1. ¿Toni kipanok José, uan toni kichiuak?

 JOSÉ, ikoneuj Jacob, kiixnamikik se taman tein semi ouij. Se siuat kiluiaya: “Ximoteka nouan”. Maski nejin siuat katka inamik Potifar, akin José kitekitiliaya, yejua amo keman kichiuak tein kitajtaniaya. Aksa ueliskia motajtanis keyej José amo motekak iuan, ta Potifar amo yetoya ichan uan José sayoj katka se takeual. Uan no, siuat ueliskia kitajyouiltis komo kiixtopeuaya. Sayoj ke maski miakpa kiluiaya, José amo keman kichiuak. ¿Keyej? Yejua kijtoj: “¿Keniuj ueliskia nikchiuas tein semi amo kuali uan nitajtakos iixpan Dios?” (Gén. 39:7-12).

2. ¿Keniuj kimatia José ke Jiova kiita ke se ueyi tajtakol maj se auilnemi?

² José kimatia ke Dios kiitaya ke se ueyi tajtakol maj aksa auilnemi. Sayoj ke tanauatil “amo xiauilnemi”, Dios kinmakak israelitas hasta 200 xiujmej satepan (Éx. 20:14). Sayoj ke kemej José kimatia seki taman tein kichiujka Jiova, kipaleuij maj kimatini keniuj kiitaya auilnemilis. Kemej neskayot, kimatia ke Jiova kiixtalij maj monamiktianij se takat uan se siuat. No kimatia keniuj Jiova ojpa kipaleuij iueyinan Sara keman ome tekiuanij kinekiaj iuan motekaskej. Uan no ijkon kipaleuij Rebeca, isiuatsin Isaac (Gén. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11). Keman José itech tanemilij nochi nejin, kiajsikamatik toni tein kuali uan tein amo kuali kemej Jiova kiita. Uan kemej semi kitasojtaya, senkis kiixtalij kitakamatis itanauatiluan.

3. ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

 ³ Tejuatsin xa tikonchiua tein Dios kijtoua ke kuali yetok. Sayoj ke kemej titajtakolejkej, komo amo timoyekpiaj uelis tikitaskej tein kuali uan tein amo kuali kemej kiitaj akin amo kiueyichiuaj Jiova (Is. 5:20; Rom. 12:2). Yejua ika, itech nejin tamachtilis tikitaskej toni kijtoua Dios ke kuali yetok uan keyej techpaleuia komo tikchiuaj. Satepan tikitaskej eyi taman tein techpaleuis maj okachi tiktakamatikan itanauatiluan Jiova.

4. ¿Toni kichiuaj sekin axkan?

⁴ Keman Jesús nemia nikan taltikpak, tayekananij itech taneltokalis kinemiliayaj ke amo keman mopolouayaj uan ke semi yolkualmej katkaj. Sayoj ke Jesús senkis kiniluij ke amo kuali tein kichiujtoyaj porin yejuan kiixtaliayaj toni monekia kichiuaskej oksekin uan toni amo, uan kinchikaujkauiayaj maj kichiuakan (Ecl. 7:16; Luc. 16:15). Axkan sekin no ijkon kichiuaj, porin kinemiliaj ke amo kichiujtokej tein amo kuali. No kinemiliaj ke okachi ueyichiuanimej ke oksekin uan taijijtouaj. Tein kichiuaj nion tepitsin kiyolpaktia Jiova porin amo kichiujtokej tein kuali ijkon kemej yejuatsin kineki.

5. Kemej kijtoua Biblia, ¿toni kijtosneki se kichiuas tein kuali? Xikonijto seki neskayomej.

⁵ Se kichiuas tein kuali kijtosneki se kichiuas teisa kemej Jiova kineki. Uan nejin se taman tein semi kualtsin. Keman Biblia ika tajtoua “tein kuali yetok”, kijtosneki se kichiuas teisa kemej Jiova kiixtalijtok. Kemej neskayot, Jiova kinnauatij akin tanamakayaj maj kikuinij “se pesa tein ajsitok uan kuali tatamachiua” (Deut. 25:15). Yejua ika, komo se tokniuj kineki kichiuas tein kuali kemej Dios kineki, moneki amo takajkayauas itech tein yeski tekit tein kichiuas uan amo yolpakis keman oksekin kinchiuiliskej tein amo kuali. Uan achto ke kiixtalis teisa, kiitas tein Dios kinemilia porin kineki kiyolpaktis (Col. 1:10).

