1, 2. Oshike sha li sha ningilwa Elia?

ELIA okwa li ta matuka momvula negulu olya li lya zigakana iikogo. Ka li we omugundjuka, ihe nonando ongaaka, okwa li e na okweenda oshinano oshile okuya kuJesreel. Ihe okwa tsikile okumatuka, oshoka “oonkondo dhOMUWA” odha li muye. Ina kala nando onale e na oonkondo odhindji dhi thike mpoka. Elia okwa adhika opo owala a thigi po nokuli etemba lyomukwaniilwa Ahab ndyoka lya li tali hilwa kuukambe. —  Lesha 1 Aakwaniilwa 18:46.

² Elia okwa tsikile nondjila ndjoka onde oye awike. Kala ando wa fa wu mu wete ta thithikile sho ta dhengwa komata gomvula moshipala manga ta matuka ta dhiladhila shoka sha ningwa mesiku ndyoka. Osha yela kutya ndika olya li esindano enene kuKalunga kaElia, Jehova, nosho wo kelongelokalunga lyashili. Ondundu Karmel, hoka Jehova a li e mu lombwele a longe iilongankondo noku ulike kutya elongelokalunga lyaBaal olyiifundja, ka li we e yi wete, oshoka okwa li kokule nayo noya li ya siikilwa kiikogo mbyoka ya li ya zigakana kegulu. Osha li sha monika mo kutya aapolofeti yaBaal omathele, aakolokoshi naafundja, noya li ya dhipagwa. Elia okwa galikana Jehova a hulithe po oshikukuta shoka sha kala tashi hepeke oshilongo uule woomvula ndatu netata. Nomvula oya loko. — 1 Aak. 18:18-45.

3, 4. (a) Omolwashike Elia tashi vulika a li ti itungile uugumbo sho u uka kuJesreel? (b) Omapulo geni tatu ka kundathana?

³ Elia sho ta tondoka uule wookilometa 30 momvula u uka kuJesreel, otashi vulika a li i inekela kutya onkalo ngashingeyi otayi ka kala nawa. Otashi vulika a li e wete tapu ka ningwa elunduluko enene. Ahab oku na ashike okukala a lundulula oonkalo dhe. Osha yela kutya konima yaashono a li a mono, oku na okukala i inyengithwa e ethe po elongelokalunga lyaBaal noku keelele omukwaniilwakiintu Isebel kaa tidhagane aapiya yaJehova.

⁴ Uuna iinima ya fa tayi tu endele nawa, otashi vulika tu itungile uugumbo. Tatu dhiladhila kutya onkalamwenyo yetu otayi ka hwepopala notwa za mo ngaa nee moshipyu. Itashi kumitha ngele Elia osho a li ta dhiladhila ngaaka, oshoka “okwa li omuntu e tu fa.” (Jak. 5:17) Ihe ye mwene ka li nando a za mo natango moshipyu. Nokuli  konima yoowili dhontumba Elia okwa ka kala a tila noonkondo, a polimana nokwa hala a se. Opwa ningwa shike, na Jehova okwa li a kwathele omupolofeti gwe ngiini a kale ishewe e na eitaalo nomukumo? Natu tale.

5. Mbela Ahab okwa li i ilongo okusimaneka Jehova konima sho a mono iiningwanima yopuKarmel, notu shi shi ngiini?

⁵ Ahab sho a thiki pombala ye, muJesreel, mbela okwa li ngaa tu ulike kutya okwi itedhulula? Ombiimbeli otayi ti: “Ahab okwa hokololele omukadhi Isebel shaa shoka Elia a ningi nonkene a dhipaga aahunganeki yaBaal.” (1 Aak. 19:1) Otashi vulika wa koneka kutya sho Ahab a hokolola shoka sha ningwa po ina popya sha kombinga yaKalunga kaElia, Jehova. Oshoka ka li omuntu gwopambepo, okwa li owala e wete “shoka Elia a ningi.” Osha yela kutya ka li i ilongo okusimaneka Jehova Kalunga. Ihe mbela omukulukadhi gwe ngoka e na onkone okwa li i inyenge ngiini?

6. Etumwalaka lini Isebel a li a tumine Elia, nolya li tali ti ngiini?

⁶ Isebel okwa li a pimbila noonkondo nokwa thita po kongeyo. Okwa tumu elaka kuElia tali ti: “Ookalunga naa geele ndje, ndi se, ngele pethimbo ngaandika ngula itandi ku ningile ngaashi wa ningile aahunganeki.” (1 Aak. 19:2) Isebel okwa li te mu tilitha kutya oku li moshiponga oshinene sheso. Okwa li ta gana kutya ota si ngele ina dhipagitha Elia mesiku lya landula, oshoka okwa li e mu nine sho a dhipaga aapolofeti yaBaal. Dhiladhila owala Elia ta penduthwa moomposi uusiku mboka muJesreel a lombwelwe etumwalaka lyaIsebel ndyoka etilithi. Olye mu uvitha ngiini?

