CAPÍTULO 25
“Kúni̱i̱ ku̱ʼi̱n ña̱ ná tiin ta̱ César ku̱a̱chi xíʼi̱n”
Ña̱ ke̱ʼé ta̱ Pablo náʼa̱ña nu̱úyó ndáa ki̱ʼva ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxayó
Ka̱naña nu̱ú Hechos 25:1-26:32
1, 2. a) ¿Ndáa tu̱ndóʼo kúú ña̱ ndíkaa̱ka ta̱ Pablo nu̱ú? b) ¿Ndáaña kivi ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ku̱ʼu̱nra nu̱ú ta̱ César?
TA̱ PABLO ndíkaa̱kara veʼeka̱a chí Cesarea ta kíʼinnína kuenta xíʼinra. Xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nra chí Judea ta kán xi̱kuni̱ na̱ judío kaʼnínara nda̱a̱ u̱ni̱ yichi̱ (Hech. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Va̱ása níkuchiñuna kaʼnínara, soo xi̱ndukúkavana ki̱ʼva ña̱ kaʼnínara. Tá ki̱ʼin ta̱ Pablo kuenta ña̱ kúni̱ ta̱ chíñu Festo chindaʼárara ña̱ ku̱ʼu̱nra nu̱ú na̱yóʼo, ka̱chira: “Kúni̱i̱ ku̱ʼi̱n ña̱ ná tiin ta̱ César ku̱a̱chi xíʼi̱n” (Hech. 25:11).
2 ¿Ndáaña nda̱kanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé ta̱ Pablo? ¿Á va̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ku̱ʼu̱nra nu̱ú ta̱ chíñu ñuu Roma ña̱ ndatiinra ku̱a̱chi xíʼinra? Miíyó na̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ tiempo so̱ndíʼi vitin, ndáyáʼviní kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó á kivi kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Pablo ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxayó tasaá va̱ása koo ley ña̱ kasi nu̱úyó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa (Filip. 1:7).
“Nu̱ú ndátiin ta̱ César ku̱a̱chi kúú ña̱ ki̱xai̱” (Hechos 25:1-12)
3, 4. a) ¿Nda̱chun xi̱kuni̱ na̱ judío ná ku̱ʼu̱n ta̱ Pablo chí Jerusalén ta ndáa ki̱ʼva ni̱ka̱kura? b) ¿Ndáa ki̱ʼva táxi Jehová ndee̱ ndaʼa̱yó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼéra xíʼin ta̱ Pablo?
3 Tá ni̱ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱ ña̱ ki̱xáʼa ta̱ Festo a xáʼndachíñura, ni̱xa̱ʼa̱nra chí ñuu Jerusalén, kán na̱túʼun na̱ su̱tu̱ náʼnu ta saátu na̱ judío na̱ ndáyáʼviní xíʼinra xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ndeé ña̱ chíkaa̱na ta̱ Pablo. Na̱yóʼo xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ ni̱ta̱ʼnda̱ chiñu nu̱ú ta̱ Festo ña̱ ná va̱ása sakákura ku̱a̱chi xíʼin na̱yóʼo ni xíʼin inkaka na̱ judío. Ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra ña̱ ná chindaʼára ta̱ Pablo chí ñuu Jerusalén ña̱ va̱ʼa ndatiinna ku̱a̱chi xíʼinra kán, soo ña̱ xi̱kuni̱na kúú ña̱ kaʼnínara chí yichi̱. Va̱ása níxiinra ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinna: “Ndóʼó na̱ kúúmií iin chiñu káʼnu ná ku̱ʼu̱nyó [ñuu Cesarea], ta tá ndixa ke̱ʼé ta̱ ta̱a kán iin ña̱ va̱ása va̱ʼa taxindó ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ra” (Hech. 25:5). Tuku ni̱ka̱ku ta̱ Pablo.
