1, 2. Bilg-y a Maari so-toakã, la y wilg bũmb ning sẽn kɩt tɩ ra pa nana ne-a wã.

A MAARI zaoo bõang n togd sor baa ne a sẽn tʋtã. B sẽn dɩk sorã taa lɛɛr dãmb masã, hal tɩ pa nana ne-a ye. A Zozɛf bee taoor n tat bõangã bilf-bilfu, tɩ b rabd hal Betlehɛm. A Maari le wʋma biigã sẽn be a pʋgẽ wã n wẽnemdedẽ.

² Biiblã wilgame t’a Maari pʋgã bɩɩ sõma, tɩ pa na n kaoos la a rog ye. (Luk 2:5, 6) A Zozɛf ne a pagã sẽn yõsd pʋtã n loogdẽ wã, tõe tɩ koaadb kẽer zẽkda b nens n get-ba, n sokd b mens bõe yĩng tɩ pag ne pʋ-bɩɩng togd sore. La sɩnga wãn t’a Maari yi a yirã n dabd hal Betlehɛm?

3. Tʋʋm-bʋg la b kõ a Maari, la bõe la d na n bao n bãnge?

³ Yaa sẽn ta kiis la b kõ pʋg-kãngã sẽn yaa Zʋɩfã tʋʋmd b sẽn pa na n tol n le bobl ned a to. Yẽ n na n dog biig ning sẽn na n wa lebg Mesi wã, Wẽnnaam Biigã. (Luk 1:35) A rogmã sẽn wa n kolgdẽ wã la so-toakã yell kẽ sʋka, tɩ yaa tɩlae ne-a. La yɛl wʋsg n na n mak a Maari tẽebã. Bɩ d ges bũmb nins sẽn sõng-a t’a tẽebã kell n tall pãnga.

4, 5. a) Bõe yĩng t’a Zozɛf ne a Maari rabd Betlehɛm? b) Noorã a Sezaar sẽn yiisã kɩtame tɩ bãngr-gom-bʋg pidsi?

⁴ Pa a Zozɛf ne a Maari bal n togd sor ye. Sẽn nan pa kaoose, a Sezaar Ogust yiisa noor n yeel tɩ b sõd soolmã nebã, tɩ ned fãa ra segd n leb a ba-yir sõdgã yĩnga. La rẽ yĩnga, a Zozɛf na n tũu noor ning a Sezaar Ogust sẽn yiisã bɩ? Kibarã yetame: “A Zozɛf me yii Galile Nazarɛt n kẽng a Davɩɩd tẽngã sẽn boond tɩ Betlehɛm sẽn be Zide soolmã, yẽ sẽn yaa a Davɩɩd buudã yĩnga.”—Luk 2:1-4.

⁵ A Sezaar sẽn yiis noorã tɩ kell n zems a Maari pʋ-bɩɩngã pa yɩ segb woto bal ye. Yʋʋm kobs yopoe sẽn deng rẽ, b ra togsame tɩ Mesi wã na n doga Betlehɛm. Tẽng a ye n yaool n da  be sẽn zems kilo 11 ne Nazarɛt tɩ b boond be me tɩ Betlehɛm. La bãngr-gomdã yeela vẽeneg tɩ yaa “Efrata Betlehɛm” la Mesi wã na n doge. (Karm-y Miise 5:1.) So-toagdbã sã n da rat n yi Nazarɛt n kẽng Betlehɛm kãng sẽn yaa tẽn-bilã, b kẽnda sẽn kolg kilo 150, n pasg Samari, tɩ sorã yaa kunkuba. Yaa rĩm a Davɩɩd ba-yiri. Be la a Zozɛf ne a pagã rabda, bala b yiibã fãa yaa rĩm a Davɩɩd buudã neba.

6, 7. a) Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ Betlehɛm kẽndã pa yɩ nana ne a Maari? b) A Maari sẽn lebg a Zozɛf pagã, bõe la a pa tar sor n na n maan wa pĩndã? (Ges-y vẽnegrã sẽn be tẽngrã.)

⁶ A Zozɛf sẽn yãk yam n na n tũ noorã, a Maari na n sakame bɩ? Bala so-toakã na n nams-a lame. Wõnda rẽ tɩ bãmb sẽoogã sẽn sɩngd zĩ-likr kiuugã ta n saame, tɩ saagã mi n minisdẽ. Sẽn paase, kẽndã yaa rasem wʋsgo, rẽ me, na n wa lebga rʋʋbo, bala Betlehɛm sẽn be zĩig ningã yaa zãntlga, t’a zãntlmã ta metr 760. A Maari sẽn tʋtã yĩnga, tõeeme tɩ kẽndã na n kaoos n yɩɩga raasenkamã, bala tõe tɩ b na n yalsa naoor wʋsg n vʋʋse. Pag sẽn tʋt sã n kolg rogem, a pa wae n dat n zãag ne a yirã ye. A rat n paa ne a zakã rãmb la a zo-rãmbã sẽn tõe n sõng-a rogmã sã n wa yikã. Yaa vẽeneg tɩ yɩl n sak n tog sor n kẽng Betlehɛmmã ra baoodame t’a Maari tall raoodo.

 ⁷ Baa ne rẽ, a Luk yeelame t’a Zozɛf ne a “Maari kẽnga be tɩ b sõd-ba.” A boola a Maari t’a Zozɛf “pʋg-bila,” tɩ wilgdẽ tɩ rẽ tɩ b kẽe kãadem. (Luk 2:4, 5) A Maari sẽn lebg a Zozɛf pagã, a pa le so a meng n tõe n maan a yam wa pĩndã ye. A miime tɩ b zakã pʋgẽ, yaa a Zozɛf n lʋɩt taoor tũudmã yɛl pʋgẽ, tɩ yẽ tʋʋmd yaa a sõngd-a la a teend-a a sẽn maandã fãa pʋgẽ wa Wẽnnaam sẽn datã. * Rẽ n so t’a kell n sak a sɩdã yam-yãkrã, tɩ woto wilgd a tẽebã.