7. Omatilitho gaIsebel oga li gi inyengitha ngiini Elia, nokwa li a ningi po shike?

⁷ Elia ngele okwa li ti itungile uugumbo kutya aagalikani yaBaal oya sindika, pethimbo mpoka okwa li a mono kutya hasho. Isebel ka li nando a lunduluka. Aapolofeti oyendji aadhiginini oya adhika nale ya dhipagithwa kuIsebel, na Elia okwa li a fa oye a landula ko. Omatilitho gaIsebel oga li gi inyengitha Elia ngiini? Ombiimbeli otayi ti: “Okwa li a tila.” Mbela Elia okwa li ti ipula nkene Isebel a li te ke mu dhipaga nonyanya? Ngele osho a li ti ipula nasho, osha yela kutya osho sha li she mu teya omukumo. Kutya nduno Elia okwa li ta dhiladhila shike, ‘okwa yi ondapo.’ —  1 Aak. 18:4; 19:3.

8. (a) Petrus okwa li e na uunkundi wuni wa faathana nowaElia? (b) Oshike tatu ilongo ko kuElia naPetrus?

⁸ Elia haye omuntu omudhiginini gwotango a li a kwatwa kuumbanda. Moomvula dha ka landula ko omuyapostoli Petrus naye okwa ka kwatwa kuumbanda. Pashiholelwa, sho Jesus a lombwele  Petrus e ye kuye te ende kombanda yomeya, Petrus “sho a mono ombepo yoshikungulu,” okwa teka omukumo e ta tameke okuningina. (Lesha Mateus 14:30.) Oshiholelwa shaElia naPetrus otashi tu longo oshinima sha simana. Ngele otwa hala tu kale tu na omukumo, katu na okukala tatu dhiladhila kiinima mbyoka tayi tu tilitha. Otu na okukaleka omadhiladhilo getu kOnzo yetegameno lyetu noyoonkondo dhetu.

9. Hokolola kutya olweendo lwaElia olwa li ngiini, nankene a li u uvite.

⁹ Shaashi Elia okwa li a tila, okwa matukile kuBeersheba shi li ookilometa 150 lwaampono kuumbugantuninginino waJesreel, shi li popepi noongamba dhokuumbugantu waJuda. Okwa thigi omumati gwe moka e ta yi mombuga oye awike. Ehokololo otali ti kutya okwe “ende omutenya aguhe.” Otashi vulika a tameke okweenda sho etango tali piti kee na nando osha shomondjila. Okwe ende mombuga yi na omutenya gwamemememe, a polimana nokwa kwatwa kuumbanda. Sho etango li li pokuningina, Elia ka li we e na oonkondo dhokweenda. Okwa kuutumba momuzile gwoshingondjo moka omo owala mwa li mu na omuzile. —  1 Aak. 19:4.

10, 11. (a) Elia okwa li ta pula Jehova shike megalikano? (b) Longitha omanyolo ngoka ga tothwa mo wu hokolole nkene aapiya yaKalunga yalwe ya li yu uvite sho ya li ya polimana.

¹⁰ Okwa galikana i ihupula, ta pula a se. Okwa ti: “Kandi shi omwaanawa ndi vule ootate.” Okwa li e shi shi kutya oohe oya ninga nale ontsi yevi, kaye na shoka taya vulu okuninga. (Omuuv. 9:10) Elia naye okwa li u uvite itaa vulu okuninga sha. Noitashi kumitha sho a kugu a ti: “Sha gwana.” Omolwashike ndi na we okukala nomwenyo?

¹¹ Mbela oshi na oku tu kumitha okuuva kutya omupiya gwaKalunga ota vulu okupolimana? Nandonando. Aalumentu naakiintu oyendji aadhiginini mOmbiimbeli otaya popiwa kutya oya li ya nika oluhodhi unene e taya kala ya hala okusa. Yamwe ongaashi Rebeka, Jakob, Moses naJob. —  Gen. 25:22, OB-1954; 37:35; Num. 11:13-15; Job 14:13.

