1. Kungani kumele sifunde ngezingilosi?

IZIKHATHI ezinengi ukwazi umuntu kugoqela ukwazi okuthile ngemuli yakhe. Ukwazi uJehova uNkulunkulu lakho kugoqela ukuyazi ngcono imuli yakhe yezingilosi. IBhayibhili lithi izingilosi ‘zingamadodana kaNkulunkulu.’ (UJobe 38:7, The Holy Bible in Ndebele) Ngowani umsebenzi wezingilosi enjongweni kaNkulunkulu? Zikuthinte njani ukuphila kwabantu? Ziyakuthinta yini ukuphila kwakho? Nxa zikuthinta, zikwenza njani lokhu?

2. Zavela ngaphi izingilosi, njalo zingaki?

² IBhayibhili likhuluma ngezingilosi izikhathi ezinengi. Ake sikhangele ezinye izibonelo okukhulunywa ngazo ukuze sifunde okuthile okuphathelane lezingilosi. Zavela ngaphi izingilosi? UKholose 1:16 uthi: ‘Ngoba izinto zonke zadalwa ngaye [uJesu Khristu]: izinto ezisezulwini lezisemhlabeni.’ Ngakho zonke izidalwa zomoya okuthiwa yizingilosi zadalwa nguJehova uNkulunkulu esebenzisa iNdodana yakhe elizibulo. Zingaki izingilosi? IBhayibhili lisitshela ukuthi kwadalwa izingilosi eziyizigidigidi, njalo zonke zilamandla.​—2 UPhetro 2:11. *

3. UJobe 38:4-7 usitshelani ngezingilosi?

 ³ ILizwi likaNkulunkulu iBhayibhili lithi izingilosi “zazihlabelela kanyekanye” lapho kudalwa umhlaba. (UJobe 38:4-7) Izingilosi zasezikhona kungakadalwa umhlaba labantu. Leli vesi litshengisa ukuthi izingilosi zilemizwa ngoba lithi ‘izingilosi zonke zamemeza ngentokozo.’ Nanzelela ukuthi ‘izingilosi zonke’ zathokoza kanyekanye. Ngalesosikhathi, zonke izingilosi zaziyingxenye yemuli kaJehova uNkulunkulu emkhonza imanyene.

4. IBhayibhili litshengisa njani ukuthi izingilosi ezithembekileyo zijabulela izinto ezenziwa ngabantu?

⁴ Izidalwa zomoya ezithembekileyo bezilokhu zijabulela ukubona imuli yabantu isanda, lenjongo kaJehova igcwaliseka kusukela ekudalweni kwabantu bokuqala. (IZaga 8:30, 31; 1 UPhetro 1:11, 12) Kodwa ngemva kwesikhathi, izingilosi zabona ukuthi abantu abanengi basebephambukisiwe ekukhonzeni uMdali wabo olothando. Akuthandabuzwa ukuthi lokhu kwazidanisa izingilosi ezithembekileyo. Lanxa kunjalo, nxa umuntu oyedwa nje ephenduka kuJehova, “kulokuthokoza phambi kwezingilosi.” (ULukha 15:10) Njengoba izingilosi zilendaba lenhlalakahle yalabo abakhonza uNkulunkulu, akumangalisi ukuthi uJehova usebenzisa izingilosi kanengi ukuthi ziqinise njalo zivikele izinceku zakhe ezithembekileyo ezilapha emhlabeni. (Bala uHebheru 1:7, 14.) Ake sibone ezinye izibonelo.

5. Yiziphi izibonelo esizithola eBhayibhilini eziphathelane lokusekelwa yizingilosi?

⁵ Izingilosi ezimbili zancedisa indoda elungileyo, uLothi lamadodakazi ayo ngokubakhipha emadolobheni ayelobubi aseSodoma leGomora, ukuze basinde lapho amadolobho la ebhujiswa. (UGenesisi 19:15, 16) Sekwedlule iminyaka eminengi, umphrofethi uDanyeli wajikelwa emgodini wezilwane kodwa waphuma engalimalanga wathi: “UNkulunkulu wami uthume ingilosi yakhe yayivala imilomo yezilwane.”  (UDanyeli 6:22) Ekhulwini lokuqala C.E., ingilosi yakhipha umphostoli uPhethro ejele. (ImiSebenzi 12:6-11) Izingilosi zaqinisa uJesu ekuqaliseni kwenkonzo yakhe emhlabeni. (UMakho 1:13) Enye ingilosi “yamqinisa” esezakufa. (ULukha 22:43) Akuthandabuzwa ukuthi uJesu waduduzeka kakhulu lapho esekelwa ezikhathini ezinzima empilweni yakhe!

6. (a) Izingilosi zibavikela njani abantu bakaNkulunkulu lamuhla? (b) Yiphi imibuzo esizaxoxa ngayo?

