná Eva zi gere? Ipɔ ta na dungɔ woni ma. (Di Nzembo 49:7-9.) Se ta du na lo ti nzɔ̃ bɛ tɛ Yehova ma ko, ta elengbi ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ nga na songɔ kwá na bi mɛ na gangɔ ma, ale kwá tɛ e du kwɛ kɔi na tɛ asa.​—Mos. 3:​19; 2 Pet. 2:12.

5. Ngasia la To e ti songo ndo za e ti nɛngɔ ya, e futa nyongo ti ndũ ye tɛ e ti siɔ kpale nɛ? (Ba limɔ ti koko mbeti.)

⁵ Binga li mɔ na ndo tɛnɛ tɛ palanga kɔli mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo ka uzu, lo lengbindó ti mangɔ tɛrɛ lo ngasia se zo kɔi pa hɛ̃ lo ya ni na futangɔ nyongo niko zu nɛ? Ta kitɛ da ma ya, palanga kɔli niko lengbindó ti yengɔ na bɛ lo kɔi ye mɛ ako kapa ni ti hɛ̃ngɔ lo. Kwɛ kɔi, Yehova To e ti songo hɛ̃ e nzɔ̃ ye mɛ afuta nyongo ti siɔ kpale mɛndó e lua ka tɛ Adamu. Yezo kambisa kpale niko ngaso mɛ: “Ta sangama bɛ Nzapa aye ndo azi ti lɛ sese ma wo ma, la lo to ndo gbongi Nyi lo hɛ̃ la ya, se zo aye lo tɛ lo ko, ta lo kpi ma, ko lo lua du ti kaka.” (Yn. 3:16) Nzɔ̃ ye niko li ya, e ti na mangbi ti nzɔ̃ni na Yehova.

6. Atɛnɛ ti ya Ngbangɔ mɛ e na mandangɔ ni na ya tɛnɛ mɛ nɛ, wa na lo nɛ?

⁶ Ngasia la elengbi ti luangɔ nzɔ̃ kpale na ndo nzɔ̃ ye niko ti ngbondoni wa aka nga lɛ na ndo siɔ kpale tɛ e bere afuta “nyongo,” tɛ e nɛ? E na luangɔ agbinya ti hũnda niko na ndenge mɛ Ngbangɔ salela na atɛnɛ mɛ: lɛkɛngɔ kpale, se ti lɛkɛngɔ na kpale, tɔ̃ngɔ, futangɔ ye mɛ gbɛ̃, nga na dungɔ mbilimbili. Na ya tɛnɛ mɛ e na kambisangɔ nda atɛnɛ niko kɔi kɔi, wa e nga na bangɔ ye mɛ ndo li ya, Yehova ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e. Gbɔ̃ngɔ li e na ndo kambisangɔ nda atɛnɛ niko na lingɔ ya, songo mɛ e na ni na ndo se tɛ Yehova ti kangɔ lɛ lo na ndo siɔ kpale na maingɔ.

YEHOVA YE YA E DU NA MANGBI TI NZƆ̃NI NA LO

7. Ye mɛndó Adamu ná Eva zi gere na lo tɛ azi zu nɛ? (b) Na lo mɛ ya e du atara Adamu ná Eva ko, ye mɛ nvɛ̃ni e na gwɛ̃ ni nɛ? (Roma 5:10, 11)

