Ixtlamatkej kuali kimatij itoka toTajtsin Dios ijkuilitok kanaj 7,000 veces ika naui letras tlen kipia Tetragrámaton (יהוה) tlen omoijkuilo itech achto amatlajkuilolmej itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli hebreo uan arameo (tlen noijki moixmati ken Antiguo Testamento). Pero miakej kijtoaj nin amo okatka itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego tlen achto omoijkuilo (tlen noijki moixmati ken Nuevo Testamento). Ik non, itech miakej Biblias tlen axkan motekitiltiaj amo kipiaj tokayotl Jehová. Maski itech Nuevo Testamento kipia se tlaxelol tlen kisa itech Antiguo Testamento kanin kajki Tetragrámaton, miakej akinmej tlajtolkuepaj kijkuiloaj toTeko uan amo itoka toTajtsin Dios.

Pero Traducción del Nuevo Mundo amo ijkon kichiua. Itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego ijkuilitok 237 veces tokayotl Jehová. ¿Tleka ijkon okitlalijkej akinmej okitlajtolkuepkej? Ma tikitakan ome tlamantli: amatlajkuilolmej ika tlajtoli griego tlen axkan tikpiaj, ninmej amo tlen achto omoijkuilojkej. Onka sapanoa miakej copias, pero miakej omochijchijkej kanaj 200 xiuitl satepan ijkuak omoijkuilojkej achto amatlajkuilolmej, itech nonmej tonalmej akinmej otlajkuiloayaj okipatlayaj Tetragrámaton ika tlajtoli Kýrios —tlen ika griego kijtosneki “toTeko”— noso okichiuayaj copias ika amatlajkuilolmej kanin noijki ijkon okipatlakej.

ITlaixpantijkauan Jehová kuali okitakej onka seki tlamantli tlen kiteititiaj Tetragrámaton oijkuilitoka itech amatlajkuilolmej ika griego tlen achto omoijkuilojkej. Ma tikitakan nonmej tlamantli:

• Itech tonalmej ijkuak okatkaj Jesús uan imachtijkauan, amatlajkuilolmej itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli hebreo uan arameo yokipiayaj Tetragrámaton itech nochi kanin yoijkuilitoka itech amatlajkuilolmej tlen achto omoijkuilojkej. Amo ikaj okijtoaya non amo melauak, uan okachi kuali omoteititi ijkuak itech altepetl Qumrán okinmajsikej amatlajkuilolmej itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli hebreo uan arameo tlen okinmijkuilojkej itech achto siglo.

• Itech tonalmej ijkuak okatkaj Jesús uan imachtijkauan, Tetragrámaton oijkuilitoka itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli hebreo uan arameo tlen omotlajtolkuepkej ika griego. Itech miak xiuitl, ixtlamatkej omokuayejyekojkej Tetragrámaton amo okatka itech Septuaginta, Antiguo Testamento tlen okitlajtolkuepkej ika griego.  Pero kanaj itech xiuitl 1940 uan 1950 omoajsikej okseki amatlajkuilolmej itech Septuaginta tlen yokatka ijkuak Jesús ouala. Nonmej amatlajkuilolmej kipiaj itoka toTajtsin Dios ika letras hebreas. Non okiteititi itech tonalmej ijkuak Jesús okatka kema oijkuilitoka itoka toTajtsin Dios itech amatlajkuilolmej tlen kipia Biblia tlen omotlajtolkuepkej ika griego. Pero amatlajkuilolmej tlen okachi ipati itech Septuaginta, ken Códice Vaticano noso Códice Sinaítico, tlen omochijchijkej itech siglo naui, amo kipiaj itoka toTajtsin Dios itech amochmej bíblicos itech Génesis hasta Malaquías, ninmej kema okipiaya ijkuak achto omoijkuilojkej. Ik non, amatlajkuilolmej tlen omoijkuilojkej itech nonmej tonalmej noijki amo kipiaj itoka toTajtsin Dios itech Nuevo Testamento tlen achto omoijkuilojkej ika griego.