⁶ Lamuhla izingilosi azisabonakali ebantwini bakaNkulunkulu abasemhlabeni. Lanxa zingabonakali, izingilosi zikaNkulunkulu ezilamandla zilokhu zisabavikela abantu bakhe ikakhulu kunoma yini engabaphambanisa ekukhonzeni kwabo. IBhayibhili lithi: “Ingilosi kaJehova iyabazungeza labo abamesabayo, ibakhulule.” (IHubo 34:7) Kungani kumele siduduzwe ngamazwi la? Ngenxa yokuthi kulezidalwa zomoya ezimbi ezifuna ukusihlasela! Zingobani? Zivela ngaphi? Zizama njani ukusiphambanisa? Ukuze siphendule imibuzo le, ake sixoxe kafitshane ngokunye okwenzakala ekuqaliseni kokuphila kwabantu bokuqala.

7. USathane waphumelela ukuphambukisa abantu abangaki kuNkulunkulu?

⁷ Enye ingilosi yaba lesifiso sokubusa abantu yasiphambuka kuNkulunkulu njengoba sifundile eSahlukweni 3 salelibhuku. Ngemva kwesikhathi, ingilosi le yacina isaziwa ngokuthi inguSathane. (ISambulo 12:9) Eminyakeni engaba ngu-1 600 ngemva kokukhohlisa u-Eva, uSathane waphumelela ukuphambukisa phose bonke abantu kuNkulunkulu ngaphandle kwabalutshwana ababethembekile, ngokwesibonelo u-Abela, u-Enoki loNowa.​—KumaHebheru 11:4, 5, 7.

8. (a) Kwenzakala njani ukuthi ezinye izingilosi zibe ngamadimoni? (b) Amadimoni enzani ukuze asinde kuZamcolo wesikhathi sikaNowa?

⁸ Kulezingilosi ezahlamuka kuJehova ngesikhathi uNowa esaphila. Zatshiya indawo yazo emulini kaNkulunkulu esezulwini,  zafika emhlabeni zazintshintsha zaba lemizimba yenyama. Ngenxa yani? KuGenesisi 6:2 sifunda ukuthi: “Amadodana kaNkulunkulu abona ukuthi amadodakazi abantu ayemahle, bazikhethela abawafunayo bawathatha.” Kodwa uJehova uNkulunkulu kazange avumele ukuthi kuqhubekele phambili lokho okwakusenziwa yizingilosi lezi kanye lobubi obukhulu obasebusenziwa ngabantu. Waletha uzamcolo emhlabeni, wakhukhula bonke abantu ababi wasesindisa izinceku zakhe ezithembekileyo kuphela. (UGenesisi 7:17, 23) Ngakho izingilosi ezahlamukayo kumbe amadimoni, abona kungcono ukuthi atshiye imizimba yawo yenyama abesebuyela ezulwini  eseyizidalwa zomoya. Akhetha ukusekela uSathane owaba ‘yinkosi yamadimoni.’​—UMathewu 9:34.

9. (a) Kwenzakalani lapho amadimoni esebuyele ezulwini? (b) Sizaxoxa ngani okuphathelane lamadimoni?

⁹ Izingilosi ezingalalelanga zabuyela ezulwini kodwa azizange zamukelwe njengoba nje lombusi wazo uSathane wayengamukelwanga. (2 UPhetro 2:4) Lanxa zingasenelisi ukuzintshintsha zibe lemizimba yenyama, zilokhu ziyenga abantu ngezinto ezimbi. USathane uncediswa ngamadimoni la ukuthi ‘adukise umhlaba wonke.’ (ISambulo 12:9; 1 UJohane 5:19) Ukwenza njani lokhu? Amadimoni alezindlela ezinengi zokudukisa abantu. (Bala u-2 Khorinte 2:11.) Ake sixoxe ngezinye zakhona.

10. Amadimoni asebenzisa ziphi izindlela ukuze ayenge abantu?

¹⁰ Ukuzihlanganisa lamadimoni kugoqela ubuthakathi, amasalamusi, ukusebenzisa izinkanyezi, ukubonisa ikusasa lokukhangelela kwabafileyo. Akulandaba ukuthi umuntu usebenzelana lawo ngokwawo kumbe usebenzisa inyanga loba isangoma. IBhayibhili liyakulahla konke lokhu njalo liyasixwayisa ukuthi singazihlanganisi lezinto zonke eziphathelane lakho. (UDutheronomi 18:10-12; KwabaseGalathiya 5:19-21) Amadimoni asebenzisa lezizinto njengomuntu othiya inhlanzi esebenzisa amawemusi. Umuntu othiya inhlanzi angasebenzisa izinto ezitshiyeneyo ukuze abambe inhlanzi ezitshiyeneyo. Izidalwa zomoya lazo zisebenzisa izinto ezitshiyeneyo eziphathelane lamadimoni ukuze ziyenge abantu abatshiyeneyo.