12. Ngele owi iyadha wa polimana, oto vulu ngiini okulandula oshiholelwa shaElia?

¹² Nena otu li ‘momathimbo omadhigu okukaliwa mugo,’ noitashi kumitha sho aantu oyendji, mwa kwatelwa aapiya yaKalunga aadhiginini hayi iyadha ya polimana omathimbo gamwe. (2 Tim. 3:1, yelekanitha NW.) Ngele owi iyadha wu li monkalo ombwinayi, landula oshiholelwa shaElia wu lombwele Kalunga megalikano nkene  wu uvite. Oshoka Jehova oye Kalunga “ngoka kuye haku zi ekwatho alihe.” (Lesha 2 Aakorinto 1:3, 4.) Mbela okwa li ngaa a kwathele Elia?

13, 14. (a) Jehova okwa li u ulike ngiini okupitila momuyengeli kutya oku na ko nasha nomupolofeti gwe ngoka a li muudhigu? (b) Omolwashike tashi hekeleke okutseya kutya Jehova oku shi nawa kehe gumwe gwomutse, mwa kwatelwa omaunkundi getu?

¹³ Mbela Jehova okwa li u uvite ngiini sho a li ta tala omupolofeti gwe omuholike a lala momuzile gwoshingondjo mombuga te mu pula a se? Ombiimbeli otayi ti kutya konima sho Elia a pwile moomposi, Jehova okwe mu tumine omuyengeli. Okwe mu gumu e te mu pendutha nombili ta ti: “Penduka, u lye.” Elia okwa penduka e ta li oshikwiila e ta nu omeya ngoka omuyengeli e mu longekidhila. Mbela okwa li ngaa a pandula omuyengeli? Ehokololo otali ti owala kutya okwa li e ta shuna ishewe moomposi. Mbela okwa li a polimana unene itaa vulu nokupopya? Kutya nduno omolwashike, omuyengeli okwe mu pendutha ishewe olutiyali, tashi vulika koongulasha. Okwe mu lombwele natango a ti: “Penduka, u lye,” e ta gwedha ko ta ti, “opo ondjila yaahe ku vule oonkondo.” —  1 Aak. 19:5-7.

¹⁴ Omuyengeli okwa li e shi hoka Elia u uka. Okwa li wo e shi kutya Elia ita ka vula okweenda ondjila ayihe koonkondo dhe mwene. Itashi hekeleke tuu okulongela Kalunga ngoka e shi omalalakano getu nuunkundi wetu e tu vule! (Lesha Episalomi 103:13, 14.) Iikulya mbyoka oya li ya pe Elia oonkondo dhi thike peni?

15, 16. (a) Iikulya mbyoka Jehova a pe Elia oya li ye mu kwathele a ninge shike? (b) Omolwashike tu na okupandula omukalo moka Jehova ha kwathele aapiya ye kunena?

¹⁵ Ombiimbeli otayi ti: “Elia okwa penduka, okwa li e ta nu, iikulya noye mu koleke muule womasiku omilongo ne, sigo okondundu ondjapuki Sinai.” (1 Aak. 19:8) Elia okwa li i idhilike iikulya uule womasiku omilongo ne, uusiku nomutenya, ngaashi Moses a ningile oomvula 40 dha piti nosho wo ngaashi Jesus a ka ninga konyala konima yoomvula eyuvi. (Eks. 34:28; Luk. 4:1, 2) Iikulya mbyoka inayi kandula po omaupyakadhi ge agehe, ihe oye mu nkondopaleke pashikumithalonga. Kala ando wa fa wu wete omulumentu ngoka omukokele te ende nuudhigu mombuga konyala uule womasiku 40 moka kaamu na ondjila yasha ndjoka e na okulandula.

¹⁶ Jehova oha koleke aapiya ye nokunena, hamoku ya pa iikulya yopalutu pashikumithalonga, ihe omoku ya kwathela ya kale ye na ekwatathano ewanawa naye. Ohe ya sile oshimpwiyu pambepo. (Mat. 4:4) Ngele tatu ilongo kombinga yaKalunga okupitila mOohapu dhe nomiileshomwa mbyoka ya kankamena lela kOmbiimbeli, otashi tu koleke pambepo. Okulya iikulya yopambepo ya tya ngaaka itaku vulu  okukutha po omaupyakadhi getu agehe, ihe otaku vulu oku tu kwathela tu idhidhimikile shoka tashi vulika shi kale oshidhigu okwiidhidhimikila. Otashi tu petha wo “omwenyo gwaaluhe.” —  Joh. 17:3.

