1. ¿Tlake tekitl tijchiuaj sanse kej toikniuaj tlen achtoui siglo?

 TOIKNIUAJ tlen achtoui siglo mosentlalijtoyaj senkistok tlamachtisej. Kipiayayaj kuali ininyolo, yeka kikajkej ma kinyakana ichikaualis Dios. Maske kintlaijiyouiltijkej, nojua tlajtolmoyajkej uan Jehová kinteochijki. Uan ipan ni tonali nojkia tijchiuaj kej inijuantij.

2, 3. ¿Kenke tlauel yejyektsi tlen kiijtoua amochtli Hechos?

² Tlen kiijtoua amochtli Hechos techpaleuijtok kuali ma titlaneltokakaj. ¡Eli se yejyektsi amochtli! San nopaya kiijtoua nochi tlen kinpanok toikniuaj tlen achtoui siglo.

³ Ipan Hechos kamanalti tlen 95 maseualmej, 32 uejueyi altepemej, 54 pilaltepetsitsij uan 9 piltlaltsitsij. Nojkia kamanalti tlen maseualmej katli amo tlauel kinixmatiyayaj, katli tlayakanayayaj ipan religiones uan moueyimatiyayaj, políticos katli kinekiyayaj ma kinueyichiuakaj kej dioses uan nojkia kiijtoua ajkia inijuantij kintlatsakuiltijkej Cristo itokilijkauaj. Maske kamanalti tlen inijuantij, ni amochtli mosentlalia ipan tlen kichijkej toikniuaj tlen achtoui siglo. Inijuantij nojkia kiixnamijkej tlaouijkayotl sanse kej tojuantij pero nochipa tlajtolmoyajkej ika miak pakilistli.

 4. ¿Kenke tijmatij kejuak timouampojchijtokej ininuaya Pablo, Tabita uan sekinok Cristo itokilijkauaj?

⁴ Tijmatij kejuak timouampojchijtokej ininuaya apóstoles Pedro uan Pablo pampa tlauel kuali kitekipanojkej Jehová. Nojkia Lucas katli tlauel kiikneliyayaj, Bernabé katli kipaktiyaya temakas tlen kipia, Esteban katli amo majmauiyaya, Tabita katli tlauel teikneliyaya, Lidia katli kuali teseliyaya ichaj uan sekinok katli kuali kitekipanojkej Jehová. ¿Uan kenke kiampa tijyolmatij tlaj inijuantij itstoyaj se 2 mil xiuijtlaya? Pampa kimoyajkej nopa kuali tlamachtili sanse kej tijchiuaj ipan ni tonali (Mat. 28:19, 20). ¡Eli se ueyi tlateochiualistli pampa nojkia tijchiuaj nopa tekitl!

 5. ¿Kanke pejkej tlajtolmoyauaj Cristo itokilijkauaj?

⁵ Ma timoiljuikaj ipan nopa tekitl tlen Jesús kinmakak itokilijkauaj, ya kiniljuik: “Kema ichikaualis Dios ualas ipan inmojuantij, inkipiasej tetikayotl. Uan inelisej notestigos ipan Jerusalén, ipan nochi Judea uan Samaria, uan hasta kampa más uejka ipan Tlaltipaktli” (Hech. 1:8). Achtoui,  ichikaualis Dios kinpaleuik ma tlajtolmoyauakaj “ipan Jerusalén” (Hech. 1:1–8:3). Teipa, ipan “Judea uan Samaria” (Hech. 8:4–13:3). Uan nojkia kinpaleuik ma tlajtolmoyauakaj “hasta kampa más uejka ipan Tlaltipaktli” (Hech. 13:4–28:31).

6, 7. ¿Tlake amo kipiayayaj toikniuaj tlen achtoui siglo?