4 Tá ni̱ya̱ʼa ta̱ Pablo nu̱ú ndiʼi tu̱ndóʼo yóʼo, Jehová xi̱niñúʼura ta̱ Jesucristo ña̱ ta̱xira ndee̱ ndaʼa̱ra. Ti̱xin iin visión ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinra: “Ndakú koo iniún” (Hech. 23:11). Ta saátu miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ tiempo vitin yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo ta sásina nu̱úyó ña̱ ndasakáʼnuyóra. Va̱ása sáku̱taʼaví Jehová ndiʼi tu̱ndóʼo yóʼo nu̱úyó, soo táxivara ña̱ ndíchi ndaʼa̱yó ta táxitura ndee̱ ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa kundeé-iniyó xíʼinña, kivi kandíxayó ña̱ taxivara ndee̱ra ndaʼa̱yó “ña̱ ndakúní nu̱ú ndiʼi ña̱ʼa” (2 Cor. 4:7).
5. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Festo tá nda̱tiinra ku̱a̱chi xíʼin ta̱ Pablo?
5 Tá ni̱ya̱ʼa ki̱vi̱, ta̱ Festo nda̱kundúʼura nu̱ú tíinna ku̱a̱chi chí Cesarea. b Chí nu̱úra xi̱ndichi ta̱ Pablo ta kántu ni̱xi̱yo na̱ judío na̱ xi̱chika̱a̱ ku̱a̱chi miíra. Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Pablo ña̱ vatá ña̱ xi̱kaʼa̱nna xa̱ʼa̱ra, nda̱kuiinra ta ka̱chira: “Kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ va̱ása va̱ʼa níkeʼíi̱ nu̱ú ña̱ Ley ni nu̱ú ña̱ templo ta ni nu̱ú ta̱ César”. Kǒoví ku̱a̱chi níxikuumií ta̱ Pablo, ña̱kán xi̱niñúʼu sañánara. Soo, ¿ndáaña ke̱ʼé ta̱ chíñu kán? Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuni̱ra kindo̱o va̱ʼara xíʼin na̱ judío, ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Pablo: “¿Á kúni̱ún ku̱ʼún ñuu Jerusalén ña̱ va̱ʼa tii̱n ku̱a̱chi xíʼún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?” (Hech. 25:6-9). Va̱ása chindeétáʼanví ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Pablo, tá ná chindaʼárara ku̱ʼu̱nra Jerusalén, na̱ judío kán kúú na̱ ndatiin ku̱a̱chi xíʼinra ta kaʼnívanara. Ta̱ Festo xi̱ndi̱ʼi̱ka-inira xa̱ʼa̱ ña̱ kindo̱o va̱ʼara nu̱úka ña̱ nda̱kú ndatiinra ku̱a̱chi, ta ña̱yóʼo kúútu ña̱ ku̱u tá nda̱tiin ta̱ Poncio Pilato ku̱a̱chi xíʼin ta̱ Jesús (Juan 19:12-16). Saátu tiempo vitin íyo na̱ chíñu na̱ va̱ása nda̱kú ndátiin ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ kuitína kindo̱o va̱ʼana xíʼin inkana. Ña̱kán va̱ása xíniñúʼu ndakanda̱-iniyó tá va̱ása nda̱kú ndátiin na̱ chíñu ku̱a̱chi xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱.
6, 7. ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ku̱ʼu̱nra nu̱ú ta̱ César ta ndáa yichi̱ sa̱ndákoora nu̱ú miíyó na̱ testigo Jehová?
