1. ¿Toni tein kichiua Jiova techmatiltia Biblia uan keyej techyolseuia?

MIAKPA, keman taltikpakneminij kiitaj se taltikpaknenkej kinemiliaj ke kiixmatijya sayoj porin kiitaj kemej moita tapani. ¿Melauj ke amo tikuelitaj maj ijkon tanemilikan? Techyolseuia tikmatiskej ke Jiova amo kichiua nejon. Kemej neskayot, keman Samuel kinitak itelpochuan Jesé, amo kiitak tein Jiova kiitak. Dios kiluijka ke semej itelpochuan Jesé mochiuaskia tekiuaj itech xolal Israel. Sayoj ke, ¿katiyejua yeskia? Keman kiitak Eliab, akin tayekanaya, Samuel kijtoj: “Niknemilia ke Jiova yejua nejin kiixpejpenak”. Eliab moitaya kemej se tekiuaj. Sayoj ke Jiova kiluij Samuel: “Amo xikita keniuj moita nion ke uejkapantik, porin amo yejua nikixpejpenak”. ¿Toni techmachtia nejon? Dios no kijtoj: “Taltikpaknenkej kiita sayoj tein moita tapani, sayoj ke Jiova kiita iyolo taltikpaknenkej” (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. Kemej kijtoua Juan 7:24, ¿keyej amo moneki tiknemiliskej ke tikixmatijya se taltikpaknenkej sayoj ika tein tikitaj? Xikonijto se neskayot.

² Kemej titajtakolejkej, miakpa tiknemiliaj ke tikixmatijya se taltikpaknenkej sayoj ika tein tikitaj (xikonixtajtolti Juan 7:24). Sayoj ke, amo uelis yekmelauj tikixmatiskej komo sayoj tikitaj keniuj moita tapani. Kemej neskayot, maski se takat uejkaujya tapajtijkej uan semi tamatkej, amo uelis kimatis toni kipia se akin mokokoua komo sayoj kiita keniuj moita. Moneki kuali kikakis uan ijkon uelis kimatis toni kokolismej kipiani achto, keniuj momachilia ika tein kipanotok oso toni kikokoua. Xa hasta kiluis maj mokixtili  se radiografía. Komo tapajtijkej amo kichiua nochi nejon, amo kimatis toni kokolis kipia uan xa kimakas pajti tein amo kinamikis. No ijkon, amo uelis senkis tikinajsikamatiskej tokniuan komo sayoj tikitaj keniuj moitaj. Moneki timochikauaskej kuali tikinixmatiskej uan ijkon tikmatiskej keniuj tanemiliaj. Jiova kimati toni kinemiliaj tokniuan, sayoj ke tejuan amo, yejua ika okachi kuali kinajsikamati ke tejuan. Sayoj ke kemaj uelis timochikauaskej tikchiuaskej kemej yejuatsin. Maj tikitakan keniuj.

3. ¿Keniuj techpaleuiskej neskayomej tein tikitaskej itech nejin tamachtilis?

³ Jiova kinkaki itekitikauan, kiajsikamati tein kipanokej achto uan keyej ijkon tanemiliaj, uan kiniknelia. Maj tikitakan keniuj kichiuak nejon iuan Jonás, Elías, Agar uan Lot, uan maj tikitakan keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejuatsin iniuan tokniuan.

4. ¿Keyej ueliskia tiknemiliskej ke amo uelis se takuaujtamatis iuan Jonás?

⁴ Kemej amo tikmatij nochi tein kipanotoya Jonás, ueliskia tiknemiliskej ke amo uelia iuan se takuaujtamatia uan ke amo tatakamatia. Jiova kinauatijka maj kinmatiltiti akin nemiaj Nínive ke kintatsakuiltiskia. Sayoj ke Jonás amo kitakamatik, ta tejkok itech se barco tein okseko yaya, porin kinekia kicholuis Jiova (Jon. 1:1-3). Tejuan xa amo oksepa tikmakaskiaj nejon tekit. Sayoj ke Jiova kinemilij ke kemaj kinamikia oksepa kimakas (Jon. 3:1, 2).

5. ¿Keniuj techpaleuia Jonás 2:1, 2, 9 maj tikmatikan keniuj katka Jonás?

