Abazali bami bafunda ngoJehova ngabo-1920 bengakatshadi. Ngazalwa ngo-1939, ngakhulela eNgilandi futhi ngangijayele ukuhamba labo emihlanganweni yebandla. Ngokuhamba kwesikhathi ngabhalisa eSikolo Senkonzo SamaKhristu. Lokhu ngiyikhumbula inkulumo yami yokuqala. Ngangime phezu kwebhokisi ukuze ngenelise ukubona abantu. Ngalesosikhathi ngangileminyaka eyisithupha njalo uvalo lwaluzenzela ngoba ngangimi phambi kwabantu abadala.

Ekutshumayeleni ngangisebenzisa intshumayelo elula ubaba ayengibhalele yona ekhadini. Ngangileminyaka eyisitshiyagalombili ngesikhathi ngiqalisa ukutshumayeza umuntu ngingedwa. Ngathaba kakhulu lapho umninimuzi ebala ikhadi lami futhi esamukela ibhuku elithi “Let God Be True.” Ngasuka lapho ngigijima ngisiyatshela ubaba. Ngangikuthanda ukutshumayela lokungena imihlangano yebandla njalo ukwenza izinto lezi kwangenza ngaba lesifiso sokuba senkonzweni yesikhathi sonke.

Ubaba wangibhadalela ukuthi ngibe ngithola iNqabayokulinda futhi ngangiyibala isanda nje ukufika. Lokhu kwangenza ngalithanda kakhulu iBhayibhili njalo ngamthemba kakhulu uJehova. Ngokuhamba kwesikhathi ngazinikela kuye.

Ngo-1950 mina labangakithi sangena umhlangano omkhulu owenzelwa eNew York owawulesihloko esithi “Theocracy’s Increase” (“Ukwanda KoMbuso”). Isihloko sangoLwesine mhlaka 3 August sasisithi “Missionary Day” (“Ilanga Labanali”). Mhlalokho umfowethu uCarey Barber owacina elilunga leQula Elibusayo wenza inkulumo yobhabhathizo. Lami ngangingomunye wababezabhabhathizwa, yikho ngasukuma ngayiphendula ngo-yebo imibuzo emibili asibuza yona  esegoqa inkulumo yakhe. Ngalesosikhathi ngangileminyaka engu-11 kodwa ngananzelela ukuthi ngasengenze isinqumo esiqakathekileyo. Ngangisesaba ukungena emanzini njengoba ngangingakenelisi ukubhukutsha. Ubaba omncane wangiphelekezela futhi wangitshela ukuthi ngingakhathazeki. Ngesikhatshana nje ngasengibhabhathiziwe njalo inyawo zami kazizange zithinte phansi. Omunye umzalwane wangincedisa ukuthi ngiphume emanzini. Kusukela ngalelolanga eliqakathekileyo, uJehova ubelokhu eqondisa izindlela zami.

Sengiqedile isikolo ngangifuna ukuphayona kodwa ababalisi bangikhuthaza ukuthi ngiye eyunivesithi. Ngabalalela kodwa ngacina nginanzelela ukuthi ngangingenelisi ukuhlala ngiqinile ekukhonzeni ngapha ngiseyunivesithi. Yikho ngabona kungcono ukuthi ngitshiye. Ngakhuleka ngendaba le ngasengibhalela ababalisi bami incwadi ngibachasisela ngenhlonipho ukuthi ngangizatshiya isikolo ekupheleni komnyaka wami wokuqala. Ngathembela kuJehova ngahle ngaqalisa ukuphayona.

NgoJuly 1957 ngaqalisa inkonzo yesikhathi sonke edolobheni leWellingborough. Ngabuza abazalwane eBhetheli ukuthi nguphi umzalwane oselesikhathi eside ephayona engingamjoyina. Bathi ngijoyine umfowethu uBert Vaisey njalo wangifundisa izinto ezinengi. Wayetshiseka ekutshumayeleni futhi wangincedisa ukuthi ngihlele kuhle inkonzo yami. Ibandla esasikulo lalilabamemezeli abayisitshiyagalombili; mina, umfowethu uVaisey labodade asebekhulile abayisithupha. Ukulungiselela yonke imihlangano lokwenza izinkulumo kwanginceda ukuthi ngithembe uJehova njalo ukuphendula kuyo kwanginika amathuba amanengi okuthi ngiveze ukholo lwami.