6 Ta̱ Pablo ki̱ʼinra kuenta ña̱ sana kaʼnívanara, saáchi ta̱ Festo xi̱kuni̱níra kindo̱o va̱ʼara nu̱ú na̱ judío, ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ iin derecho ña̱ xi̱kuumiíra xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuura ta̱ ñuu Roma, ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Festo: “Nu̱ú ndátiin ta̱ César ku̱a̱chi kúú ña̱ ki̱xai̱ ta yóʼo kúú nu̱ú xíniñúʼu ndatiinna ku̱a̱chi xíʼi̱n. Kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ va̱ása va̱ʼa níkeʼíi̱ xíʼin na̱ judío nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ kúnda̱a̱-iniún. [...] Kúni̱i̱ ku̱ʼi̱n ña̱ ná tiin ta̱ César ku̱a̱chi xíʼi̱n”. Tá xi̱kaʼa̱n iin na̱ yiví ña̱yóʼo, va̱ása kivika ndikó yuʼúna xa̱ʼa̱ña. Chi saá kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n mií ta̱ Festo: “Ni̱ka̱ʼún ña̱ kúni̱ún ndatiin ta̱ César ku̱a̱chi xíʼún, ta va̱ʼa ku̱ʼu̱nvaún nu̱úra” (Hech. 25:10-12). Xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ku̱ʼu̱nra nu̱ú ta̱ chíñu káʼnu, va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoora nu̱ú ndiʼi miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ ña̱ saá xíniñúʼu keʼéyó. Tá na̱ sáa̱-ini xíni miíyó kúni̱na chikaa̱na ku̱a̱chi miíyó xáʼa̱nyó nu̱ú na̱ chíñu ta xíniñúʼuyó ley ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ derecho ña̱ kúúmiíyó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa (Sal. 94:20). c
7 Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ ndíkaa̱ ta̱ Pablo veʼeka̱a xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ña̱ va̱ása níkeʼéra, saáví ta̱xina ku̱ʼu̱nra nu̱ú ta̱ chíñu káʼnu chí ñuu Roma ña̱ va̱ʼa ndatiinra ku̱a̱chi xíʼinra. Soo tá kúma̱níka ku̱ʼu̱nra yóʼo, inka ta̱ chíñu xi̱kuni̱ra kunirara.
“Ka̱ndíxavai̱” (Hechos 25:13-26:23)
8, 9. ¿Nda̱chun ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ rey Agripa chí Cesarea?
8 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo ki̱vi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ña̱ kúni̱ra ná ndatiin ta̱ César ku̱a̱chi xíʼinra, ta̱ rey Agripa d xíʼin ku̱ʼvara ñá Berenice ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱ú ta̱ Festo. Na̱ chíñu ñuu Roma xi̱kuumiína costumbre ña̱ ku̱ʼu̱nna nu̱ú na̱ sa̱kán ki̱xáʼa xáʼndachíñu. Ña̱kán, xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Agripa nu̱ú ta̱ Festo ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ xi̱kuni̱ra kutáʼan viíra xíʼinra chi ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinra ña̱ ni̱ʼíra ku̱a̱ʼáka ndee̱ nu̱ú xáʼndachíñura (Hech. 25:13).
9 Tá na̱túʼun ta̱ Festo xíʼin ta̱ rey Agripa xa̱ʼa̱ ta̱ Pablo, ta̱yóʼo xi̱kuni̱kara kunda̱a̱-inira xa̱ʼa̱ra. Tá inka ki̱vi̱, ni̱xa̱a̱ u̱vi̱ saá na̱ chíñu yóʼo nu̱ú ndátiinna ku̱a̱chi ta ni̱nukaví kúnina ni̱xa̱a̱na. Soo va̱ása ndáyáʼviví ndáa ki̱ʼva ni̱xa̱a̱ na̱yóʼo, saáchi ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo (Hech. 25:22-27).
10, 11. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Pablo ña̱ íxato̱ʼóra ta̱ rey Agripa, ta ndáaña na̱túʼunra xíʼinra?
