1, 2. ¿Kenke Biblia kiijtoua “tonenepil eltok keja nopa piltlilelemektsi”?

IPAN xiuitl 1871, ne Estados Unidos tlatlak se ueyi kuatitlamitl. Nimantsi kitlatik 2,000 millones tlen kuauitl uan mijkej kipano 1,200 maseualmej. Amo kema kej nopa panotoya. ¿Kenijkatsa pejki nopa tlitl? Pejki ika nopa tlimoyotl o tlisilo tlen kisayaya kampa panoyayaj trenes. Ni kichiua ma tikilnamikikaj tlen kiijtoua Biblia: “Se piltlilelemektsi [...] uelis kiasis se ueyi kuatitlamitl, uan kintlamitlatis nopa kuatinij” (Sant. 3:5). ¿Kenke Santiago kiijkuilok ni?

² Pampa kiijtok “tonenepil eltok keja nopa piltlilelemektsi” (Sant. 3:6). Ika “tonenepil” ueli tikamanaltij, uan kej tlitl tetlatia, tlen tikijtouaj nojkia uelis kinyolkokos sekinok. Yeka Biblia kiijtoua uelis titeyolchikauasej o titeyolkokosej ika tlen tikijtosej (Prov. 18:21). ¿Kiijtosneki amo kinamiki tikamanaltisej pampa amo tijnekij titeyolkokosej? Amo. Ma timoiljuikaj ipan nopa tlitl. Maske tijmatij uelis techtlatis, nojua tijtekiuiaj uan kuali tikitaj kenijkatsa tijtekiuisej. Ika tlitl ueli timoskouaj, titlakualchiuaj uan timotlauiliaj. Nojkia kiampa pano kema tikamanaltij, moneki kuali tikitasej kenijkatsa titenojnotsaj  uan kiampa uelis tijueyichiuasej Jehová ika tlen tikijtouaj uan tikinyolchikauasej sekinok (Sal. 19:14).

3. ¿Tlake moneki tijchiuasej tlaj tijnekij titeyolchikauasej?

³ Jehová kichijki ma tikijtokaj tlen tijyolmatij uan tlen timoiljuiaj, uan ni ueli tijchiuaj kema tikamanaltij o ika señas. ¿Kenijkatsa uelis titeyolchikauasej kema tikamanaltisej? (Xijpoua Santiago 3:9 uan 10.) Moneki tijmatisej kema kinamiki tikamanaltisej, tlake tikijtosej uan kenijkatsa tikijtosej.

4. ¿Kema kinamiki amo tleno tikijtosej?

⁴ Biblia kiijtoua “onka tonali para timokamatsakuas[ej]” (Ecl. 3:7). Kema sekinok kamanaltitosej kualtiaskia amo timolinisej uan kuali tikintlakakilisej (Job 6:24). Nojkia amo kinamiki tikijtosej tlen sekinok amo kinamiki kimatisej (Prov. 20:19). Uan kema se akajya techkualankamakas, kinamiki amo tleno tikijtosej (Sal. 4:4).

5. ¿Kenijkatsa uelis tijtlaskamatilisej Jehová pampa kichijtok ma tikamanaltikaj?

⁵ Kemantika amo kenijki tlaj tikamanaltisej (Ecl. 3:7). Uelis tikamanaltisej kema tijnekisej tijueyichiuasej Jehová, tikinyolchikauasej sekinok o tikiniljuisej sekinok tlen tijyolmatij uan tlen techpoloua (Sal. 51:15). Kema se touampo techmaka se tlenijki, nochipa tijnekij kuali tijtekiuisej. Uajka, tlaj nochipa tikamanaltij kej kinamiki, tijnextisej tijtlaskamatiliaj Jehová pampa yaya kichijki ma tikamanaltikaj.

6. ¿Kenke moneki tijmatisej kema uelis tikamanaltisej?