Ngabotshwa okwesikhatshana ngenxa yokwala ukungena esisotsheni. Ngathi sengikhululiwe ngaqalisa ukuthandana loBarbara owayeliphayona eliqakathekileyo. Satshada ngo-1959 futhi sasizimisele ukuya loba ngaphi esasizatshelwa ukuthi siyekhona. Saqala saya eLancashire esenyakatho ntshonalanga yeNgilandi, kwasekusithi ngoJanuary 1961, ngangena iSikolo Senkonzo YoMbuso esadonsa inyanga eyodwa, esenzelwa eBhetheli. Isikolo sesiphelile ngamangala ngitshelwa ukuthi ngasengizakuba ngumhambeli. Ngaqeda amaviki amabili edolobheni leBirmingham ngiqeqetshwa ngumzalwane owayeselesikhathi eside engumbonisi wesiqinti njalo uBarbara wavunyelwa ukungijoyina. Ngemva kokuqeqetshwa, saqalisa ukuhambela esabelweni seLancashire leseCheshire.

Ngo-August 1962 siziphumulele singahambeli, semukela incwadi eyayivela ewofisini yegatsha ilamafomu eGiliyadi. Sathandaza sasesiwafila futhi sahle sawabuyisela. Ngemva kwenyanga ezinhlanu sangena umango sisiya eBrooklyn, eNew York ukuze singene ikilasi yesi-38 yeSikolo SeGiliyadi, eyayizathatha inyanga ezilitshumi.

EGiliyadi kunengi esakufundayo ngeLizwi likaNkulunkulu, ngenhlanganiso yakhe langendlela  abafowethu labodadewethu emhlabeni jikelele abamkhonza ngayo. Njengoba ngangileminyaka engu-24 uBarbara ele-23, safunda okunengi kwabanye esasifunda labo. Nsuku zonke ngangikholisa ukwenza umsebenzi weBhetheli lomfowethu uFred Rusk owayengomunye wababesifundisa. Okunye okuqakatheke kakhulu engakufunda kuye yikuthi nxa nginika iseluleko kumele ngibe leqiniso lokuthi sisekelwe eMibhalweni. Abanye abazalwane abaqinileyo ekukhonzeni ababesifundisa nguNathan Knorr, uFrederick Franz loKarl Klein. Kanti njalo safunda okunengi kumfowethu owayethobekile okwakuthiwa ngu-A. H. Macmillan. Wasifundisa ngendlela uJehova ancedisa ngayo abantu bakhe ngezikhathi ezinzima ezaqala ngo-1914 zaphela ekuqaliseni kuka-1919.

Sesizaqeda isikolo, umfowethu uKnorr watshela mina loBarbara ukuthi sasizakuya eBurundi e-Africa. Sagijimela elayibhrari eseBhetheli sisiyakhangela ku-Ncwadi Yonyaka ukuthi kulabamemezeli abangaki eBurundi. Sasala sibambe owangaphansi ngoba kwakungelandawo lapho okwakukhulunywa khona ngeBurundi. Sasingaphuphi sibili, sasisiya elizweni okwakungakaze kutshunyayelwe kulo futhi kulutshwana esasikwazi nge-Africa. Sakhathazeka kakhulu, kodwa ukuthandaza ngenhliziyo yonke kwasinceda ukuthi sihlaliseke.