⁷ Hãngɔ likoki ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai zingɔ ko, Adamu ná Eva zangandó dungɔ na mangbi ti nzɔ̃ni ná To la Yehova. Uzu ti nɛngɔ ya, ala li siɔ kpale ko, alandó kaya ndasewa tɛ Nzapa. (Luka 3:38)  Kanda ngoi mɛndó ala ko nyɔ ndia tɛ Yehova ko, Yehova tomandó ala kaya ndasewa tɛ lo uzu ti nɛngɔ ya, ala banda dũngɔ ayangambi. (Eb. 3:23, 24; 4:1) Ngama atara la, e na gwɛ̃ ti lɛkɛngɔ kpale ka popo tɛ e ná Yehova. (Di Roma 5:10, 11.) Na tɛnɛ mɛndɛ̃ e na gwɛ̃ ya, mangbi tɛ e ti nzɔ̃ni ná Yehova ati kpengbani. Na bangɔ mbeti kɔi ti bolukiluki, tɛnɛ ti Grɛkɛ mɛ asalela ni so ndo lo ti “lɛkɛngɔ na kpale” alengbi ti fangɔ ya, “lingɔ ya, wakula tɛ mɔ ati kwa mɔ.” Na kamwangɔ zu, Yehova mu ebongiseli ti lɛkɛngɔ ni. Ngasia?

NZAPA LƐKƐ KPALE TI NƐNGƆ YA E TI AKWA LO

8. Tɛnɛ mɛ (a) Se ti lɛkɛngɔ na kpale alengbi na nɛ? (b) Yengɔ kpale alengbi na nɛ?

⁸ Yehova salela se ti lɛkɛngɔ na kpale ti nɛngɔ ya, mangbi ti nzɔ̃ni du ka popo tɛ lo ná azi mɛ awa lingɔ siɔ kpale. Ebongiseli niko mɛ lo mu ali ya akpã ye kɔi na ndo ti ye mɛndɛ̃ mɛ valɛrɛ ni du lɛ ni kɔi. Na lo ni la, ye kɔi mɛ gere bere agbɛ̃ alengbi ti luangɔ ni fãni mɛndɛ̃ bere diringɔ na ni ka panda ni. Mbeti ti Grɛkɛ tɛ awakristo ndo salela tɛnɛ mɛ yengɔ kpale mɛ nda tɛnɛ ni du lɛ ni kɔi na lɛkɛngɔ kpale mɛ kambisangɔ nda tɛnɛ ni mangbi na tɛnɛ mɛ “yengɔ kpale.” (Roma 3:25) Lɛkɛngɔ kpale adu kpãngɔ siriri ka popo tɛrɛ zo ná Nzapa nga dungɔ na mangbi ti nzɔ̃ni na lo.

9. Ye mɛndó Yehova li ti nɛngɔ ya, lo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ aya Izraɛlɛ na pɛ ngoi yakere nɛ?

⁹ Ti zangɔ aya Izraɛlɛ ya, ala du na dengɔ bɛ ti nzɔ̃ mangbi mɛ ala na ni na lo ko, Yehova mundó ebongiseli ti kangɔ lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ la na pɛ nyi ngoi. Ka Izraɛlɛ ti gã, ando lindó fɛtɛ ti lɛkɛngɔ kpale bulu zu. Na bi niko kota nganga nzapa ndo zɔndó mbeka ti sa na ili azi. Ti biani, ta hɛ̃ngɔ mbeka ti sa alengbi ti onzingɔ siɔ kpale tɛ zo zu ma na lo mɛ ya, zo du ngbondoni ɔngɔ sa. Kanda, ngoi mɛ aya Izraɛlɛ ndo gbinya bɛ la wa ala hɛ̃ nga ambeka mɛ bɛ Yehova ndo ye ko, lo ndo ye kangɔ lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ ala. (Aeb. 10:1-4) Mbeka mɛndó aya Izraɛlɛ ndo hɛ̃ na lá ti lɛkɛngɔ kpale nga na ya angoi mɛndɛ̃ ndo zandó ala ti nɛngɔ ya ala hĩnga kaya bingangɔ li tɛ la ya, ala du awa siɔ kpale wa ala na gwɛ̃ ti ye kɔi mɛ ngbondoni ti nɛngɔ ya, avĩ siɔ kpale tɛ ala.