⁶ Toikniuaj tlen achtoui siglo amo kipiayayaj nejmaxtik Biblia yon kipiayayaj amatlajkuiloli tlen nama tijtekiuiaj. Nopa Evangelio Mateo moijkuilok nechka xiuitl 41. Uan Hechos tlanki moijkuiloua nechka xiuitl 61. Ipan nopa tonali eltoya sanse keski cartas tlen kiijkuilok Pablo. Uan kema se keskij judíos ayamo mochiuayayaj Cristo itokilijkauaj, kikakiyayaj tlen kiijtoua iTlajkuilol Dios ika hebreo kema yauiyayaj kampa tlaueyichiuayayaj judíos (2 Cor. 3:14-16). Ipan nopa tonali amo kipiayayaj iTlajkuilol Dios ipan ininchaj, yeka kema yauiyayaj tlajtolmoyauaj kiijtouayayaj san tlen kitsontekontlalijtoyaj.

⁷ Ipan ni tonali, nochi katli tijtekipanouaj Jehová tijpiaj Biblia uan miak amatlajkuiloli. Nojkia tijmoyauaj nopa kuali tlamachtili ipan miak tlajtoli. Uan titlamachtiaj ipan 240 altepemej uan pilaltepetsitsij.

8, 9. 1) ¿Tlake uelkej kichiuaj Cristo itokilijkauaj pampa kinpaleuik ichikaualis Dios? 2) ¿Tlake tijpiaj pampa ichikaualis Dios kipaleuia nopa tlatekipanojketl katli temachtli uan tlalnamiki?

⁸ Kema Jesús kintekimakak itokilijkauaj, kiniljuik: “Ichikaualis Dios ualas ipan inmojuantij”. Uajka, nopa chikaualistli kinpaleuik ma kimoyauakaj nopa kuali tlamachtili ipan nochi Tlaltipaktli. Nojkia kinpaleuik Pedro uan Pablo ma kinchikauakaj katli mokokouayayaj, ma kinkixtikaj amo kuali ajakamej uan ma kinyolkuikaj katli miktoyaj. Pero ichikaualis Dios nojkia kinpaleuik Cristo itokilijkauaj tlen achtoui siglo ma kimoyauakaj nopa kuali tlamachtili tlen kinpaleuiskia maseualmej ma momanauikaj (Juan 17:3).

⁹ Ipan Pentecostés xiuitl 33, Cristo itokilijkauaj “kiselijkej ichikaualis Dios uan pejkej kamanaltij ipan miak tlajtoli” uan kiampa tematiltijkej “nopa uejueyi tlamantli tlen Dios kichiua” (Hech. 2:1-4, 11). Ipan ni tonali amo ueli kiampa tijchiuaj pero ichikaualis Dios kipaleuia nopa tlatekipanojketl katli temachtli uan tlalnamiki, yeka tijpiaj amatlajkuiloli ipan miak tlajtoli. Sejse metstli kikixtiaj ipan amatl miak pilamochtsitsij Tlen Tematiltia uan ¡Xitlachixtokaj!, uan ipan jw.org onka amatlajkuiloli uan videos ipan kipano mil tlajtoli. Ni tlamantli techpaleuia ma tikinmatiltikaj katli kampa ueli itstokej uan katli kamanaltij sekinok tlajtoli “nopa uejueyi tlamantli tlen Dios kichiua” (Apoc. 7:9).

10. ¿Tlake tekitl pejki mochiua ipan 1989?

¹⁰ Ipan xiuitl 1989, nopa tlatekipanojketl katli temachtli kiijtok ma motlajtolkuepa Traducción del Nuevo Mundo, uan hasta nama nojua  motlajtolkuepa ipan miak tlajtoli. Yeka ipan ni tonali ya motlajtolkueptok ipan se 200 tlajtoli uan ya mokixtijtok kipano 240 millones Biblias, uan más momiakilijtia. Nochi ni ueli mochiua pampa Dios techpaleuia ika ichikaualis.

11. ¿Kenke ueli motlajtolkuepa amatlajkuiloli?