Konke nje eBurundi kwakutshiyene lalokho esasikujayele. Kwasekumele sijayele umkhathi wakhona, amasiko futhi sifunde ulimi olutsha, isiFrench. Kanti njalo kwakumele sidinge indawo yokuhlala. Sathi silamalanga amabili sifikile, uHarry Arnott esasifunde laye eGiliyadi wadlula esibona esebuyela eZambia. Wasincedisa sathola indawo yokuhlala eyaba yindlu yokuqala yabanali. Kodwa kungakayingaphi iziphathamandla ezazingazi lutho ngoFakazi bakaJehova zaqalisa ukusithwalisa amagabha avuzayo. Sathi sesikholisa emsebenzini wethu zasitshela ukuthi kasisoze siqhubeke sihlala eBurundi nxa singelamaphemithi. Kwasidanisa ukuthi kwasekumele sisuke siye e-Uganda.

Sasisesaba ukuya e-Uganda singelamaviza kodwa sathemba uJehova. Umzalwane weCanada owayencedisa lapho okwakulabamemezeli abalutshwana  khona e-Uganda wasikhulumela lesiphathamandla esasivumela ukuthi sihlale okwezinyanga ezilutshwana sisalungisa amaphemithi. Lokho kwenza sabona ukuthi uJehova wayesincedisa.

E-Uganda kwakungafanani leBurundi ngoba umsebenzi wokutshumayela wawusuvele usuqalisiwe lanxa nje kwakulaboFakazi abangu-28 elizweni lonke. Kanti njalo sasithola abantu abanengi abakhuluma isiNgisi. Kodwa sananzelela ukuthi kwakumele sifunde olunye ulimi lwe-Uganda ukuze sincedise abantu esasibafundisa ukuthi bathuthuke. Saqalisa ukutshumayela edolobheni leKampala lasezindaweni eziseduzane kwalo lapho isiLuganda esasikhulunywa khona kakhulu. Yikho sabona kungcono ukuthi sifunde ulimi lolo. Kwasithatha iminyaka eminengana ukuthi silwazi kuhle kodwa ukulwazi kwasinceda ukuthi sifundise abantu abanengi iBhayibhili. Kwasekulula ukuthi sizwisise lokho izifundo zethu ezazidinga ukukuchasiselwa nxa sizifundisa. Zona zasezikhululeka ukusitshela ukuthi zazisizwa njani ngalokho ezazikufunda.

Kwakusithokozisa ukuncedisa abantu ukuthi bafunde iqiniso futhi sathokoza kakhulu lapho sicelwa ukuthi sihambele i-Uganda yonke. Igatsha leKenya lathi sidinge izindawo lapho amaphayona aqakathekileyo ayedingeka khona kakhulu. Izikhathi ezinengi sasisamukelwa ngazo zombili ngabantu ababengakaze babone oFakazi futhi babeze basilungisele lokudla.

Ngaphinda ngacelwa ukuthi ngihambele lakwenye indawo. Ngasuka eKampala ngahamba okwamalanga amabili ngesitimela ngazengayafika edolobheni leMombasa eKenya ngasengigada umkhumbi ngaya eSeychelles, ilizwe elise-Indian Ocean elibunjwa yizihlenge ezinengi. Kusukela ngo-1965 kusiya ku-1972, ngasengihamba loBarbara eSeychelles. Ngalesosikhathi kwakulabamemezeli ababili, kwasekusiba leqembu elakhula laba libandla. Ngaya lase-Eritrea, e-Ethiopia laseSudan.

Izinto zatshintsha e-Uganda lapho iqembu lamasotsha likhipha umongameli esikhundleni. Iminyaka eyayigcwele iziphithiphithi eyalandelayo yangenza ngabona ukuhlakanipha kokulalela umlayo wokuthi ‘sibuyisele okukaKhesari kuKhesari.’ (Mak. 12:17) Ngalesosikhathi abantu bamanye amazwe ababehlala e-Uganda batshelwa ukuthi babhalise enkambeni yamapholisa eseduze lalapho abahlala khona. Sathi sikuzwa lokho sahle sabhalisa. Ngemva kwensukwana sibhalisile mina lomunye umnali sasihamba ngemota eKampala sasesilandwa ngamapholisa. Uvalo lwasitshaya lwaseqa. Athi sizinhloli asesihambisa enkambeni enkulu yamapholisa lapho esafika sawachasisela ukuthi singabanali abazitshumayelelayo nje. Sawatshela ukuthi sasesibhalisile emapholiseni kodwa kwakungani afake izigodo endlebeni. Yikho asibopha asesihambisa enkambeni yamapholisa eyayiseduze lendlu yabanali. Kwathi hu lapho elinye ipholisa elalikwazi ukuthi sibhalisile lisithi sikhululwe.