10 To̱ʼókaví ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Agripa ta ta̱xira tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ra xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xira ná ndakiʼinra tu̱ʼunra, saáchi ta̱ rey yóʼo xi̱xini̱ va̱ʼara xa̱ʼa̱ costumbre ña̱ xi̱kuumií na̱ judío ta saátu ña̱ xi̱kanitáʼanna xa̱ʼa̱. Tasaá ki̱xáʼara nátúʼunra xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱keʼéra: “Xi̱keʼíi̱ táki̱ʼva kéʼé na̱ fariseo, saáchi na̱ fariseo ku̱a̱ʼáníka ña̱ káʼa̱nna ña̱ xíniñúʼu keʼé na̱ yiví ña̱ kundiku̱nna Ndióxi̱” (Hech. ). Tá xi̱kuuka ta̱ Pablo fariseo xi̱ndatura ná kixaa̱ ta̱ Mesías soo vitin xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ nda̱kundiku̱nra ta̱ Cristo va̱ása yíʼvira káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús ña̱ kúúra ta̱ Mesías, ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ kixi xíʼin na̱ táʼanna na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá. Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Agripa ña̱ ndátiinna ku̱a̱chi xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ nátúʼunra ndáa ki̱ʼva ni̱xi̱nu ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ ta nda̱a̱ na̱ xi̱chikaa̱ ku̱a̱chi miíra kúú na̱ xi̱kandíxa ña̱yóʼo. Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱ Agripa xi̱kuni̱ra kundaa̱ka-inira xa̱ʼa̱ña. 26:5 e
11 Tándi̱ʼi, ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndiku̱nra sa̱tá na̱ cristiano. Ka̱chira: “Va̱ása níxikuni̱i̱ ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ ta̱ Jesús ta̱ ñuu Nazaret. [...] Xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní xi̱sa̱i̱ xi̱xinii̱na, xi̱xa̱ʼi̱n nda̱a̱ inka ñuu ña̱ kundi̱va̱ʼi̱ xíʼinna” (Hech. 26:9-11). Ta ña̱ nda̱a̱va kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo. Ku̱a̱ʼání na̱ yiví xi̱nina ña̱ i̱xandi̱va̱ʼaníra xíʼin na̱ cristiano (Gál. 1:13, 23). Ta sana nda̱kanixi̱ní ta̱ Agripa ña̱yóʼo: “¿Nda̱chun na̱samaníra?”.
12, 13. a) ¿Ndáa ki̱ʼva nda̱kani ta̱ Pablo xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ na̱samara? b) ¿Nda̱chun xi̱keʼéra nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé “iin kití tí kée xa̱ʼa̱ nu̱ú iin yitu̱n”?
12 Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra nda̱chun kúú ña̱ na̱samaníra tá ka̱chira: “Ni̱xa̱ʼi̱n chí ñuu Damasco, saáchi na̱ náʼnuka nu̱ú na̱ su̱tu̱ kúú na̱ ni̱ka̱ʼa̱n xíʼi̱n ña̱ ná ku̱ʼi̱n keʼíi̱ ña̱ xa̱a̱ kéʼévai̱, ta tá ku̱a̱ʼi̱n chí yichi̱ tá kúúña sava ki̱vi̱, táta rey, chí ndiví ki̱ta iin ñuʼu̱ ña̱ ndeéní yéʼe̱ nu̱úka ñu̱ʼu, ta nda̱kasiña yi̱ʼi̱ xíʼin na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼi̱n. Tá ndu̱va ndiʼindi̱ nu̱ú ñuʼú, xi̱niso̱ʼi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n iinna xíʼi̱n tu̱ʼun hebreo: ‘Saulo, Saulo, ¿nda̱chun ndíku̱ún sa̱tái̱? Sátukue̱ʼún miívaún, saáchi táki̱ʼva kéʼé iin kití tí kée xa̱ʼa̱ nu̱ú yitu̱n tú níʼi xi̱toʼorí saá kéʼún’. Ta ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra: ‘¿Ndáa ta̱ kúún táta?’. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: ‘Ta̱ Jesús kúi̱, ta̱ ndíku̱ún sa̱tá’” (Hech. 26:12-15). f
13 Tá kúma̱níka kuni ta̱ Pablo visión yóʼo, táki̱ʼva kéʼé iin kití tá kée xa̱ʼa̱rí nu̱ú yitu̱n tú níʼi xi̱toʼorí saá xi̱keʼéra. ¿Nda̱chun? Saáchi tá tiempo saá, xi̱xiniñúʼuna iin yitu̱n tú xi̱ín nu̱ú ña̱ kuniʼina yichi̱ nu̱ú kití tí xi̱ndiso ña̱ʼa ta tá va̱ása xíínrí ku̱ʼu̱nrí ta kíxáʼarí kée xa̱ʼa̱rí nu̱ú yitu̱n yóʼo xi̱satúkue̱ʼe̱rí miírí. Ta ki̱ʼva saá xi̱keʼé ta̱ Pablo, saáchi va̱ása níxikuni̱ra kundiku̱nra yichi̱ Ndióxi̱, ta ña̱yóʼo xi̱sakúxíkaña miíra nu̱ú Ndióxi̱. Nu̱ú miíra, ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ xi̱keʼéra soo su̱ví ña̱ va̱ʼaví níxi̱kuuña. Tá ki̱ta ta̱ Jesús nu̱úra chí yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n chí Damasco, chi̱ndeétáʼanra xíʼinra ña̱ nasamara ña̱ ndákanixi̱níra (Juan 16:1, 2).