⁵ Ueli tikmatij keniuj katka Jonás ika netataujtil tein kichiuak keman yetoya iijtik ueyi amichij (xikonixtajtolti Jonás 2:1, 2, 9). Tikmatij ke Jonás miakpa kitataujtij Jiova. Semej nejon netataujtilmej techmatiltia ke katka yolkuali. Maski choloj porin amo kinekia kichiuas tekit tein kiselijka, inetataujtil kinextia ke amo moueyimatia, ke motasojkamatia uan ke kinekia kitakamatis Jiova. Yejua ika Jiova amo sayoj kiitak inepolol Jonás, ta kinankilij inetataujtil uan kisentokak kimakak tekit kemej tanauatijkej.

6. ¿Keyej amo nenkaj yeski komo kuali tikinkakij tokniuan?

⁶ Moneki amo timoueyimatiskej nion tiyolijsiuiskej uan ijkon uelis kuali tikinkakiskej oksekin. Onkak eyi taman tein kinextia keyej amo nenkaj komo tikchiuaj nejin. Yekinika, porin techpaleuis maj amo niman tiknemilikan ke tikixmatijya se tokniuj ika  tein yekinika tikitaj. Ojpatika, porin ijkon tikmatiskej keniuj momachilia uan keyej kichiua seki taman. Nejin techpaleuis maj okachi tikajsikamatikan. Uan expatika, porin ijkon xa tikpaleuiskej maj kimati keyej ijkon momachilia. Kemansa, se tokniuj amo kiajsikamati keyej amo kuali momachilia hasta keman iuan tajtoua okse tokniuj (Prov. 20:5). Se tayekankej akin tapaleuia ompa Asia kijtoua: “Nikelnamiki ke se tonal nikyolmajxitij se tokniuj siuat achto ke nikakiskia. Nikiluij ke monekia okachi kuali tanankilis itech nechikolmej. Satepan, nikmatik ke amo semi ueli taixtajtoltia uan yejua ika ouij kikisa tanankilis”. Semi moneki maj tayekananij kuali kikakikan se tokniuj achto ke kiyolmajxitiskej (Prov. 18:13).

7. ¿Toni techmachtia kemej Jiova kipaleuij Elías?

⁷ Seki tokniuan ouij kinkisa kijtoskej keniuj momachiliaj porin achto kinpanok seki taman tein amo kuali oso porin ipa amo semi tajtouaj. ¿Keniuj uelis tikinpaleuiskej maj amo ouij kinkisa tajtoskej touan? Maj tikelnamikikan keniuj Jiova kipaleuij Elías keman choloj porin tekiuaj Jezabel kinekia kimiktis. Elías amo niman kitapouij Jiova keniuj momachiliaya. Sayoj ke keman iuan tajtoj, Jiova kuali kikakik. Satepan kiyolchikauak uan kimakak se tekit tein semi monekia (1 Rey. 19:1-18). Tokniuan xa amo niman touan takuaujtamatiskej. Sayoj ke, komo amo tiyolijsiuij ijkon kemej Jiova, satepan touan takuaujtamatiskej uan techiluiskej keniuj momachiliaj. Keman touan tajtoskej, maj kuali tikinkakikan.

8. Kemej kijtoua Génesis 16:7-13, ¿keniuj Jiova kipaleuij Agar?

⁸ Agar, itakeual Sarái, kichiuak tein amo monekia satepan ke mochiuak inamik Abrán. Keman kimatik ke kipiaskia se konetsin, peuak kipijpinaujtia Sarái, akin amo kipiaya konemej. Yejua ika, Sarái kitatsakuiltij uan Agar monekik cholos (Gén. 16:4-6). Kemej titajtakolejkej, xa tiknemiliskej ke Agar moueyimatia uan ke kinamikia maj kitatsakuiltianij. Sayoj ke Jiova amo ijkon kiitaya. Kititanik se ángel maj kipaleuiti maj kipata itanemilil uan maj kimatiltiti ke Dios kichiuaskia maj momiakilikan ikoneuan. Agar kiajsikamatik ke Jiova kiitstoya uan ke kuali kimatia toni kipanotoya. Yejua ika, Agar kiluij Jiova: “Tejua se Dios tein nochi tikita” (xikonixtajtolti Génesis 16:7-13).

9. ¿Keyej Jiova kiajsikamatik Agar?