  Jesús okijto ijkuak okitlatlaujti iTajtsin: “Ne onikinmatilti motoka, iwa ok nikinmatiltijtos”

• Itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego kiteititia Jesús otlajto miak uelta itech itoka toTajtsin Dios uan okinmatilti oksekimej. Ijkuak Jesús omotlatlaujti okilui iTajtsin: “Ne yonikinmatilti Akin Tejwatsi [noso motoka] akimeh Tejwatsi otikimpéjpenki itech nin tlaltíkpaktli”. Uan noijki okijto: “Ne onikinmatilti motoka, iwa ok nikinmatiltijtos” (Juan 17:6, 11, 12, 26).

• ToTajtsin Dios otlanauati ma kijkuilokan Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego uan noijki Tlen omoijkuilo ika tlajtoli hebreo uan arameo, ik non, amo uelis poliuis itoka. Itlajkotia achto siglo, tlatitlanil Santiago okinmilui tlayekankej itech Jerusalén: “Symeón nochi otechilui ken toTajtsin Dios achto okinseli altepemej pampa ompa kikixtis se ialtepe tlen kiuikas itoka” (Hechos 15:14, TNM). Tla itech achto siglo amo ikaj kimatiskia nion kitekitiltiskia itoka toTajtsin Dios, amo itlaj ipati tlen okinmilui Santiago.

• Itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego ijkuilitok itoka toTajtsin Dios ika okseki tlajtolmej. Itoka toTajtsin Dios kajki itech tlajtoli aleluya, itech miakej Biblias ijkuilitok itech Revelación (Apocalipsis) 19: 1, 3, 4, 6. Nin tlajtoli uits itech seki tlajtolmej itech hebreo uan kijtosneki “xikueyichiuakan Jah”. Ken tikmatij, tlajtoli “Jah” kisa itech tokayotl Jehová. Noijki, miakej tokayomej tlen ijkuilitokej itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego kisaj itech itoka toTajtsin Dios uan miakej amatlajkuilolmej kijtoaj tokayotl Jesús kijtosneki “Jehová Ye Temakixtia”.

• Katej sekimej amatlajkuilolmej tlen yiuejkika okijkuilojkej judíos tlen kiteititiaj judíos tlen okichiuayaj ken Cristo okitekitiltiayaj itoka toTajtsin Dios itech amatlajkuilolmej. Tosefta —se amatlajkuilol tlen kipia tlanauatilmej tlen omochijchi kanaj itech xiuitl  300— okinnauatiaya judíos tlen omonekiaya kinchiuiliskej amatlajkuilolmej tlen okijkuilojkej akinmej okichiuayaj ken Cristo, tla amatlajkuilolmej otlatlayaj itech tonal sábado, okijtoaya: “[Evangelios] uan amochmej tlen inmiaxka sectarios, uelis judíos akinmej okichiuayaj ken Cristo, amo uelis kinkixtiskej itech tlitl; ompa ma tlatlakan, nonmej amochmej uan itoka Dios tlen intech ijkuilitok”. Noijki non amatlajkuilol kijtoa rabí losí tlen oneski Galilea, akin oyoltoka ijkuak opejki siglo ome, okiyekijto tlen kinchiuiliskiaj amatlajkuilolmej tlen okinmijkuilojkej akinmej okichiuayaj ken Cristo, tla otlatlayaj itech okse tonal itech semana: “Ma moteki tlen kipiaj itoka Dios uan ma motoka, uan okseki ma tlatla”.