11. Yikuphi okunye okusetshenziswa ngamadimoni, njalo kungani kumele sikubalekele?

¹¹ Okunye okusetshenziswa ngamadimoni yikubonisa ikusasa kumbe okunye umuntu afisa ukukwazi. Isibonelo salokhu yikubhula, ukutshaya amathambo, ukusebenzisa izinkanyezi, ukufunda intende yesandla, ukudinga ingcazelo yamaphupho kanye lemihlolo. Lanxa abantu abanengi becabanga ukuthi ukubonisa ikusasa akulimazi, iBhayibhili liyakutshengisa  ukuthi ababonisa ikusasa basebenza ndawonye lezidalwa zomoya ezimbi. Ngokwesibonelo, imiSebenzi 16:16-18 ikhuluma ‘ngomoya wokubonisa ikusasa’ owawusenza ukuthi enye intombazana yenelise ukuhlahlula. Kodwa idimoni lathi selikhitshiwe kuyo, ayisaphindanga yenelisa ukwenza lokho.

12. Kungani kuyingozi ukuzama ukukhuluma labantu abafileyo?

¹² Amadimoni adukisa abantu langokubakhuthaza ukuthi bakhangelele kwabafileyo. Abantu abezwa ubuhlungu ngenxa yokufelwa bajayele ukukhohliswa yimibono engaqondanga mayelana labantu abafileyo. Inyanga kumbe isangoma singabatshela okuthile kumbe sikhulume ngelizwi elizwakala angani ngelomufi. Ngakho lokhu kwenza abantu abanengi babone angani abafileyo bayaphila sibili lokuthi ukukhuluma labo kungabaduduza. Kodwa “induduzo” enjalo ingamanga njalo iyingozi. Ngani? Ngoba amadimoni ayenelisa ukulingisela ilizwi lomuntu ofileyo abesetshela inyanga loba isangoma okuthile ngomuntu ofileyo. (1 USamuyeli 28:3-19) Kodwa njengoba sifundile kuSahluko 6, abantu abafileyo kabasekho.  (IHubo 115:17) Yikho-ke, loba ngubani ‘okhangelela kwabafileyo’ uqilwa yizidalwa zomoya ezimbi njalo akwenzayo kuphikisana lentando kaNkulunkulu. (Bala uDutheronomi 18:10, 11; U-Isaya 8:19) Ngakho qaphela, ungazihlanganisi lalokho okusetshenziswa ngamadimoni.

13. Abantu abanengi ababesesaba amadimoni benelise ukwenzani?

¹³ Izidalwa zomoya ezimbi azipheleli ekudukiseni abantu kuphela, kodwa ziphinda zibethusele. Lamuhla, uSathane lamadimoni akhe sebesenza izinto ezimbi kakhulu ngoba bayakwazi ukuthi basalelwe ‘yisikhathi esifitshane’ ukuthi baphelelwe ngumphako. (ISambulo 12:12, 17) Lanxa kunjalo, izinkulungwane zabantu ezaziphila zisesaba izidalwa zomoya ezinjalo sezikhululekile. Zakwenza njani lokhu? Nxa umuntu esezihlanganise lezinto zamadimoni angenzani?

14. Singazehlukanisa njani lezidalwa zomoya ezimbi njengamaKhristu okuqala ase-Efesu?

¹⁴ IBhayibhili liyasitshela ukuthi singalwisana njani lezidalwa zomoya lokuthi singehlukana njani lazo. Ake sibone isibonelo samaKhristu ekhulu lokuqala ayehlala edolobheni lase-Efesu. Abanye babo babezihlanganisa lamadimoni bengakabi ngamaKhristu. Benzani sebekhethe ukuzehlukanisa lamadimoni? IBhayibhili lithi: “Abanengi ababehlahlula baletha ndawonye izincwadimgoqwa zabo bazitshisa obala.” (ImiSebenzi 19:19) AmaKhristu la amatsha ababekela isibonelo esihle labo abafuna ukwehlukana lezidalwa zomoya ezimbi lamuhla ngokutshisa kwabo amabhuku okuhlahlula. Abantu abafuna ukukhonza uJehova kumele batshiye loba yini engabenza bazihlanganise lamadimoni. Lokhu kugoqela amabhuku, amamagazini, amafilimu, imifanekiso lezingoma okusikhuthaza ukuthi sizihlanganise lamadimoni njalo okwenza kukhanye angani lezizinto zenza sijabule. Ezinye izinto okumele sizilahle zintebe kumbe okunye okugqizelwa ukuzivikela ezintweni eziyingozi.​—1 KwabaseKhorinte 10:21.