⁹ ¿Toni kiitak Jiova itech Agar? Yejuatsin kimatia tein achto kipanoka uan nochi tein kijyouijka (Prov. 15:3). Agar katka kayot Egipto, sayoj ke nemia iniuan seki kalyetouanij hebreos. ¿Kemansa amo kuali momachiliaya ompa yetos? ¿Kinekia yetos itech ialtepeuj uan iniuan ichankauan? Uan no, Abrán kipiaya okse inamik. Seki xiujmej, seki itekitikauan Dios tatakamatinij amo sayoj kipiayaj se ininnamik, ta miakej. Sayoj ke amo yejua nejon tein Jiova kiixtalijka (Mat. 19:4-6). Yejua ika, nejon kichiuaya maj kalyetouanij mokualantianij uan motauelitanij. Maski Jiova kimatia ke tein Agar kichiuilijka Sarái amo kuali katka, no kiajsikamatia keniuj momachiliaya uan tein kipanotoya.

10. ¿Toni techpaleuis maj okachi tikinajsikamatikan tokniuan?

¹⁰ Uelis tikchiuaskej kemej Jiova keman timochikauaj tikinajsikamatiskej tokniuan. Yejua ika, maj okachi tikinixmatikan. Maj iniuan titajtokan achto ke peuas nechikol uan keman tamis, maj iniuan titanojnotsatij uan komo ueli, maj tikinyoleuakan maj takuatij tochan. Keman  tikchiuaskej nejin, xa tikmatiskej ke se tokniuj siuat akin moita ke amo semi kiuelita mouikas iniuan oksekin, tein melauj pinaua tajtos, ke se tokniuj takat akin kipia miak tomin, tein melauj amo kitemoua motomintis, ta kiuelita kitemakas tein kipia oso ke se tokniuj siuat akin miakpa amo niman ajsi nechikolmej, tein melauj kipia kuejmolmej ichan (Job 6:29). Melauj ke amo moneki nochipa tiktemoskej tikmatiskej nochi (1 Tim. 5:13). Sayoj ke komo tikmatij seki taman tein kinpanouani tokniuan, techpaleuis maj okachi tikinajsikamatikan.

11. ¿Keyej moneki maj tayekananij kuali kinixmatikan tokniuan?

¹¹ Okachiok moneki maj tayekananij kuali kinixmatikan tokniuan akin kinpaleuiaj. Maj tikitakan tein kichiuak se tokniuj takalpanojkej akin monotsa Artur. Yejua uan okse tokniuj tayekankej kikalpanotoj se tokniuj siuat akin amo semi tajtouaya. Artur kijtoua: “Tikmatkej ke inamik momikilij seki xiujmej satepan ke monamiktijkaj. Maski kipanok ouijkayomej, kinpaleuij ome isiuapipiluan maj kitasojtanij Jiova. Sayoj ke axkan amo semi tachiayaok uan kipiaya kokolis tein kichiua maj semi se motayokolti. Maski ijkon, kisentokaya kitasojtaya Jiova uan iuan takuaujtamatia. Tikitakej ke ineskayo techmachtiaya miak taman” (Filip. 2:3). Nejin tokniuj takalpanojkej mochikauaya kichiuas kemej Jiova, akin kinixmati itekitikauan uan kimati tein kijyouiaj (Éx. 3:7). Komo tayekananij kuali kinixmatij tokniuan, uelis okachi kinpaleuiskej.

12. ¿Keyej se tokniuj akin monotsa Yip Yee semi kipaleuij okachi kiixmatis se tokniuj siuat?

¹² Keman okachi tikixmatij se tokniuj akin techkualantia tein kichiua, xa okachi tikajsikamatiskej. Yejua nejon kipanok Yip Yee, se tokniuj siuat akin nemi Asia. Yejua kijtoua: “Se tokniuj siuat akin yetok itech nonechikol semi chikauak tajtouaya. Niknemiliaya ke amo inintech tanemiliaya oksekin. Sayoj ke keman iuan nitanojnotsato, nikmatik ke kinpaleuiaya itatuan, akin kinamakayaj pescados. Monekia tajtos chikauak uan ijkon takouanij motokiskiaj”. Uan no kijtoua: “Nikmatik ke komo nikneki nikinajsikamatis tokniuan moneki okachi nikinixmatis”. Ouij tekisa se kichiuas nejin. Sayoj ke, keman timochikauaj tikinixmatiskej tokniuan kemej Biblia tayolmajxitia, tikchiuaj kemej Jiova, akin kintasojta “nochi in taltikpakuani” (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13).