¹¹ Nojkia, motlajtolkuepa amatlajkuiloli ipan miak tlajtoli. Ni tekitl ueli mochiua pampa miakej toikniuaj tlapaleuiaj ipan kipano 150 altepemej uan pilaltepetsitsij. Nojkia ueli mochiua ni tekitl pampa ichikaualis Dios kiyakana itlanechikol. Uan nopa tlamachtili tlen kisa techpaleuia ma tikinmachtikaj maseualmej ajkia eli Jehová, kenijkatsa tlanauatis Jesús uan kenijkatsa iTlanauatijkayo Dios ya tekichijtok iluikak (Hech. 28:23).

12. ¿Tlake kinpaleuik Pablo uan sekinok Cristo itokilijkauaj ma kimoyauakaj nopa kuali tlamachtili?

¹² Cristo itokilijkauaj tlen achtoui siglo uelkej tlamachtiaj tlamiakapa o kitekiuijkej sekinok tlamantli kema kimoyajkej nopa kuali tlamachtili pampa ichikaualis Dios kinpaleuiyaya. Kema Pablo kinmachtik judíos uan katli amo eliyaya judíos ipan Antioquía tlen Pisidia “nochi katli kipiayayaj kuali ininyolo para kiselisej nemilistli tlen amo kema tlamis, pejkej tlaneltokaj” (Hech. 13:48). Uan kampa tlami amochtli Hechos, Lucas kiijtok Pablo “amo majmauiyaya kinpouilis tlen iTlanauatijkayo Dios [...] uan amo tleno kitsakuiliyaya” (Hech. 28:31). ¿Uan kanke tlamachtiyaya? Ipan Roma, nopa altepetl tlen kipiayaya miak tlanauatili pampa kinnauatiyaya miakej altepemej.

13. ¿Kenke moneki timomaijtosej kema techtlatsakuiltiaj?

¹³ Kema pejkej kintlaijiyouiltiaj katli achtoui mochijkej Cristo itokilijkauaj, kitlajtlanijkej Dios ma kinmaka ichikaualis. Uan ya kinpaleuik amo ma majmauikaj tlamachtisej tlen kiijtoua itlajtol (Hech. 4:18-31). Tojuantij nojkia tijtlajtlaniaj Jehová ma techmaka tlalnamikilistli uan chikaualistli, kiampa nojua titlajtolmoyajtosej maske techtlaijiyouiltiaj (Sant. 1:2-8). Jehová techteochiua uan techmaka ichikaualis, yeka maske amo techkauaj ma titlajtolmoyauakaj uan tlauel techtlatsakuiltiaj, nojua tijchiuaj ni tekitl. Pero tlaj tijnekij Jehová ma techpaleui, moneki tijtlajtlanisej ma techmaka ichikaualis, tlalnamikilistli uan ma techpaleui amo timajmauisej (Luc. 11:13).

14, 15. 1) ¿Tlake panok “kema Esteban kimiktijkej”? 2) ¿Tlake kinpaleuik maseualmej tlen Siberia ma kimatikaj tlen melauak?

¹⁴ Kema Esteban ayamo kimiktiyayaj, amo majmajki kimoyauas nopa kuali tlamachtili (Hech. 6:5; 7:54-60). Teipa “pejkej tlauel kintlaijiyouiltiaj tlaneltokanij”, yeka yajkej ipan tlali Judea uan Samaria, san apóstoles amo mosemankej. Pero maske kinsemankej, nojua tlajtolmoyajkej. Felipe yajki Samaria uan nopaya “pejki kinkamanaljuia maseualmej tlen Cristo” uan kuali kitlakakilijkej (Hech. 8:1-8, 14, 15, 25). Yeka Biblia kiijtoua: “Nopa tlaneltokanij katli mosemantoyaj pampa pejkej kintlaijiyouiltiaj  kema Esteban kimiktijkej, asitoj hasta Fenicia, Chipre uan Antioquía, pero inijuantij san kinmatiltiyayaj nopa tlamachtili katli eliyayaj judíos. Pero itstoyaj se keskij tlen inijuantij katli euayayaj Chipre uan Cirene katli yajkej Antioquía, uan pejkej kinkamanaljuiaj maseualmej katli kamanaltiyayaj griego uan kinmatiltijkej nopa kuali tlamachtili tlen toTeko Jesús” (Hech. 11:19, 20). Kej tikitaj, nopa kuali tlamachtili más momoyajki pampa pejkej kintlatsakuiltiaj.