⁶ ¿Kenke moneki tijmatisej kema uelis tikamanaltisej? Proverbios 25:11 kiijtoua: “Se tlajtoli tlen kinamiki uan tlen mitspaleuia ipan nopa tlalochtli [...] eltok keja se manzana tlen oro tlen eltok ipan se chikiuitl tlen kichijchijtokej ika plata”. ¿Tlake kiijtosneki ni? Maske yejyektsitsij nopa manzanas tlen kichijchijtokej ika oro, nojua tlauel yejyektsitsij nesi kema kitlaliaj ipan se tlamantli tlen kichijtokej ika plata. Nojkia kiampa pano kema tijnekij tikijtosej se tlenijki, maske kuali tijtlapejpenitokej tlake tikiljuisej se akajya, moneki tijtemolisej kema kinamiki tikiljuisej, kiampa uelis tijyolchikauasej. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej?

7, 8. ¿Kenijkatsa kichijkej kej Jesús toikniuaj tlen Japón?

⁷ Tlaj tikamanaltisej kema amo kinamiki, maseualmej amo techtlakakilisej o amo kikuamachilisej tlen tikiniljuisej (xijpoua Proverbios 15:23). Ipan marzo 2011, ne Japón panok miak atl uan chikauak mojmolinik tlali uan kintlasosoljuilik miakej maseualmej ipan miak altepemej. Mijkej kipano 15,000 maseualmej. Maske miakej toikniuaj mijkej ininchampoyouaj uan ininuampoyouaj, kinekiyayaj kinyolchikauasej sekinok ika Biblia. Toikniuaj kimatiyayaj inijuantij eliyayaj budistas uan amo kiixmatiyayaj Biblia. Yeka amo kiniljuijkej katli miktokej uelis moyolkuisej, san kinixtomilijkej kenke panoyaya tlamantli tlen amo kuali.

⁸ Jesús kimatiyaya kema kinamikiyaya kiijtos se tlenijki uan kema amo (Juan 18:33-37; 19:8-11). Ya kimatki kema ueliskia kinmachtis itokilijkauaj se keski tlamantli (Juan 16:12). Toikniuaj tlen Japón nojkia kichijkej kej Jesús, uan yeka amo nima kinixtomilijkej ueliskiaj moyolkuisej katli miktokej. Kema panotoya ome xiuitl, kinmakakej nopa pilamatsi ¿Uelis moyolkuisej katli miktokej? Miakej kiselijkej  nopa pilamatsi uan tlauel kinyolchikajki. Tojuantij nojkia moneki timoiljuisej tlake kineltokaj maseualmej kampa titlajtolmoyauaj uan tlake momajtokej kichiuaj, kiampa tijmatisej kema kinamikis tikinmachtisej se tlenijki.

9. ¿Kema kinamiki amo nima tikamanaltisej?

⁹ ¿Kema kinamiki amo nima tikamanaltisej? Kema se akajya kiijtos se tlenijki tlen techyolkokos, kualtiaskia amo nima tijnankilisej, kiampa amo tikijtosej se tlenijki tlen amo kuali. Moneki timoiljuisej: “¿Nelia tlauel amo kuali tlen kiijtok? ¿Moneki nikiljuis amo nechpaktik tlen kiijtok?”. Kemantika kinamiki amo tleno tikijtosej. Uan tlaj timoiljuiaj kena kinamiki tikiljuisej, ma tijchiuakaj kema amo tikualantokej (xijpoua Proverbios 15:28). Nojkia kema tijnekisej tikiniljuisej touikaljuaj ma momachtikaj Biblia, moneki tijpiasej toyolo, kuali timoiljuisej tlake tikiniljuisej uan kema kinamikis tikiniljuisej, kiampa amo tikinyolkokosej uan kuali techtlakakilisej.

10. 1) ¿Kenke kinamiki kuali timoiljuisej tlake tikijtosej? 2) ¿Tlake amo kinamiki tijchiuasej?

¹⁰ Tlen tikijtouaj uelis kichiuas sekinok kuali ma kiyolmatikaj o ma moyolkokokaj (xijpoua Proverbios 12:18). Miakej maseualmej tlauel “te[yol]kokouaj ika inintlajtol keja eliskia se machete tlen tlateki” (Sal. 64:3). Nojkia kamanaltij kej katli nesij ipan películas uan ipan televisión. Cristo itokilijkauaj amo kinamiki kiampa kamanaltisej maske san kinekij tetlauetskiltisej. Maske kema tikijtouaj se tlenijki tlen tetlauetskiltia amo kenijki, amo kinamiki tikijtosej tlen kinyolkokos sekinok o tikinpinajtisej san pampa tijnekij titetlauetskiltisej. Biblia kiijtoua amo kinamiki ‘titetlaijiljuisej’. Technauatia ma tijchiuakaj ni: “Amo tlen ueli xikamatikaj. San xikijtokaj tlamantli tlen kuali tlen kinyolchikauas uan kinualikilis tlateochiuali tlen kikakisej” (Efes. 4:29, 31).