13. Kemej kijtoua Génesis 19:15, 16, ¿toni kichiujkej ángeles keman Lot amo niman choloj, uan keyej?

¹³ Keman yaya panoti se ueyi ouijkayot, Lot amo niman kitakamatik Jiova. Ome ángeles kiitatoj ichan uan kiluijkej maj cholouani iniuan ichankauan porin yaya kiixpolotij Sodoma (Gén. 19:12, 13). Sayoj ke, mostika kualkan Lot uan ichankauan ayamo cholouayaj. Yejua ika, ángeles oksepa kinejmachtijkej, sayoj ke “Lot kisentokak yolikatitoya”. Xa tiknemiliskej ke amo kitekipachouaya tein Jiova kiluijka oso ke amo kinekia kitakamatis. Sayoj ke Jiova kisentokak kitemoj keniuj kimakixtis. Yejuatsin “kiiknelij”, uan yejua ika ángeles kinmakitskijkej nochin uan kinkixtijkej (xikonixtajtolti Génesis 19:15, 16).

14. ¿Keyej Jiova kiiknelij Lot?

¹⁴ Xa miak taman kichiuak maj Jiova kiikneliani Lot. Yejua xa amo kinekia cholos porin kinmouiliaya akin nemiaj kalampa itech altepet Sodoma. Sayoj ke no onkaya okseki taman tein tamouilil. Ompakauin onkaya seki talkoyok tein kipiaya alquitrán uan Lot xa kimatik ke ome tekiuanij ompa pankalakkej (Gén. 14:8-12). Xa no kitekipachouaya maj teisa kinpanouani inamik uan iichpochuan. Uan no, kemej katka tominpixkej xa kipiaya se kuali kali (Gén. 13:5, 6). Maski nejin amo kijtosneki ke taixejekol maj amo niman kitakamatini Jiova, yejuatsin amo sayoj kiitak inepolol Lot, ta kiitaya kemej se “yolchipaukatagat” (2 Ped. 2:7, 8).

15. ¿Keyej moneki amo titeijijtoskej?

¹⁵ Maj amo titeijijtokan, okachi kuali maj timochikauakan tikajsikamatiskej keniuj momachiliaj oksekin. Se tokniuj akin monotsa Verónica mochikauak kichiuas nejin. Yejua kijtoua: “Se tokniuj siuat moitaya ke nochipa kualantoya. Amo akin iuan mouikaya. Kemansa, nimouia iuan nitajtos. Sayoj ke niknemilij ke komo nejua niyeskia nejon tokniuj semi nechpaleuiskia maj nikpia se akin iuan nimouikas. Yejua ika niktajtanij keniuj momachiliaya, uan tokniuj peuak nechtapouia nochi tein kipanotoya. Axkan okachi nikajsikamati”.

16. ¿Keyej moneki tiktajtaniskej Jiova maj techpaleui maj okachi tikinajsikamatikan tokniuan?

 ¹⁶ Sayoj Jiova senkis techajsikamati (Prov. 15:11). Yejua ika, maj tiktajtanikan maj techpaleui maj tikinitakan tokniuan ijkon kemej yejuatsin kinita uan no maj tikmatikan keniuj tikinnextiliskej ke tikinikneliaj. Netataujtil kipaleuij se tokniuj siuat akin monotsa Anzhela maj okachi kinajsikamati oksekin. Se tokniuj siuat itech inechikol amo kinyeknankiliaya tokniuan. Anzhela kijtoua: “Ueliskia niman nikijijtos uan amo niknotsas. Sayoj ke niktajtanij Jiova maj nechpaleui maj nikajsikamati nejin tokniuj”. ¿Kinankilij Jiova inetataujtil? Yejua kijtoua: “Se tonal, tisentanojnotsatoj uan satepan titajtojkej miak horas. Kuali nikakik uan niknextilij teiknelilis. Axkan okachi niktasojta uan nikneki nikpaleuis”.

17. ¿Toni moneki timochikauaskej tikchiuaskej?

¹⁷ Maj amo tiknemilikan ke seki tokniuan moneki tikinikneliskej uan oksekin amo. Nochin yejuan kipanouaj ouijkayomej, ijkon kemej Jonás, Elías, Agar uan Lot. Seki ouijkayomej yejuan motemolijkej. Sayoj ke tein melauj, tinochin kemansa tikchiuanij teisa tein techualkuilia ouijkayomej. Yejua ika, Jiova techiluia maj tikinajsikamatikan oksekin (1 Ped. 3:8). Keman tiktakamatij, titapaleuiaj maj kuali timouikakan iniuan tokniuan itech nochi taltikpak, maski titatamamej. Yejua ika, maj timochikauakan tikinkakiskej, tikinajsikamatiskej uan tikinikneliskej tokniuan.