6. ¿Keyej uelis titakuaujtamatiskej itech itanauatiluan Jiova? (Isaías 55:8, 9).

⁶ Biblia kinextia ke sayoj Jiova ueli senkis kichiua tein kuali yetok (Jer. 50:7). Kemej Jiova techchijchiuak, sayoj yejuatsin ueli kiixtalia tein kuali uan tein amo kuali. Tejuan amo ueli tikchiuaj nejin porin titajtakolejkej uan amo tikmatij toni tein kuali (Prov. 14:12; xikonixtajtolti Isaías 55:8, 9). Sayoj ke ¿uelis tikchiuaskej tein yejuatsin kijtoua ke kuali yetok? Kemaj, porin techchijchiuak “kemej yejuatsin tamati” (Gén. 1:27). Uan techyolpaktia tikchiuaskej. Kemej semi tiktasojtaj toTajtsin timochikauaj tikchiuaskej kemej yejuatsin (Efes. 5:1).

7. ¿Keyej moneki maj ixyetoya seki tanauatilmej? Xikonijto se neskayot.

⁷ Jiova kiixtalijya tein kuali uan tein amo kuali, keman tiktakamatij nejon semi techpaleuia. Maj tikitakan keyej. Xikonnemili toni panoskia komo itech se tapajtiloyan sejse tapajtijkej kiixtaliskia keniuj tapajtis uan amo kichiuaskia tein ixyetokya. Xa sekin momikiliskiaj. Nejin kinextia ke keman tiktakamatij tanauatilmej tein ixyetokejya, techpaleuia. No ijkon, keman tiktakamatij itanauatiluan Dios, semi techpaleuia.

8. ¿Toni kiseliskej akin kichiuaj tein Dios kijtoua ke kuali yetok?

⁸ Jiova kintatiochiuia akin mochikauaj kitakamatiskej itanauatiluan. Yejuatsin motenkaua: “Akin yolmelaujkej  ininaxkatis taltikpak uan ompa nemiskej nochipaya” (Sal. 37:29). Semi kualtsin tinemiskej keman nochin kitakamatiskej itanauatiluan Jiova. Tiyolpakiskej, tiyolseujtoskej uan nochin kuali timouikaskej. Jiova kineki ijkon xionnemi. Nochi nejin kichiua maj tiknekikan tikchiuaskej tein yejuatsin kijtoua ke kuali yetok. Maj tikitakan eyi taman tein techpaleuis maj tikchiuakan.

9. ¿Toni techpaleuis maj tikchiuakan tein kuali?

⁹ Yekinika: Maj tiktasojtakan akin kiixtalia tanauatilmej. Komo tiknekij tikchiuaskej tein kuali, moneki tiktasojtaskej akin kiixtalia tein kuali uan tein amo kuali. Moneki okachi tiktasojtaskej Jiova, nejon techpaleuis maj okachi tiknekikan tiktakamatiskej. Maj tiknemilikan tein kinpanok Adán uan Eva. Komo kitasojtaskiaj Jiova, kitakamatiskiaj (Gén. 3:1-6, 16-19).

10. ¿Toni kichiuak Abrahán para okachi kuali kiajsikamatis kemej tanemilia Jiova?