15. Kumele senzeni nxa sifuna ukulwisana lezidalwa zomoya ezimbi?

 ¹⁵ Ngemva kweminyaka ethile amaKhristu ase-Efesu etshise amabhuku awo okuhlahlula, umphostoli uPhawuli wawabhalela esithi: ‘Silwa lamabutho emimoya emibi.’ (Kwabase-Efesu 6:12) Amadimoni kawacinanga khonapho. Ayelokhu ezama ukubaphambanisa. Ngakho kuyini okunye okwakumele kwenziwe ngamaKhristu la? UPhawuli wathi: “Phezu kwakho konke lokhu, thathani ihawu lokukholwa elizacitsha ngalo yonke imitshoko evuthayo yomubi [uSathane].” (Kwabase-Efesu 6:16) Nxa ihawu lethu lokukholwa lingaqina, sizakuba lamandla amakhulu okulwisana lezidalwa zomoya ezimbi.​—UMathewu 17:20.

16. Singaluqinisa njani ukholo lwethu?

¹⁶ Kodwa singaluqinisa njani ukholo lwethu? Ngokufunda iBhayibhili. Ukuqina komduli kuya ngokuqina kwesisekelo sawo. Ukuqina kokholo lwethu lakho kuya ngokuqina kwesisekelo salo, okutsho ulwazi lweqiniso oluseBhayibhilini, iLizwi likaNkulunkulu. Ukholo lwethu luzaqina nxa singabala njalo sifunde iBhayibhili nsuku zonke. Njengomduli oqinileyo, ukholo olunjalo luzasivikela ezidalweni zomoya ezimbi.​—1 UJohane 5:5.

17. Kumele senzeni nxa sifuna ukulwisana lezidalwa zomoya ezimbi?

¹⁷ Kuyini okunye okwakumele kwenziwe ngamaKhristu ase-Efesu? Ayefuna okunye ukuvikelwa ngoba ayehlala edolobheni elaligcwele ubudimoni. Ngakho uPhawuli wawatshela wathi: ‘Khulekani ngomoya ezikhathini zonke ngezinhlobo zonke zemikhuleko lezicelo.’ (Kwabase-Efesu 6:18) Njengoba lathi siphila emhlabeni ogcwele ubudimoni, kuqakathekile ukuthi sikhuleke kuJehova ngenhliziyo yonke ukuze asivikele. Lokhu kuzakwenza senelise ukulwisana lezidalwa zomoya ezimbi. Kumele sisebenzise ibizo likaJehova nxa sikhuleka. (Bala iZaga 18:10.) Lokhu kutsho ukuthi kumele sihlale sikhuleka kuNkulunkulu sisithi: “Usisindise komubi,” uSathane uDeveli. (UMathewu 6:13) UJehova uzasiphendula singathandaza ngenhliziyo yonke.​—IHubo 145:19.

18, 19. (a) Kuyini okungenza sibe leqiniso lokuthi sizazinqoba izidalwa zomoya ezimbi? (b) Yiwuphi umbuzo ozaphendulwa esahlukweni esilandelayo?

 ¹⁸ Izidalwa zomoya ezimbi ziyingozi kodwa nxa silwisana loDeveli njalo sisondela eduze loNkulunkulu ngokwenza akufunayo akumelanga sizesabe. (Bala uJakhobe 4:7, 8.) Lanxa izidalwa zomoya ezimbi zilamandla, kulutshwane ezingakwenza. Zajeziswa ngesikhathi sikaNowa njalo zilindele ukujeziswa futhi ekwahlulelweni kokucina esikhathini esizayo. (UJuda 6) Akumelanga sikhohlwe lokuthi izingilosi zikaJehova ezilamandla ziyasivikela. (2 AmaKhosi 6:15-17) Izingilosi lezi ziyathokoza kakhulu ukubona sinqoba ekulwisaneni lezidalwa zomoya ezimbi. Ngamanye amazwi singathi izingilosi ezilungileyo ziyasihalalisela. Ngakho kumele sihlale siseduze loJehova lemuli yakhe yezidalwa zomoya ezithembekileyo. Kumele sibalekele noma yiziphi izinto ezisetshenziswa ngamadimoni njalo sisebenzise iseluleko seLizwi likaNkulunkulu zonke izikhathi. (1 UPhetro 5:6, 7; 2 UPhetro 2:9) Singenza njalo, sizakuba leqiniso lokuthi sizazinqoba izidalwa zomoya ezimbi.

¹⁹ Kodwa-ke, kungani uNkulunkulu evumela ukuthi lezizidalwa zomoya ezimbi lobubi obenza abantu bahlupheke kangaka kuqhubeke kukhona? Umbuzo lo uzaphendulwa esahlukweni esilandelayo.