10. Ye mɛ Yehova li ti nɛngɔ ya, lo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ azi ti lɛ gigi zu nɛ?

¹⁰ Kaya bingangɔ li tɛ Yehova, lo mundó ebongiseli ti kangɔ lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ azi. Lo mu ebongiseli ti tongɔ Nyi lo mɛ lo ndo ye lo gba, ni la “Kristo aka tɛrɛ lo bo fãni kɔi so hãngɔ siɔ ye tɛ azi gba zingɔ.” (Aeb. 9:28) Wa Yezo hɛ̃ndó “dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ti nɛngɔ ya lo tɔ̃ azi gba.” (Mat. 20:28) Tɔ̃ngɔ alengbi na nɛ?

TƆ̃NGƆ LI YA E TI AKWA NZAPA

11. Na bangɔ Ngbangɔ tɔ̃ngɔ alengbi na nɛ? (b) Ye mɛndó ayɔ ti nɛngɔ ya, afuta na tɔ̃ngɔ nɛ?

¹¹ Na bangɔ Ngbangɔ, tɔ̃ngɔ adu ye kɔi ti ngbondoni mɛ afuta ti lɛkɛngɔ na kpale ka popo tɛ Nzapa ná azi ti siɔ kpale. a Na bangɔ dangɔ bɛ tɛ Yehova ni hɛ̃ lége ya, alɛkɛ ye mɛndó gbɛ̃. Ngasia? Hĩnga ya, Adamu ná Eva zangandó dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti lengbingɔ nga na likoki ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka. Tɔ̃ngɔ lengbi ti dungɔ ye kɔi mɛ na valɛrɛ ti ye mɛndó gere. (1 Tim. 2:6) Alengbindó ti futangɔ ni na lége tɛ zo mɛ na likoki. Ti (1) zo mɛ na tɛrɛ ti lengbingɔ ti (2) zo mɛ na likoki ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ge lɛ sese; wa ti (3) zo mɛ dã ti ziangɔ bere hɛ̃ngɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo na lo tɛ e. Bo na lo ti akpale niko taa la dungɔ lɛ  ngɛ̃́ tɛ zo niko alengbi ti mungɔ panda dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛndó gere.

12. Nda mɛndó Yezo li zu ti nɛngɔ ya, lo kpi kwá na lo tɛ e nɛ?

¹² E ba aye taa mɛndó to Yezo ya lo hɛ̃ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ti nɛngɔ ya ni tɔ̃ e. Ti (1) Lo ndó zo ti lengbingɔ, wa ta “lo lindó siɔ ye ma.” (1 Pet. 2:22) ti (2) Na lo mɛ ya, lo dundó zo ti lengbingɔ ko, lo ndó na likoki ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ge lɛ sese. Ti (3) Lo yendó kpingɔ kwá nga hɛ̃ngɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo na lo tɛ e. (Aeb. 10:9, 10) Yezo ndó na tɛrɛ ti lengbingɔ ngama se mɛndó Adamu na ni uzu ti nɛngɔ ya, lo li siɔ kpale. (1 Kɔr. 15:45) Na lége ti kwá tɛ Yezo, lo yendó futangɔ valɛrɛ ti ye mɛndó Adamu zi gere. (Roma 5:19) Lingɔ ngaso, Yezo tindó “Adamu ti ndani.” Ta adi yɔndó ya, zo mɛ na tɛrɛ ti lengbingɔ ga futa ye mɛndó Adamu zi gere ma. Yezo kpindó “fãni kɔi na ndombali azi zu.”​—Aeb. 7:27; 10:12.

13. Ɔngbi mɛ ka popo tɛ se ti lɛkɛngɔ na kpale ná tɔ̃ngɔ nɛ?