¹⁰ Amo tiknekij tikchiuaskej kemej Adán uan Eva. Yejua ika, moneki timochikauaskej okachi kuali tikixmatiskej Jiova, tikitaskej ikualneskayouan uan timochikauaskej tikajsikamatiskej keniuj tanemilia. Komo tikchiuaj okachi tiktasojtaskej. Maj itech titanemilikan Abrahán, yejua semi kitasojtaya Jiova uan maski kemansa amo kiajsikamatia tein yejuatsin kiixtaliaya, kisentokak kitakamatik uan mochikauak okachi kuali kiixmatis. Kemej neskayot, keman kimatik ke Jiova kiixtalijka kiixpolos Sodoma uan Gomorra, yekinika kinemilij ke “tamelaujkej itech nochi taltikpak” kinixpoloskia akin yolkualmej iniuan akin amo yolkualmej. Kinemiliaya ke Dios amo keman kichiuaskia nejon. Yejua ika, ika yolyemanilis kitajtanij seki taman. Jiova amo yolijsiuik uan kinankilij. Satepan Abrahán kiajsikamatik ke Jiova kiita ininyolo nochin uan amo keman kintatsakuiltia akin yolkualmej iniuan akin amo yolkualmej (Gén. 18:20-32).

11. ¿Keniuj kinextij Abrahán ke kitasojtaya Jiova uan ke iuan takuaujtamatia?

¹¹ Abrahán semi kipaleuij keman monojnotsak iuan Jiova ika tein kipanoskia Sodoma uan Gomorra. Nejon kichiuak maj okachi kitasojtani uan maj okachi kipoujkaitani ke achto. Seki xiujmej satepan, Abrahán kipanok se taman tein semi ouij, kampa monekia kinextis ox takuaujtamatia iuan Jiova. Yejuatsin kiluij maj kitemaktiani ikonetsin Isaac, akin semi kitasojtaya. Kemej ijkuak Abrahán kuali kiixmatiaya Jiova, amo teyi kitajtanijok, ta niman kichiuak tein kinauatij. Maski nejon xa semi ouij katka, itech tanemilij tein momachtijkaya uan kimatia ke Jiova amo keman kichiuaskia tein amo kuali. Pablo kijtoj ke Abrahán kinemiliaya ke Jiova ueliskia kichiuas maj oksepa nemi ikonetsin (Heb. 11:17-19). Uan taixejekol maj ijkon tanemiliani porin Jiova kiluijka ke Isaac yeskia ininuejkaujtat tel miakej uan ijkuak, Isaac ayamo kinpiaya ikoneuan. Kemej Abrahán semi kitasojtaya Jiova, kimatia ke amo keman kichiuaskia tein amo kuali. Yejua ika, iuan takuaujtamatik uan kiixtalij kichiuas tein yejuatsin kinauatijka (Gén. 22:1-12).

12. ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej Abrahán? (Salmo 73:28).

¹² ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej  Abrahán? Moneki okachi kuali tikixmatiskej Jiova. Nejon techpaleuis maj okachi iuan timotokikan uan maj okachi tiktasojtakan (xikonixtajtolti Salmo 73:28). Uan no, okachi titanemiliskej kemej yejuatsin (Heb. 5:14). Ijkon, keman aksa kitemos maj tikchiuakan tein amo kuali uelis tikixtopeuaskej. Nion tiknemiliskej tikchiuaskej teisa tein uelis kiyolkokos Jiova uan tein ueliskia kichiuas maj amo kuali timouikakanok iuan. ¿Toni okse taman techpaleuis maj tikchiuakan tein Jiova kijtoua ke kuali yetok?

13. ¿Toni techpaleuis maj tikchiuakan tein Jiova kijtoua ke kuali yetok? (Proverbios 15:9).

¹³ Ojpatika: Maj timochikauakan tikchiuaskej tein Jiova kijtoua ke kuali yetok. Komo aksa kineki yeski okachi chikauak, moneki mojmostaj kichiuas ejercicio. No ijkon, komo tiknekij tikchiuaskej tein Jiova kijtoua ke kuali yetok, moneki timochikauaskej mojmostaj. Jiova kiajsikamati tein ueli tikchiuaj uan amo techtajtania teisa tein amo uelis tikchiuaskej (Sal. 103:14). Yejuatsin techmatiltia ke “kitasojta akin mochikaua kichiuas tein kuali yetok” (xikonixtajtolti Proverbios 15:9). Keman tikixtaliaj tikchiuaskej teisa para okachi tiktekitiliskej Jiova, timochikauaj hasta ke ueli tikchiuaj. No ijkon moneki timochikauaskej keman tiktemouaj tikchiuaskej tein Jiova kijtoua ke kuali yetok. Yejuatsin amo yolijsiuis uan techpaleuis maj okachi kuali tikchiuakan (Sal. 84:5, 7).