11. ¿Tlake techpaleuis nochipa kuali tikamanaltisej uan titeyolchikauasej?

¹¹ Jesús kiijtok se maseuali “kamati tlen eltok ipan iyolo” (Mat. 12:34). Ni kiijtosneki tlen tikijtouaj kinextia tlake tijyolmatij. Yeka tlaj nelia titeikneliaj ika nochi toyolo, uajka nochipa kuali tikamanaltisej uan titeyolchikauasej.

12. ¿Tlake techpaleuis tijmatisej tlake tikijtosej?

¹² Tlauel ouij tijmatisej kenijkatsa tikijtosej se tlenijki. Maske tlanauatijketl Salomón tlauel tlalnamikiyaya, monejki ‘kitemos tlajtoli tlen yejyektsi uan tlen senkistok melauak’ (Ecl. 12:9, 10). ¿Tlake techpaleuis tijmatisej tlake tikijtosej? Tlen ijkuilijtok ipan Biblia uan ipan amatlajkuiloli uelis techpaleuis kuali ma tikamanaltikaj. Uan tlaj amo tijmatij tlake kiijtosneki se tlajtoli, uelis tijtemosej uan kiampa tijmatisej. Nojkia uelis tijchiuasej kej Jesús. Ya kimatiyaya kenijkatsa kinyolchikauas sekinok pampa Jehová kimachtijtoya “tlake tlajtoli” kiniljuiskia katli motekipachojtoyaj (Is. 50:4). Nojkia moneki timoiljuisej kenijkatsa kiyolmatisej sekinok ika tlen tikijtosej (Sant. 1:19). Kualtiaskia timoiljuisej: “¿Tlake kikuamachilis nopa maseuali ika tlen nikijtos? ¿Kuali kiyolmatis?”.

13. ¿Kenke moneki tikijtosej tlen sekinok uelis kuali kikuamachilisej?

¹³ Uejkajkia ipan altepetl Israel kipitsayayaj trompetas. Kemantika kipitsayayaj pampa kinekiyayaj nochi maseualmej ma mosentilikaj, uan kemantika pampa  kinekiyayaj ma tlateuikaj. Tlaj amo tlapitsaskiaj kej kinamiki, katli tlateuiskiaj amo kimatiskiaj tlake kichiuaskiaj. Nojkia kiampa pano kema tikamanaltij, Biblia kiijtoua moneki tikijtosej tlen sekinok uelis kuali kikuamachilisej. Tlaj san kej ueli tikamanaltij, sekinok amo techkuamachilisej o amo techneltokasej. Maske moneki xitlauak tikamanaltisej, moneki tikijtosej se tlenijki ika tlatlepanitakayotl uan amo titeyolkokosej (xijpoua 1 Corintios 14:8 uan 9).

14. ¿Kenijkatsa tijmatij Jesús nochipa kiijtok tlen sekinok kikuamachiliskiaj?

¹⁴ Tlen ijkuilijtok ipan Mateo 5-7 kinextia kenijkatsa Jesús nochipa kiijtok tlen sekinok kikuamachiliskiaj. Ya amo kinekiyaya ma kiitakaj tlauel tlalnamikiyaya, yeka amo kitekiuik tlajtoli tlen tlauel ouij. Nojkia ika tlen kiijtok amo aka kiyolkokok. Maske kiixtonki tlamachtili tlen tlauel ipati, nochipa kiixtonki ika amo ouij tlajtoli. Ximoiljui kenijkatsa Jesús amo ouij kinmachtik itokilijkauaj kema kiniljuik amo ma motekipachokaj ika tlake mopanoltiskiaj sejse tonali. Kiniljuik ma kiitakaj kenijkatsa Jehová kintlamaka totomej, uan teipa kiniljuik: “ToTeko nojkia inmechtlamakas pampa más inmopati iixtla que totomej” (Mat. 6:26). Ika ni amo ouij tlajtoli, Jesús kinmachtik se tlamantli tlen tlauel ipati uan kinyolchikajki.