14, 15. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo xa̱ʼa̱ ña̱ na̱samara ki̱ʼva ña̱ íyora?
14 Tándi̱ʼi, ta̱ Pablo na̱túʼunra xíʼin ta̱ Agripa ndáa ki̱ʼva ki̱xáʼara kéʼéra ña̱ va̱ʼa, ka̱chira: “Ka̱ndíxavai̱ visión ña̱ xi̱nii̱ chí ndiví, ta nu̱ú na̱ ñuu Damasco kúú ña̱ siʼna ni̱xa̱ʼi̱n, tándi̱ʼi ni̱xa̱ʼi̱n nu̱ú na̱ ñuu Jerusalén saátu ni̱xa̱ʼi̱n nu̱ú ndiʼi país ña̱ Judea saátu ni̱xa̱ʼi̱n nu̱ú na̱ va̱ása kúú judío, ta na̱túʼi̱n xíʼinna ña̱ ná ndikó-inina ta ndikóna nu̱ú Ndióxi̱ ta xíʼin ña̱ kéʼéna ná na̱ʼa̱na ña̱ ndixa ndíkó-inina” (Hech. 26:19, 20). Nani tá ki̱ta ta̱ Jesús nu̱ú ta̱ Pablo, xa̱a̱ ku̱a̱ʼáva ku̱i̱ya̱ ndákundeéra kéʼéra chiñu ña̱ ta̱xira ndaʼa̱ra. ¿Ta ndáaña ku̱u xa̱ʼa̱ ña̱ na̱túʼunra xíʼin na̱ yiví? Na̱ ni̱xa̱a̱ ka̱ndíxa ña̱ na̱túʼunra sa̱ndákoona keʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa ta ki̱xáʼana kéʼéna ña̱ kúni̱ Ndióxi̱. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱xa̱a̱na ndu̱una na̱ yiví va̱ʼa, xi̱ ixato̱ʼóna Ley ta xi̱ndiku̱nnaña.
15 Ni va̱ʼaníva xi̱chindeétáʼan ña̱ xi̱natúʼun ta̱ Pablo xíʼin na̱ yiví, soo va̱ása níxi̱ndayáʼviví ña̱yóʼo nu̱ú na̱ xi̱saa̱-ini xi̱xini miíra, chi ta̱ Pablo ka̱chira: “Ña̱kán kúú ña̱ ti̱in na̱ judío yi̱ʼi̱ ini templo ta xi̱kuni̱na kaʼnína yi̱ʼi̱. Soo tíxa̱ʼvi Ndióxi̱ ña̱ chíndeétáʼanra xíʼi̱n, nda̱a̱ ki̱vi̱ vitin nátúʼunkai̱ xa̱ʼa̱ra xíʼin na̱ náʼnu xíʼin na̱ va̱lí” (Hech. 26:21, 22).
16. ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Pablo tá káʼa̱nyó xíʼin na̱ chíñu xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxayó?
16 Miíyó na̱ ndíku̱n ta̱ Cristo xíniñúʼu koo tu̱ʼvayó ña̱ ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxayó (1 Ped. 3:15). Tá ku̱a̱ʼa̱nyó nu̱ú na̱ chíñu ña̱ ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxayó, ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Agripa ta saátu xíʼin ta̱ Festo. Tá ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ndáa ki̱ʼva xa̱a̱ chíndeétáʼan tu̱ʼun Ndióxi̱ xíʼinyó ña̱ kooyó na̱ yiví va̱ʼa, ta saátu ndáa ki̱ʼva xa̱a̱ chíndeétáʼanña xíʼin na̱ yiví na̱ nátúʼunyó xíʼin, sana va̱ʼaka ndakanixi̱ní na̱ chíñu xa̱ʼa̱yó.