•   Sekimej akinmej momachtiaj itech Biblia kijtoaj uelis oijkuilitoka itoka toTajtsin Dios itech tlaxelolmej itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego tlen kipiaj tlaxelolmej tlen kisaj itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli hebreo uan arameo. Amochtli The Anchor Bible Dictionary, itech tlamachtil “Tetragrámaton itech Nuevo Testamento”, kijtoa itlaj tlen miak ipati: “Onka miak tlamantli tlen kiteititia itech Nuevo Testamento kema okipiaya Tetragrámaton, itoka Dios, Yahweh, itech seki noso nochi tlaxelolmej tlen ijkuilitok itech Antiguo Testamento”. Uan ixtlamatki George Howard kijtoa: “Ken Tetragrámaton ok omoijkuiloaya itech icopias Biblia ika griego [Septuaginta], Escrituras tlen okitekitiltiayaj  akinmej achto opejkej okichiuayaj ken Cristo, kuali se kineltokas akinmej okijkuilojkej Nuevo Testamento okijkuiloayaj Tetragrámaton itech tlaxelol bíblico ijkuak otlajtoaya itech Escritura”.

• Akinmej okitlajtolkuepkej Biblia tlen miakej kinmixmatij okijkuilojkej itoka toTajtsin Dios ijkuak okitlajtolkuepkej Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego. Ma tikitakan seki Biblias tlen okinchijchijkej achto kisaskia Traducción del Nuevo Mundo: ika tlajtoli alemán, dominikus von Bretano (Die heilige Schrift des neuen Testaments, 1791); ika tlajtoli francés, André Chouraqui (Bible de Chouraqui, 1985); ika tlajtoli inglés, Benjamin Wilson (The Emphatic Diaglott, 1864), uan ika tlajtoli portugués, Manuel Fernandes de Santanna (O Evangelho Segundo S. Mattheus, 1909). Ika tlajtoli español, Pablo Besson okijkuilo tokayotl Jehová itech Lucas 2:15 uan itech Judas 14 (El Nuevo Testamento, 1919). Noijki okijkuilo kanaj 100 veces itech notas pampa kiteititis kanin uelis oijkuilitoka itech achto amatlajkuilolmej. Noijki moajsij chikuase versiones itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego tlen satepan omotlajtolkuepkej tlen kipiaj itoka toTajtsin Dios ken Yahvé, Yahweh uan YHWH. Ijkuilitok ken itech Evangelio: mensaje de felicidad (1969) uan Los Hechos, las Cartas uan Apocalipsis (1973),  tlen okijkuilo Hermenegildo Zanuso, uan Biblia Peshitta en Español (2006), tlen iaxka Instituto Cultural Álef y Tau.

• Katej Biblias ika 100 tlatlamantli tlajtolmej tlen kipiaj itoka toTajtsin Dios itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego. Itech miakej tlatlamantli tlajtolmej tlen tlajtoaj itech África, América, Asia, Europa uan islas del Pacífico miak uelta kitekitiltiaj itoka toTajtsin Dios (xikinmita páginas 12 uan 13). Akinmej okitlajtolkuepkej Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego itech nonmej tlajtolmej okijkuilojkej itoka toTajtsin Dios pampa omoyekankej ika nochi tlamantli tlen achto yotikitakej. ¿Ika tlen tlatlamantli tlajtolmej okijkuilojkej? Se neskayotl, itech xiuitl 1999 okiski Biblia itech tlajtoli rotumano, kanin itech 48 tlaxelolmej ijkuilitok 51 veces tokayotl Jihova. Uan itech xiuitl 1989 itech Indonesia okiski Biblia itech se tlajtoli tlen motokayotia batako toba kanin ijkuilitok 110 veces tokayotl Jahowa.

Melauak onka tlamantli tlen kiteititiaj moneki oksepa kijkuiloskej itoka toTajtsin Dios, Jehová, itech Tlen omoijkuilo ika tlajtoli griego. Uan ijkon okichijkej akinmej okitlajtolkuepkej Traducción del Nuevo Mundo. Nochtin yejuan sapanoa kitlakaitaj itoka toTajtsin Dios uan kimauiliaj itlaj kikixtiliskej amatlajkuilolmej tlen achto omoijkuilojkej (Apocalipsis 22:18, 19).