15. ¿Kenke moneki titekamanaljuisej ika miak tlaiknelili?

¹⁵ Nojkia tlauel moneki tikitasej kenijkatsa tikijtouaj se tlenijki. Maseualmej tlauel kinpaktiyaya kitlakakilisej Jesús pampa kinkamanaljuiyaya ika “yejyektsi” tlajtoli (Luc. 4:22). Kema titekamanaljuiaj ika miak tlaiknelili, maseualmej kuali techtlakakiliaj uan kichiuaj tlen tikiniljuiaj (Prov. 25:15). Tlaj tijnekij tikinkamanaljuisej  sekinok ika tlaiknelili, moneki tikintlepanitasej uan timoiljuisej tlake kiyolmatij. Jesús ya nopa kichijki. Kema kiitak maseualmej kitemojtoyaj pampa kinekiyayaj kitlakakilisej, ya ika miak pakilistli kinmachtik (Mar. 6:34). Uan kema kitlaijiljuijkej, ya amo kinnankilik (1 Ped. 2:23).

16, 17. 1) ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Jesús kema tikamanaltij ika tochampoyouaj uan touampoyouaj? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl.) 2) ¿Tlake panok pampa se tosiuaikni kuali tlanankilik?

¹⁶ Maske tikinikneliaj tochampoyouaj uan touampoyouaj, kemantika ueliskia timoiljuisej amo kenijki tlaj san kej ueli tikinnojnotsaj pampa tikinixmatij. Ma tikilnamikikaj Jesús amo kema kinkualankanojnotski iuampoyouaj. Kema itokilijkauaj kinekiyayaj kimatisej ajkia tlauel pankisayaya, ya kintlalnamiktik ika miak tlaiknelili uan ika se pilokichpiltsi kinnextilik amo monekiyaya moueyimatisej (Mar. 9:33-37). Ipan tlanechikoli, ueuejtlakamej moneki kichiuasej kej Jesús uan tetlajtolmakasej ika miak tlaiknelili (Gál. 6:1).

¹⁷ Uan, ¿tlake panoskia tlaj se akajya techyolkokos? Kinamiki tijnankilisej ika tlaiknelili (Prov. 15:1). Ma tikitakaj tlen kipanok se tosiuaikni. Ya iselti kiiskaltiyaya itelpoka. Nopa telpokatl ichtakatsi kichiuayaya tlen amo kuali. Se tonali seyok tosiuaikni kiiljuik: “Tlaj kuali tikiskaltijtoskia motelpoka, amo mitspanoskia ni”. Nopa toikni kuali moiljuik kenijkatsa kinankiliskia, uan teipa kiiljuik: “Kena, uelis nojua nechpoloua nitlalnamiktis. Nijchiua kampeka nijpaleuis uan nijmati teipa yolik moxitlajtias. Kema ya panotos Armagedón, sampa xinechtlajtlani, nopaya nesis kenijkatsa nikiskaltik”. Pampa ni toikni amo kualanki uan kuali kinankilik, nojua kuali mouikak iuaya. Nojkia, nopa telpokatl kikajki tlen inana kiijtok uan kiitak ya motemachiyaya ueliskia moyolpatlas, yeka ayokmo kichijki tlen amo kuali, moatsonpoliuiltik uan teipa tlatekipanok Betel. Ni techmachtia moneki nochipa tikamanaltisej “ika yamanik uan ika yejyektsi” tlajtoli, maske katli tikinnojnotsaj elij toikniuaj, tochampoyouaj o sekinok katli amo tikinixmatij (Col. 4:6).

18. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Jesús?

¹⁸ Jehová kichijki ma tikamanaltikaj uan ma tikiniljuikaj sekinok tlen timoiljuiaj uan tlen tijyolmatij. Tlaj tijchiuasej kej Jesús, tijmatisej kema kinamiki tikamanaltisej, tlake tikijtosej uan kenijkatsa tikijtosej se tlenijki. Kej nopa nochipa titekamanaljuisej ika tlaiknelijkayotl, tikinyolchikauasej sekinok uan tijyolpakiltisej Jehová.