Hechos 26:24-32)
“Va̱ása ku̱a̱ʼáví tiempo ta sáxi̱nu̱ún-inii̱ ña̱ xa̱i̱ ndu̱i̱ cristiano” (17. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Festo xíʼin ta̱ Pablo ta ndáaña ndákanixi̱ní na̱ yiví xa̱ʼa̱yó tiempo vitin?
17 Xa̱a̱ síín síín nda̱kanixi̱ní u̱vi̱ saá na̱ chíñu yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo. Ná kotoyó ndáaña ku̱u: “Tá káʼa̱nka ta̱ Pablo xa̱ʼa̱ra, ta̱ Festo ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Ta̱ ki̱xáʼa sána kúún Pablo. Xa̱ʼa̱ ña̱ káʼviníún ki̱xáʼa sánaún’” (Hech. 26:24). Ki̱ʼva saátu kéʼé na̱ yiví tiempo vitin, sáa̱na ta káʼa̱nna xa̱ʼa̱yó ña̱ na̱ sána kúúyó xa̱ʼa̱ ña̱ xíkayó sánáʼa̱yó na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱ ña̱ káʼa̱n Biblia. Ta ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ káʼvi va̱ʼa íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinna kandíxana ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱.
18. ¿Ndáaña nda̱kuiin ta̱ Pablo yuʼú ta̱ Festo ta ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Agripa xíʼinra?
18 ¿Ndáaña nda̱kuiin ta̱ Pablo yuʼú ta̱ chíñu kán? Ka̱chira: “Táta Festo ta̱ íxato̱ʼóníi̱, su̱ví ta̱ sánaví kúi̱. Chi ña̱ nda̱a̱va kúú ña̱ káʼi̱n xíʼún ta káxiva íyo ña̱ káʼi̱n xíʼún. Ta kúnda̱a̱va-inii̱ ña̱ ndiʼi ña̱ káʼi̱n xíʼin ta̱ rey kúnda̱a̱va-inira xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱yóʼo”. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ rey Agripa: “¿Á kándíxaún ña̱ káʼa̱n na̱ Profeta? Xíni̱vai̱ ña̱ kándíxaúnña”. Ta ta̱ rey nda̱kuiinra: “Ni va̱ása ku̱a̱ʼáví tiempo ta sáxi̱nu̱ún-inii̱ ña̱ xa̱i̱ ndu̱i̱ cristiano” (Hech. 26:25-28). Va̱ása kúnda̱a̱-iniyó á ña̱ ndixa kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra, soo nda̱kaniníxi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ na̱túʼun ta̱ Pablo xíʼinra.
19. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Festo ta saátu ta̱ Agripa xa̱ʼa̱ ta̱ Pablo?
19 Tasaá nda̱kundita u̱vi̱ saá na̱ chíñu yóʼo ta xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱na ña̱ sa̱ndíʼina nda̱tiinna ku̱a̱chi xíʼin ta̱ Pablo. “Tá ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna ki̱xáʼana káʼa̱n xíʼin táʼanna: ‘Ta̱ ta̱a yóʼo va̱ása níkeʼéra ni iin ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼu kuvira xa̱ʼa̱ á ña̱ ku̱ʼu̱nra veʼeka̱a xa̱ʼa̱’. Ta ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Agripa xíʼin ta̱ Festo: ‘Ta̱ ta̱a yóʼo, ta̱ sa̱ñáva koora tá kǒo níka̱ʼa̱nra ña̱ ku̱ʼu̱nra tiin ta̱ César ku̱a̱chi xíʼinra’” (Hech. 26:31, 32). U̱vi̱ saá na̱ chíñu yóʼo ki̱ʼinna kuenta ña̱ kǒoví ku̱a̱chi kúúmií ta̱ Pablo ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo sana viíva kixáʼana ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ na̱ cristiano ta vií keʼéna xíʼinna.