¹⁵ Nojkia kiampa panok kampa achtouia eliyaya Unión Soviética. Ipan xiuitl 1950 hasta 1959, tekichiuanij kinuikakej miakej toikniuaj para kintsakuatij ipan Siberia. Kinkauatoj kampa ueli, yeka kimoyajkej nopa kuali tlamachtili ipan miak pilaltepetsitsij. Tlaj amo kinuikatoskiaj, amo ueltoskiaj tlajtolmoyauasej uejka pampa amo kipiayayaj tomij. Tlen kichijki tlanauatijketl, kinpaleuik ma tlajtolmoyauakaj ipan altepemej tlen mokauayaya se 10 mil kilómetros iuejkaka. Se toikni kiijtok tlen kichijkej tekichiuanij kinpaleuik miakej maseualmej tlen Siberia ma kimatikaj tlen melauak.

16, 17. ¿Kenijkatsa amochtli Hechos kinextia Jehová kiteochijki nopa tekitl tlen toikniuaj kichijkej?

¹⁶ Jehová kinteochijki Cristo itokilijkauaj tlen achtoui siglo. Pablo uan sekinok toikniuaj tlajtolmoyajkej, “pero Dios kichijki ma moskalti” inintlaneltokilis nopa maseualmej (1 Cor. 3:5, 6). Tlen kiijtoua amochtli Hechos kinextia Jehová kiteochijki nopa tekitl tlen toikniuaj kichiuayayaj. Biblia kiijtoua “itlajtol Dios nojua momoyajtiajki, uan ipan Jerusalén nojua tlauel momiakilijtiajkej Jesús itokilijkauaj” (Hech. 6:7). Nojkia kiijtoua “ipan nochi Judea, Galilea uan Samaria, toikniuaj tlen tlanechikoli itstoyaj ika tlaseuilistli uan nojua más tlaneltokatiajkej. Uan nojkia tlauel momiakilijtiajkej pampa kimakasiyayaj kiixpanosej Jehová uan pampa ichikaualis Dios kinyoltlaliyaya” (Hech. 9:31).

¹⁷ Ipan Antioquía tlen Siria toikniuaj amo majmajkej, yeka kinmachtijkej katli kamanaltiyayaj hebreo uan griego, “uan Jehová itstoya ininuaya, uan miakej maseualmej pejkej tlaneltokaj uan kitokilijkej toTeko” (Hech. 11:21). ¿Tlake panok teipa? “Itlajtol Jehová nojua momoyajtiajki uan tlauel miakej pejkej tlaneltokaj” (Hech. 12:24). Pablo uan sekinok toikniuaj nojkia kinmachtijkej katli amo eliyayaj judíos, yeka “itlajtol Jehová nojua momoyajtiajki ipan sekinok altepemej uan miakej maseualmej kineltokakej” (Hech. 19:20).

18, 19. 1) ¿Kenke tikijtouaj Jehová nojkia techpaleuia ipan ni tonali? 2) ¿Tlake tlamantli kinextia Jehová amo kema kintlauelkaua itekipanojkauaj?

¹⁸ Ipan ni tonali Jehová nojkia techpaleuia. Yeka miakej maseualmej peuaj momachtiaj, motemaktiliaj uan moatsonpoliuiltiaj. Tojuantij nojkia ueli titlajtolmoyauaj maske techtlatsakuiltiaj uan techtlaijiyouiltiaj pampa Jehová techpaleuia sanse kej kinpaleuik Pablo uan sekinok Cristo itokilijkauaj tlen achtoui siglo (Hech. 14:19-21). Jehová nochipa itstok  touaya uan techpaleuia (Deut. 33:27). Uan tijmatij ya amo kema techtlauelkauas pampa kineki ma mouejkapantlali itoka (1 Sam. 12:22; Sal. 94:14).

