Se diccionario kijtoa tlajtoli ciencia kijtosneki: “Nochi tlen kimatij itech tlamantli uan tlen panoa, kimatij ijkuak momachtiaj noso kitaj”. Tlaltikpaktlakamej moneki mochijchikauaskej pampa kimatiskej nin uan ualeua amo kimatij tlen kinekij. Akinmej momachtiaj non kichiuaj itech miakej tonalmej, metstli uan xiuitl. Uan maski ualeua tlen momachtiaj amo tlapaleuia, oksekimej kema tlapaleuiaj ika tlen momachtiaj. Ma tikitakan seki neskayotl.

Itech ueyi altepetl Europa sekimej tlaltikpaktlakamej yokichijchijkej itlaj tlen uelis kichipauas atl, nin okichijchijkej ika plastico. Noijki okachi motekitiltia ijkuak itlaj tlaxixinia, ken ijkuak otlalolinki itech ueyi altepetl Haíti itech xiuitl 2010.

Miakej kilometros ipan totsontekon onka seki satelites tlen kichiua ma tikmatikan kanin tikatej (GPS). Nin okichijchijkej pampa soldados, pero axkan kinpaleuia akinmej yauij itech ojtli, akinmej kinuikaj aviones, akinmej yauij paxialotiuij uan okseki tlen moneki tlejkoskej ipan tepemej. Ika tlen okichijchijkej tlaltikpaktlakamej axkan amo oui tiaskej san kanin tiknekiskej.

¿Tiktekitiltia se celular, computadora noso Internet? ¿Itlaj tlen okichijchijkej tlaltikpaktlakamej omitspaleui ximopajti? ¿Yotitlejkok itech se avión? Tla ijkon yotiktekitilti seki tlamantli kuali tlen okichijchijkej tlaltikpaktlakamej uan tlen kinpaleuia nochtin tlaltikpaktlakamej. Axkan kuali tikatej pampa nochi tlen yokichijchijkej tlaltikpaktlakamej.

Axkan akinmej ixtlamatkej okachi kuali momachtiaj semanauak uan nochi tlen okichijchi toTajtsin Dios. Noijki momachtiaj átomo nuclear pampa kimatiskej ken chijchijtok, astrofísicos momachtiaj nochi tlen yiuejkika omochi pampa kimatiskej ken opejki semanauak. Miakej kineltokaj ika nochi tlen momachtiaj itech tlen amo mota uan okseki tlamantli, yomonekiaya kimatiskej itech toTajtsin Dios tlen techtlapouia Biblia.

Sekimej tlaltikpaktlakamej tlen ixtlamatkej kichiuaj okseki tlamantli. Amir Aczel kijtoa miakej tlaltikpaktlakamej “momachtiaj pampa kiteititiskej amo onka toTajtsin Dios”. Se neskayotl, se tlakatl tlen ixtlamatki uan akin sapanoa kixmatij kijtoa “ken amo onka tlamantli tlen kiteititia melauak onka se toTajtsin Dios tlen okichijchi nochi semanauak, ik non, tikijtoaj amo onka se toTajtsin Dios”. Oksekimej kijtoa akinmej kineltokaj tlen kijtoa Biblia itech tlen okichijchi toTajtsin Dios, yetokej akinmej kineltokaj itech magia, uan itech tlen kichiuaj tlaltikpaktlakamej (ciencia) moneki kikixtiskej nochi non tlamantli. *

 Ma timotlajtlanikan: ¿tlaltikpaktlakamej yikimatij miak tlamantli itech semanauak pampa ijkon kijtoskej? Amo. Maski yikimatij miak tlamantli, miakej akinmej ixtlamatkej kijtoaj ok moneki kimatiskej miak tlamantli. Steven Weinberg akin okitlanki Nobel de Física, kijtoa: “Amo keman tikmatiskej nochi”. Uan se astronomo itech Gran Bretaña tlen itoka Martin Rees, kijtoa: “Onka seki tlamantli tlen tlaltikpaktlakamej amo keman tikmatiskej”. Onka miak tlamantli tlen tlaltikpaktlakamej ayamo kimatij itech célula uan noijki itech semanauak. Se neskayotl:

• Biólogos ayamo kajsikamatij células, ken chijchijtokej uan ken xejxelitokej. Nin se tlamantli tlen tlaltikpaktlakamej ayamo kuali kajsikamatij.

• Uan nochipa tikmachiliaj gravedad, pero amo kimatij ken tekiti. Akinmej ixtlamatkej amo kimatij tleka ijkuak titsikuini gravedad techtilana uan ken metstli ompa kajki uan kiyaualoa Tlaltikpak.

• Cosmólogos kijtoaj kanaj 95% itech nochi tlen onka itech semanauak amo mota uan amo onka tlen ika uelis kitamachiuaskej.

Uan ok onka miak tlamantli tlen ayamo kimatij. Se tlakatl tlen tepajtia kijtoa: “Okachi amo tikmatij. Pampa akinmej ixtlamatkej san moneki motlajtlachialtiskej itech tlen melauak onka”.

Ik non, tla tikneltoka ika nochi tlen kimatij tlaltikpaktlakamej ayakmo uelis titlaneltokaskej itech toTajtsin uan Biblia, san xikilnamiki yejuan maski kipiaj miakej teposmej tlen ika momachtiaj, ayamo kimatij nochi itech tlen onka. Ma tikitakan tlen kijtoa Encyclopedia Britannica itlamian se tlamachtil kanin otlajtoaya itech tlen yopanok uan tlen yomomachtijkej: “Axkan, ijkuak itech 4,000 xiuitl yomomachtijkej semanauak, amo itlaj tikmatij ijkon ken yiuejkika okinpanok Babilonios”. ¿Tlen moneki ma tikchiuakan ika nochi tlen ayamo kimatij? ¿Amo itech timotekipachoskej?

TiiTlaixpantijkauan Jehová tiktlakaitaj tlen sejse kineltoka itech nin tlamantli. Uan timochijchikauaj pampa tikchiuaskej ken kijtoa Biblia: “Nochteh manomechixmatikah non teajsikamatkeh” (Filipenses 4:5). Timitsyoleuaj xikita tlamantli tlen Biblia uan tlaltikpaktlakamej kineltokaj uan ken mopaleuiaj.