20. ¿Á va̱ʼa ke̱ʼé ta̱ Pablo ña̱ na̱túʼunra xíʼin na̱ chíñu kán?
20 Nda̱a̱ ni iin na̱ chíñu yóʼo va̱ása níxa̱a̱na ndakundiku̱nna ta̱ Cristo. Tá saá, ¿á va̱ʼa ke̱ʼé ta̱ Pablo ña̱ na̱túʼunra xíʼin na̱ chíñu yóʼo? Va̱ʼava ke̱ʼéra, saáchi xa̱ʼa̱ ña̱ na̱túʼunra xíʼin “na̱ chíñu ta saátu na̱ rey” na̱ ñuu Judea, ku̱a̱ʼání na̱ chíñu na̱ ñuu Roma ni̱xa̱a̱na ku̱ndaa̱-inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa. Saáchi tá va̱ása nínatúʼun ta̱ Pablo xíʼin na̱ chíñu yóʼo, sana va̱ása xa̱a̱ví inkana kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ña (Luc. 21:12, 13). Ta saátu ndu̱ndakúní-ini inka na̱ hermano tá xi̱nina ndiʼi ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Pablo ta saátu ndáa ki̱ʼva ndakúní ni̱xi̱yo inira ni̱ya̱ʼara nu̱ú tu̱ndóʼo (Filip. 1:12-14).
21. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ndakundeéyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ni yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo á ni sásina nu̱úyó?
21 Ta saátu kivi keʼé miíyó tiempo vitin. Tá ná ndakundeéyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ni yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo á ni sási na̱ chíñu nu̱úyó, ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndakiʼinyó. Sana kivi xa̱a̱yó natúʼunyó xíʼin na̱ chíñu na̱ ta̱ʼán kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ta tá nda̱kú íyo iniyó ta saátu tá kúndeé-iniyó, ku̱a̱ʼání na̱ hermano ndundakúníka-inina ta ndakundeéna natúʼunna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱.
a Koto recuadro “ Ta̱ Porcio Festo ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Judea”.
b Tu̱ʼun ña̱ xíniñúʼuna tá káʼa̱nna xa̱ʼa̱ “nu̱ú tíinna ku̱a̱chi”, káʼa̱nña xa̱ʼa̱ iin tayi̱ tú kánuu nu̱ú súkun, nu̱ú xíyo ta̱ ndátiin ku̱a̱chi. Xa̱ʼa̱ ña̱ súkun xi̱núu tayi̱ yóʼo, na̱ yiví xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ va̱ása kívi nasa̱ma ña̱ káʼa̱n na̱ ndátiin ku̱a̱chi. Ta̱ Pilato ni̱xi̱yora nu̱ú iin táʼan tayi̱ yóʼo ña̱ va̱ʼa ndatiinra ku̱a̱chi xíʼin ta̱ Jesús.
c Koto recuadro “ Káʼa̱nyó xa̱ʼa̱ derecho ña̱ kúúmiíyó nu̱ú na̱ chíñu”.
d Koto recuadro “ Ta̱ rey Herodes Agripa II”.
e Ta̱ Pablo xi̱kandíxara ña̱ xi̱kuu ta̱ Jesús ta̱ Mesías, nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼé ndiʼi na̱ cristiano. Soo na̱ judío kǒo níxi̱kandíxana ta̱ Jesús, xa̱ʼa̱ ña̱kán nu̱ú na̱yóʼo iin apóstata xi̱kuu ta̱ Pablo (Hech. 21:21, 27, 28).
f Iin ta̱ káʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ Biblia, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ tu̱ʼun “sava ki̱vi̱”: “Na̱ xíka yichi̱ xi̱ndakindee̱na tá káʼñu tá ndeéní niʼní soo tá ndíʼi̱ní-inina saá kúú ña̱ va̱ása níxindakindee̱na. Ña̱yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ ndeéní xi̱ndi̱ʼi̱-ini ta̱ Pablo xa̱ʼa̱ ña̱ ixandi̱va̱ʼara xíʼin na̱ cristiano”.