17. Elia okwa li a yi peni, nomolwashike ehala ndyoka lya li lya simana?

¹⁷ Elia okwa li e ende konyala ookilometa 320 sigo a thiki pondundu yaSinai. Pehala ndyoka opwa ningilwa iinima ya simana, oshoka opo Jehova Kalunga a li a holokele Moses moshihwa sha hwama nopo wo Jehova a ka ninga ehangano lyOmpango naIsraeli. Elia okwa ka lala mekololo.

18, 19. (a) Omutumwa gwaJehova gwopambepo okwa li a pula Elia epulo lini, nokwa li a yamukula ngiini? (b) Omolwomatompelo gatatu geni Elia a li a polimana?

¹⁸ PuSinai Jehova “okwe mu popitha” okupitila momutumwa gwe gwopambepo ngoka e mu pula ta ti: “Elia, oto longo shike mpaka?” Epulo otashi vulika lya pulwa momukalo gwombili, oshoka olya li lya ningitha Elia a popye omaiyuvo ge. Nokwa li a popi ashihe shoka shi li momutima gwe. Okwa ti: “OMUWA, Kalunga omunankondoawike, aluhe onde ku longele ngoye awike. Ihe Aaisraeli oya teya ehangano lyawo nangoye, oya kumuna po iiyambelo yoye noya dhipaga aahunganeki yoye ayehe. Ongame awike nda hupu ko —  notaa kambadhala okudhipaga ndje wo!” (1 Aak. 19:9, 10) Oohapu dhaElia otadhi gandja omatompelo gatatu lwaampono kutya omolwashike a li a polimana.

¹⁹ Lyotango, Elia okwa li e wete oshilonga she sha fa osima yowala. Nonando okwa kala ‘aluhe ta longele Jehova awike’ uule woomvula, ta yapulitha edhina lyaKalunga note mu longele komeho gaayihe, Elia okwa li a mono kutya oonkalo otadhi monika owala dha fa tadhi nayipala. Aantu oya li natango kaaye na eitaalo naanashipotha, nelongelokalunga lyiifundja olya li apuhe. Etiyali, Elia okwa li e wete e li oye awike. Okwa ti: “Ongame awike nda hupu ko,” a fa oye a li omuntu gwahugunina moshigwana ta longele Jehova. Etitatu, Elia okwa li a tila. Aapolofeti ooyakwawo oyendji oya dhipagwa nale nokwa li i itaala kutya oye ta landula ko. Otashi vulika kaasha li oshipu kuElia okwiitaala omaiyuvo ngoka, ihe ka li e etha uuntsa nenge ohoni yi mu keelele kaa lombwele Kalunga omaiyuvo ge. Okwa tulila po aapiya yaKalunga ayehe aadhiginini oshiholelwa oshiwanawa sho a mbumbulile Kalunga omutima gwe megalikano. —  Eps. 62:8.

20, 21. (a) Hokolola shoka Elia a mono sho a thikama posheelo shekololo pondundu yaSinai. (b) Euliko lyoonkondo dhaJehova olya li lya longo Elia shike?

²⁰ Jehova okwa li a ningi po shike shi na ko nasha nuumbanda nonomalimbililo gaElia? Omuyengeli okwa li a lombwele Elia a ka thikame posheelo shekololo. Osho a ningi, ihe ka li e shi shoka tashi  ka ningwa po. Ohaluka, opwa tukuka ombepo ondhigu. Oyi na okukala ya li tayi thitike omakutsi, oshoka oya li ya pindjala tayi tatula oondundu nomamanya. Kala ando wa fa wu wete Elia ta kambadhala okushiga omeho ge a kwata onguwo ye sho tayi yalalithwa kombepo. Ohaluka okwa li ta tantala ta hala okwiihata po, oshoka evi olya li tali kakama. Manga nokuli inaa kodhodhokwa, opwa holoka omulilo omunene ngoka gwe mu ningitha a shune mo mekololo, opo kaagu mu fike. —  1 Aak. 19:11, 12.

²¹ Ombiimbeli otayi tu lombwele kutya Jehova ka li mo nando momauliko agehe ngaka goonkondo dhopaunshitwe. Elia okwa li e shi shi kutya Jehova ke shi owala oonkondo dhopaunshitwe ngaashi Baal, ngoka a li ha tangwa kaalongeli ye kutya “omukayili gwiikogo,” nenge okalunga ngoka ha lokitha omvula. Jehova oye Onzo yashili yoonkondo dhopaunshitwe, ihe omunankondonkondo e vulithe oshinima kehe a shita. Nokuli nomomagulu nenge mewangandjo ita gwana mo. (1 Aak. 8:27) Shika osha li sha kwathele ngiini Elia? Dhimbulukwa kutya Elia okwa li a tila. Ihe molwaashoka Jehova, Kalunga ngoka e na oonkondo dha tya ngaaka, oku li kombinga ye, Elia ka li e na nando okutila Ahab naIsebel. —  Lesha Episalomi 118:6.