14. ¿Toni “teposkoton tein teyolixtsakua tein kiixnextia tein kuali yetok”, uan keyej moneki tikuiskej?

¹⁴ Kemej Jiova techtasojta techelnamiktia ke tein yejuatsin technauatia amo ouij se kitakamatis (1 Juan 5:3). Nejin techpaleuia mojmostaj. Maj itech titanemilikan keman Pablo ika tajtoj tein Dios techmakatok tein kemej yeskia ika se tateuia (Efes. 6:14-18, TNM). “Teposkoton tein teyolixtsakua tein kiixnextia tein kuali yetok”, kiixnextia itanauatiluan Jiova. Ijkon kemej se “teposkoton” kiyekpia iyolo aksa, itanauatiluan Jiova  kiyekpia tein tiknemiliaj uan tein tiknejnekij. Yejua ika, moneki maj nochipa tikuikan teposkoton tein teyolixtsakua (Prov. 4:23).

15. ¿Keniuj timotaliliaj teposkoton tein teyolixtsakua tein kiixnextia tein kuali yetok?

¹⁵ Timotaliliaj teposkoton tein teyolixtsakua tein kiixnextia tein kuali yetok keman tikelnamikij tein Jiova tanauatia achto ke tikixpejpenaskej teisa. Kemej neskayot maj timotajtanikan nejin achto ke tikixpejpenaskej tein ika titajtoskej, tatsotson tein tikakiskej, tein ika timoixpetaniskej oso tein tikixtajtoltiskej: “¿Toni kichiuas maj niknemili oso maj niknejneki? ¿Kiyolpaktis Jiova? ¿Kichiuas maj niknejneki tein Jiova kijtoua ke amo kuali yetok, kemej auilnemilis, tateuilis, nexikolot oso maj sayoj notech nitanemili?” (Filip. 4:8). Komo tein tikixpejpenaj yejua tein Jiova kineki, itanauatiluan techpaleuiskej maj amo tiknemilikan nion maj tiknejnekikan tein amo kuali.

16, 17. ¿Keniuj techpaleuia Isaías 48:18 maj tikmatikan ke uelis nochipa tiktakamatiskej Jiova?

¹⁶ ¿Uan komo tiknemiliaj ke amo nochipa uelis tikchiuaskej tein Jiova technauatia? Maj itech titanemilikan tein Jiova kijtoj itech Isaías 48:18 (xikonixtajtolti). Ompa kijtoj ke keman tikchiuaj tein yejuatsin kijtoua ke kuali yetok, kemej yeskia “olas itech ueyiat”. Maj tiknemilikan ke tietokej ueyiatenoj uan tikitaj ke olas uiuitsej tatenoj. Ijkuak, amo tiknemiliaj ke se tonal tamiskej olas, porin tikmattokej ke miak xiujmejya ajsij tatenoj uan ijkon kisentokaskej.

¹⁷ Keman nochipa tikchiuaj tein Jiova kijtoua ke kuali yetok uelis yeski kemej olas itech ueyiat. ¿Keniuj? Keman monekis tikixpejpenaskej teisa, maj achto tiknemilikan toni kineki Jiova uan satepan maj tikchiuakan. Maski semi ouij tein tikixpejpenaskej, toTajtsin akin semi techtasojta nochipa techpaleuis maj tiksentokakan tiktakamatikan tein yejuatsin technauatia (Is. 40:29-31).

18. ¿Keyej amo moneki tikixtaliskej ox tein kichiujtokej oksekin kuali yetok oso amo?