¹³ Ɔngbi mɛ ka popo tɛ lɛkɛngɔ kpale ná tɔ̃ngɔ nɛ? Se ti lɛkɛngɔ kpale adu ye kɔi mɛ Nzapa li ti lɛkɛngɔ na mangbi ti nzɔ̃ni ka popo tɛ lo ná azi. Tɔ̃ngɔ adu ye kɔi mɛ afuta ti nɛngɔ ya, alɛkɛ na kpale na ndombali azi ti siɔ kpale. Futangɔ ye niko ndo fa mɛ̃nɛ tɛrɛ Yezo ti ngbondoni mɛndó asa na lo tɛ e.​—Ef. 1:7; Aeb. 9:14.

YEHOVA SI NA E KA GBƐ MBƐ TI SIƆ KPALE NÁ KWÁ

14. Ye mɛ e na mandangɔ na olo nɛ, wa na lo nɛ?

¹⁴ Nzɔ̃ lo mɛ ebongiseli mɛ Yehova mu ti lɛkɛngɔ na kpale asi na ni nɛ? Ngbangɔ ndo salela atɛnɛ ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ ti kambisangɔ na nzɔ̃ kpale mɛ ni si na ni. Abɛse du ya kambisangɔ nda atɛnɛ niko amangbi ko, kɔi kɔi ka popo ni ndo fa se mɛ elengbi ti lɛkɛngɔ na kpale wa ni ndo zi nga lége ya, Yehova ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e. Se e gbɔ̃ li e na ndo kpale mɛ, e na hũngɔ aye sɛ mɛ Ngbangɔ salela mɛ lengbi ti zangɔ e, e hĩnga se mɛ Yehova ndo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e.

15-16. Kaya Ngbangɔ tɛnɛ mɛ “tɔ̃ngɔ” alengbi na nɛ? (b) Hĩngangɔ ya, lá kɔi gbanda ko, e na singɔ ka gbɛ mbɛ ti siɔ kpale ná kwá ndo to e ya e li nɛ?

¹⁵ Ngbangɔ tɛnɛ ya, na lo mɛ ya, afutandó siɔ kpale tɛ e na lége ti tɔ̃ngɔ ko, ni lindó ya e si ka gbɛ mbɛ ti siɔ kpale ná kwá. Toma Petro kambisandó ni na tɛnɛ mɛ: “Ĩ hĩnga ya, Yezo Kristo atɔ̃ ndo ĩ na kota ngere na ya se du ti gɛgɛrɛ mɛ ndo akotara ĩ azia ĩ da. Ta lo mu ndo aye nga ma nwa, bere wɔrɔ mɛ dɛ̃ngɔ tɛ la ndo gbɛ̃ la lo tɔ̃ na ĩ ma [“lo si na e na lége ti tɔ̃ngɔ; lo vɔ̃ e”] kaya dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti siɔni mɛndó akotara e zia hɛ̃ e. Kanda lo tɔ̃ ndo ĩ na mɛ̃nɛ tɛrɛ lo mɛ adu ngbondoni bwai. Lo ndo ngama nyi ngasã ngbaga mɛ ta na siɔ ye nga na bí ma la amu alu na Nzapa”​—1 Pet. 1:18, 19.

¹⁶ Na lége ti kwá tɛ Yezo, elengbi ti singɔ ka gbɛ mbɛ ti siɔ kpale ná ti kwá. (Roma 5:21) E ndo hɛ̃ sia kɔli hɛ̃ Yehova ná Yezo na lo mɛ ya, ala tɔ̃ndó e na lége ti mɛ̃nɛ tɛ Yezo.​—1 Kɔr. 15:22.

17-18. Dungɔ mbilimbili alengbi na nɛ? (b) Ngasia la ni ba nga e nɛ?

¹⁷ Ngbangɔ tɛnɛ ya, awakwa tɛ Yehova du mbilimbili, adi fa ya, ta lo ndo hũnda ya ala futa nyongo ti siɔ kpale mɛ ala ndo li ma. Se Yehova li ngaso ko ta afa ya, lo ko nyɔ ndia tɛ lo mɛ mbilimbili ma. Ta Yehova ndo hũ e ya, e du mbilimbili na lo mɛ ya, e du azi mɛ alengbi ma, wa ta lo ndo sepala nga na siɔ kpale ma. Yehova ndo du dã ti kangɔ lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e na lo mɛ ya, e ndo fa loyengɔ na lo nga na Yezo Kristo mɛ ahɛ̃ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo na lo tɛ e.​—Roma 3:24; Gal. 2:16.