Ngalezonsuku sasimiswa kanengi kuma-road block futhi sasingakhululeki ikakhulu nxa sasimiswe ngamasotsha ayedakiwe. Kodwa sasingayekeli ukuthandaza njalo sasihlaliseka sesivunyelwe ukuthi sidlule. Ngo-1973 sezwa ubuhlungu lapho bonke abanali betshelwa ukuthi basuke e-Uganda.

 Khathesi satshelwa ukuthi siye eCôte d’Ivoire esentshonalanga ye-Africa. Lolo kwakulutshintsho olukhulu kithi. Kwasekumele sifunde amasiko alelolizwe, siphinde sikhulume isiFrench njalo sijayele ukuphila labanali abavela kwamanye amazwe. Lanxa kunjalo saphinda sabona ukuthi uJehova wayesisekela ngoba abantu abathobekileyo baphangisa ukwamukela izindaba ezinhle. Sabona ukuthi ukumthemba kwaziqondisa njani izindlela zethu.

Sisalibele uBarbara wabanjwa imvukuzane (i-cancer). Sahamba kanengi e-Europe sizama ukumelaphisa. Kodwa ngo-1983 sananzelela ukuthi sasingasoze senelise ukuqhubeka sise-Africa. Lokhu kwasizwisa ubuhlungu obukhulu.

Umkhuhlane kaBarbara wamqinela sesiseBhetheli eLondon futhi ngokuhamba kwesikhathi wabhubha. Imuli yeBhetheli yangisekela okunye okumangalisayo, ikakhulu omunye umfowethu lomkakhe abanginceda ukuthi ngijayele isimo engasengikuso njalo ngiqhubeke ngithemba uJehova. Ngemva kwesikhathi ngaqalisa ukuthandana lodade okuthiwa ngu-Ann owayesebenza ngamalanga athile eBhetheli, owayeke waba liphayona eliqakathekileyo futhi okwakuzicacela ukuthi uyamthanda uJehova. Satshada ngo-1989 futhi kusukela ngalesosikhathi besiseBhetheli eLondon.

Ngo-1995 kusiya ku-2018 ngaba lesibusiso sokuba ngummeli wamawofisi ethu amakhulu njalo ngavakatshela amazwe angaba ngu-60. Kuhambo ngalunye, ngangibona indlela uJehova abusisa ngayo izinceku zakhe kungelani lezimo ezikuzo.

Ngo-2017 saya emazweni ase-Africa. Ngathokoza ukuthi u-Ann laye wayezayibona iBurundi futhi sobabili samangaliswa yikuthi kwasekulabamemezeli abanengi elizweni lelo. Emgwaqweni engangisenza kuwo indlu ngendlu ngo-1964 sekuleBhetheli enhle esekela umsebenzi wokutshumayela owenziwa ngabamemezeli abedlula 15 500.

Ngathokoza kakhulu lapho ngitshelwa amazwe engangizakuya kuwo ngo-2018. Elinye lawo kwakuyiCôte d’Ivoire. Sathi sifika esigodlweni eAbidjan ngazizwa ngisekhaya. Sathi sesiseBhetheli ngakhangela inamba zefoni zababesebenza lapho ngasenginanzelela ukuthi umakhelwane wethu kwakungumfowethu uSossou. Ngangicabanga ukuthi ngumfowethu uSossou owayengumbonisi wedolobho * ngesikhathi ngise-Abidjan. Kodwa ngangikhuthe ugatsha, kwakungumntanakhe.

UJehova usigcinile isithembiso sakhe. Ubunzima engidlule kibo bungifundise ukuthi nxa singamthemba uzaziqondisa sibili izindlela zethu. Khathesi sizimisele ukuqhubeka sihamba endleleni ezakhanya kakhulu emhlabeni omutsha.—Zaga. 4:18.