¹⁸ Expatika: Maj tikauakan maj Jiova kiixtali ox tein kichiuaj oksekin kuali yetok oso amo. Maski timochikauaj tikchiuaskej tein Jiova kijtoua, amo moneki tiknemiliskej ke okachi kuali tikchiuaj teisa ke oksekin. Amo technamiki tikijtoskej ox oksekin kichiujtokej tein Jiova kineki. Maj tikelnamikikan ke Jiova yejua “tamelaujkej itech nochi taltikpak” (Gén. 18:25). Yejuatsin amo techixtalij kemej tamelauanij. Uan Jesús tanauatij: “Amo xiksentokakan xikinijijtokan oksekin uan ijkon amo no namechijijtoskej” (Mat. 7:1, TNM). *

19. ¿Keniuj kinextij José ke kimatia ke Jiova kichiuaskia tein kuali?

¹⁹ Maj oksepa tikitakan tein kipanok José, akin kichiuaya tein kuali. Yejua amo kiixtalij tein kinnamikia kiseliskej oksekin, maski kichiuilijkej tein amo kuali. Iikniuan kitajyouiltijkej, kinamakakej kemej takeual uan kichiujkej maj ipopaj kineltoka ke momikilijka. Seki xiujmej satepan, José oksepa kinitak iikniuan. Sayoj ke axkan katkaya se tekiuaj akin kipiaya tanauatil uan ueliskia momakepas  uan kinchiuilis tein amo kuali. Yejua nejon tein kinemiliayaj iikniuan José ke kichiuaskia, maski moyolpatakajya. Sayoj ke yejua kiniluij: “Amo ximouikan. ¿Xe nejua niDios?” (Gén. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21). José katka yolyemanik uan kielnamikik ke sayoj Jiova kinamikia kinmelauas iikniuan.

20, 21. ¿Toni techpaleuis maj amo tiknemilikan ke okachi tiyolkualmej ke oksekin?

²⁰ Ijkon kemej José, no tikauaj maj Jiova tamelaua. Kemej neskayot, amo tiknemiliaj ke tikmatij keyej tokniuan kichiuaj teisa. Amo tikmatij tein kinemiliaj porin sayoj “Jiova kiita keyej tikchiuaj teisa” (Prov. 16:2). Jiova kintasojta nochin maski seseko kayomej uan tataman tein momattokej kichiuaskej. Yejuatsin technauatia: “Okachi xitetasojtakan” (2 Cor. 6:13, TNM). Tiknekij tikintasojtaskej nochin tokniuan uan amo tikinijijtoskej.

²¹ Amo no tikinijijtouaj akin amo tokniuan (1 Tim. 2:3, 4). Kemej neskayot, amo tikinijijtouaj tochankauan akin amo itaixpantijkauan Jiova uan amo tiknemiliaj ke amo keman kitekitiliskej. Komo tikchiuaskiaj, tiknextijtoskiaj ke timoueyimatij uan ke tiknemiliaj ke okachi tiyolkualmej ke oksekin. Jiova kikaujtokok maj nochin moyolpatakan (Hech. 17:30). Maj amo keman tikelkauakan ke Jiova amo kuali kiita maj aksa kinemili ke okachi yolkuali ke oksekin.

22. ¿Keyej tikonneki tikonchiuas tein Jiova kijtoua ke kuali yetok?

²² Komo tikchiuaj tein Jiova kijtoua ke kuali yetok, tiyolpakiskej uan kinpaleuis akin techitaskej. Nejon kichiuas maj okachi techtasojtakan uan no maj okachi kitasojtakan Jiova. Maj tiksentokakan tiknejnekikan “maj mochiua tein kuali yetok” (Mat. 5:6, TNM). Senkis tikneltokaj ke Jiova kiita keniuj mojmostaj timochikauaj tiktakamatiskej uan tikmatij ke nejon kiyolpaktia. Maski axkan okachi mochiua tein amo kuali yetok, maj amo timosenkauakan. Maj tikelnamikikan ke “Jiova kintasojta akin yolkualmej” (Sal. 146:8).