¹⁸ Nzɔ̃ kpale mɛ e ndo lua na ngoi mɛ Yehova ndo ili e ya, e du mbilimbili nɛ? Azi ko la apɔna la ya, ala le gbia ndoni kɔi na Yezo ka  ndozu ko, apiandó ili la ya, ala du mbilimbili ngama aya Nzapa. (Tito 3:7; 1 Yn. 3:1) Lo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ la. Ali mabere ya, ta ala lindó siɔ kpale ma, ni la ala lengbi ti lingɔ kaya Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa. (Roma 8:1, 2, 30) Azi mɛ na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti dungɔ ge lɛ sese aili ngandó la ya, ala du mbilimbili ngama akwa Nzapa, wa aka lɛ na ndo siɔ kpale tɛ ala. (Zaki 2:21-23) Butu butu tɛ azi mɛ na songɔ na ngoi ti to ti armagedona, ala na luangɔ nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti nɛngɔ ya, ta ala di kpili fãni mɛndɛ̃ ma. (Yn. 11:26) “Azi ti mbilimbili” ná “azi mɛndó azanga mbilimbili” na songɔ. (Aw. 24:15; Yn. 5:28, 29) Na ndani, awa kwa tɛ Yehova zu mɛ ge lɛ sese mɛ ndo tɔndɔ lo na luangɔ “ndima ti ilingɔ ala ya, aya Nzapa.” (Roma 8:21) E ndo hũ nzɔ̃ sulu mɛ e ndo lua na ngoi mɛ e ndo du na mangbi ti nzɔ̃ni ná To e Yehova!

19. Ngasia la kpale tɛ e gbinyangbi wa ati nzɔ̃ni nɛ? (Ba nga ãkadre “ Yehova ndo ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e.”)

¹⁹ Biani, kpale tɛ e mangbi na kpale tɛ palanga kɔli mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo ka uzu mɛndó aye tɛ lo zu wɛ wa lo ndó na nyongo kɔi ti futangɔ ni kanda, ta lo ndó na likoki ti futangɔ nyongo niko ma. Wa e ndo lua lisalisi na lége tɛ Yehova. Kpale tɛ e agbinyangbindó na lo mɛ ya, Yehova mu ebongiseli ti kangɔ lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e na lége ti kwá tɛ Yezo. Loyengɔ tɛ e na mbage tɛ Yezo ali ya, e si ka gbɛ mbɛ ti siɔ kpale ná ti kwá. Se Yehova ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e ko, ni ndo li mabere ta ye kɔi li tɛrɛ lo ma. Kanda, omɛ ngbondoni adu ya, e ti na mangbi ti nzɔ̃ni na Yehova To e ti songo mɛ ka ndozu.

20. Ye mɛ e na mandangɔ na pɔsɔ mɛ na gangɔ nɛ?

²⁰ Ngoi mɛ e ndo gbɔ̃ li e na lo ti aye zu mɛ Yehova ná Yezo li na lo tɛ e ko, e ndo hɛ̃ ala sia kɔli. (2 Kɔr. 5:15) Se ta na lo ti lisalisi tɛ la ma ko, ta elengbi ti dungɔ na nzɔ̃ dangɔ bɛ na ndo aye niko zu ma! Kanda, kangɔ lɛ tɛ Yehova na ndo siɔ kpale tɛ zo kɔi kɔi alengbi na nɛ? Ni la du ye mɛ e na tɛnɛngɔ tɛnɛ ndoni na pɔsɔ mɛ na gangɔ.