¹⁹ Ma tikitakaj tlen kipanok se toikni iuaya ichampoyouaj. Kema mochijki nopa Ompa Ueyi Tlauilankayotl, nazis kitsajkej toikni Harald Abt ipan altepetl Sachsenhausen kampa kinchiualtiyayaj ma tekitikaj. Ipan mayo 1942, policías nazis kalajkej ichaj uan kiuikakej isiuapil uan kitsajkej isiua Elsa. Teipa Elsa kititlankej kampa kinchiualtiyayaj ma tekitikaj, ya kiijtok: “Kema nitsaktoya kampa techchiualtiyayaj ma titekitikaj, nikitak ichikaualis Dios tlauel kinpaleuia katli kintlatsakuiltiaj pampa kitekipanouaj Jehová. Kema ayamo nechtsakuayayaj, nijpojki se carta tlen kiijkuilok se tosiuaikni. Nopaya kiijtouayaya kema tipanoj ipan tlaouijkayotl, ichikaualis Dios techmaka tlaseuilistli. Amo nijneltokilik tlen kiijtok, pero kema nikixnamijki tlaouijkayotl nikitak melauak tlen kiijtojtoya. Kema ayamo tikixnamiktos se tlaouijkayotl, tijmatis ouij tijneltokas Dios tepaleuia. Pero na nikitak nelia tepaleuia”.

20. 1) ¿Tlake kichijki Pablo kema kitsaktoyaj ipan se kali? 2) ¿Uan kenijkatsa kinyolchikaua miakej toikniuaj tlen kichijki?

²⁰ Kampa tlami amochtli Hechos kiijtoua Pablo tsaktoya ipan se kali ipan Roma, yeka amo ueliyaya tlajtolmoyaua kajkalpa. Maske tsaktoya, kinpouiliyaya “tlen iTlanauatijkayo Dios” nochi katli kipaxalouayayaj (Hech. 28:31). Ipan ni tonali miakej toikniuaj nojkia amo ueli kisaj pampa mokokouaj o itstokej kampa kinmokuitlauiaj katli ya uejueyij. Maske amo ueli kisaj, tlauel kiikneliaj Jehová uan kinekij tlajtolmoyauasej. Yeka ma tijtlajtlanikaj Jehová ma kinpaleui kipantisej se akajya katli uelis kimachtisej.

21. ¿Kenke moneki tlauel titlajtolmoyauasej?

²¹ Miakej tlen tojuantij kena ueli titlajtolmoyauaj kajkalpa o sejkanok. Yeka moneki tijchiuasej kampeka tlauel titlajtolmoyauasej uan kiampa titlapaleuisej ma momoyaua nopa kuali tlamachtili “hasta kampa más uejka ipan Tlaltipaktli”. Miak tlamantli kinextia tiitstokej ipan itlamia tonali (Mat. 24:3-14). Yeka moneki tlauel timotekiuijtosej “ipan iteki toTeko” (1 Cor. 15:58).

22. ¿Tlake timosentlalijtokej tijchiuasej pampa ayamo asi nopa tonali kema Jehová tetlajtolsenkauas?

²² Nechka asis nopa “ueyi uan fiero tonali” kema Jehová tetlajtolsenkauas (Joel 2:31). Yeka amo ma timajmauikaj titlajtolmoyauasej pampa nojua itstokej katli kinekij kikakisej itlajtol Dios “ika nochi ininyolo” sanse kej katli itstoyaj Berea (Hech. 17:10, 11). Ma titlajtolmoyajtokaj hasta kema Jehová kejuak techiljuis: “¡Kuali tlen tijchijki, notlatekipanojka katli kuali uan titemachtli!” (Mat. 25:23). Tlaj nochipa titlajtolmoyauaj ika pakilistli uan amo tijtlauelkauaj Jehová, teipa tlauel tiyolpakisej pampa tijchijkej kampeka senkistok titlajtolmoyauasej.