22. (a) “Okapepo okapu” nenge ewi etalala olya li lya shilipaleke ngiini Elia kutya oku na oshilonga? (b) “Okapepo okapu” nenge ewi etalala olya zi kulye? (Tala enyolo lyopevi.)

²² Sho omulilo gwa piti po, opwa li pwa mwena shokanyenye, na Elia oku uvu “okapepo okapu” nenge ewi etalala. Ewi olya li lye mu lombwele a popye shoka shi li momutima gwe oshikando oshitiyali, nosho a ningi. * Otashi vulika shika sha li she mu etele ishewe etalaleko. Osha yela kutya “okapepo okapu” nenge ewi etalala olya li ishewe lye mu uvitha nawa unene. Jehova okwa li a shilipaleke Elia kutya oku na natango oshilonga. Ngiini? Kalunga okwa li e mu hololele elalakano lye kombinga yokukomba mo elongelokalunga lyaBaal muIsraeli. Kapu na omalimbililo kutya iilonga yaElia kaya li osima yowala, oshoka Kalunga  okwa li natango ta ka katukila elongelokalunga lyaBaal onkatu. Oshikwawo, Elia okwa li natango ta ka longithwa kuJehova, oshoka okwa li e mu tumu a ka longe iilonga yontumba. —  1 Aak. 19:12-17.

23. Omomikalo mbali dhini Jehova a li a ningi po sha shi na ko nasha nuuwike waElia?

²³ Ongiini kombinga yuuwike mboka Elia a li u uvite? Jehova okwa li a ningi iinima iyali. Shotango, okwa lombwele Elia a ka gwayeke Elisa a ninge omupolofeti ngoka te ke mu pingena po. Omulumentu nguka omugundjuka okwa li ta ka kala omweendi pamwe naye nosho wo omukwathi gwe uule woomvula dhontumba. Ndyoka kalya li tuu ekwatho ewanawa! Oshitiyali, Jehova okwa li e mu lombwele onkundana ndjika yituntula a ti: “Otandi ka thigalitha aantu omayuvi gaheyali muIsraeli —  ayehe mboka yi itaala ndje noinaa tsa oongolo kuBaal nenge ya thipe iimenka ye.” (1 Aak. 19:18) Elia ka li oye awike. Oshi na okukala sha li she mu uvitha nawa okuuva kutya opu na aantu aadhiginini omayuvi mboka ihaaya longele Baal. Oya li ya pumbwa okumona oshiholelwa she shuudhiginini kuJehova pethimbo ndyoka edhigu. “Okapepo okapu,” ano oohapu ndhoka dhomutumwa gwaJehova, osha yela kutya odha li dha gumu Elia noonkondo.

24, 25. (a) Omomukalo guni tatu vulu okupulakena ‘kokapepo okapu’ nenge kewi lyaJehova etalala kunena? (b) Omolwashike tatu vulu okutya Elia okwa li a taamba ekwatho lyaJehova?

²⁴ Ngaashi Elia, otashi vulika tu kale twa kuminwa oonkondo dhe oonenenene dhopaunshitwe ndhoka tadhi imonikila meshito nosho shi na okukala ngaaka. Eshito otali ulike oonkondo dhOmushiti. (Rom. 1:20) Jehova oha longitha natango oonkondo dhe oonenenene a kwathele aapiya ye. (2 Ondjal. 16:9) Ihe nonando ongaaka, Kalunga oha popi natse unene tuu okupitila mOohapu dhe, Ombiimbeli. (Lesha Jesaja 30:21.) Kungawo, Ombiimbeli otayi vulu okukala ya fa “okapepo okapu” ngele otwe etha yi tu wilike kunena. Jehova ohe tu pukulula, ohe tu tsu omukumo nohe tu shilipaleke kutya oku tu hole okupitila muyo.

²⁵ Mbela Elia okwa li ngaa a taamba ko ekwatho ndyoka Jehova e mu pe pondundu yaSinai? Eeno. Omupolofeti nguka okwa tameke ishewe okulongela Jehova nuulaadhi nonuudhiginini, ta londodha aantu kaaya longele ookalunga yiifundja. Ngele natse otwa pulakene kOohapu dhaKalunga dha nwethwa mo, ‘nokumona omukumo’ mudho, otatu ka vula okuholela eitaalo lyaElia. —  Rom. 15:4.