8. a) Tõe n yaa bõe me n kɩt t’a Maari sak n tũ a Zozɛf n kẽng Betlehɛm? b) Bõe yĩng t’a Maari mak-sõngã kengd sẽn tũud-b Wẽnnaamã raood sõma?

⁸ Tõe n yaa bõe me n kɩt t’a Maari sak a sɩdã yam-yãkrã? A ra mii bãngr-gomd ning sẽn yet tɩ yaa Betlehɛm la Mesi wã na n dogã bɩ? Biiblã pa wilg rẽ ye. La d pa tõe n yeel t’a ra pa mi ye. Bala tũudmã taoor-dãmb la neb wʋsg ra mii bãngr-gom-kãngã. (Mat. 2:1-7; Zã 7:40-42) Sẽn paase, a Maari ra mii Gʋlsg Sõamyã neere. (Luk 1:46-55) Yaa a Maari sẽn dat n sak a sɩdã, bɩ yaa a sẽn dat n sak a Sezaar noorã, wall yaa a sẽn da mi  bãngr-gomdã, bɩ yaa bʋʋm kãensã fãa sẽn naag taab yĩng la a sẽn sak n na n tog sorã, a kõo tõnd mak-sõngo. F yaa rao tɩ f yaa paga, f sã n yaa sik-m-meng soab la sakda, nooma a Zeova wʋsgo. Rũndã-rũndã nebã sẽn get tɩ pa tar yõod tɩ d modg n yɩ sakdbã yĩnga, a Maari mak-sõngã kengda sẽn tũud-b Wẽnnaamã raood sõma.

9, 10. a) A Maari ne a Zozɛf sẽn wa n kolgd Betlehɛmmã, tõe tɩ b tagsa bõe yelle? b) Bõe yĩng t’a Zozɛf ne a Maari tɩ gãand rũms roogẽ?

⁹ B sẽn wa n kolgd Betlehɛm n ne rotã sẽn tondã, a Maari tog n yeela a sũurẽ t’a na yaa n paam a menga. B sẽn wa n dʋʋd kunkubã, n yõsgd oliiv tɩɩsã b sẽn wae n wobd yaoolmã, tõe t’a Maari ne a Zozɛf tẽega tẽn-kãngã sẽn paoodã kʋdemdã yɛla. Wa no-rɛɛs a Miise sẽn sɩd yeelã, tẽngã paoodame hal tɩ b pa sõt-a n naagd Zida soolmã tẽnsã ye. Yaool n yaa be la a Boaaz ne a Naomi la a Davɩɩd rog-yã, sẽn yɩɩd yʋʋm tusri.

¹⁰ A Maari ne a Zozɛf taame n mik tɩ neb wʋsg zoe n waame hal tɩ tẽngã pidi. Neb n deng taoor sõdgã yĩnga, tɩ roog le kae n deegd bãmb ye. * Yʋn-kãngã, yɩɩ tɩlae t’a Zozɛf ne a Maari gãand rũms roogẽ. Tags-y n ges-y a Zozɛf sẽn wa n neẽ tɩ toog n tar a Maari, toog a sẽn zɩ n yã, rẽ me tɩ tar paasgo. Rogmã pa yã zĩig n na n yik-a tɩ pa rũmsã roogẽ?

11. a) Bõe yĩng tɩ pagb wʋsg tõe n bãng n kʋm a Maari? b) Bõe yĩng tɩ b boond a Zezi tɩ “bi-kãsenga”?

¹¹ Pagb nins sẽn dogã tõe n bãng n kʋma a Maari. Sẽn na maan yʋʋm 4000, a Zeova ra togsame tɩ yel-wẽndã yĩnga, pag fãa sã n na n doge, a na n yãa toogo. (Sɩng. 3:16) Bũmb pa wilgd t’a Maari nengẽ wã, a pa yã toog ye. Luk sebrã pa gom a Maari rogmã toog yell ye. A yetame bal tɩ “yẽ roga a bi-kãsengã.” (Luk 2:7) Sɩd me, yaa a Maari bi-kãsenga, bala a paama kamb a taaba. A kambã fãa taa a yopoe bɩ sẽn yɩɩd rẽ. (Mark 6:3) La bi-kãngã yaa toor fasɩ. A pa a Maari bi-kãseng bal ye. A leb n yaa a Zeova “bi-kãseng sẽn yɩɩd bõn-naandsã fãa,” Wẽnnaam Biig sẽn ka to.—Kol. 1:15.

12. A Maari gãnega a bi-pɛɛlgã yɛ, la bõe yĩng tɩ d yetẽ tɩ pa yɩ wa nebã sẽn mamsd n maandẽ wã?

¹² Kibarã paasa bũmb neb wʋsg sẽn mi sõma. B yeelame t’a ‘vila a biigã ne peend n gãneg rũms rɩɩb koglg pʋgẽ.’ (Luk 2:7) Dũniyã gill zugu, b mamsd n maanda a Zezi sẽn yaa  bi-pɛɛlg n gãe rũms koglg pʋgẽ. La pa zems ne sẽn sɩd yɩ to-to wã ye. D tẽeg t’a Maari ne a Zozɛf ra gãee rũms roogẽ, tɩ yaa rẽgd la yũug wa sẽn yaa to-to rũndã-rũndã wã. Roagd kae n na n sak n tɩ rog a biig zĩ-kãnga, sã n pa pakr ye. Ned fãa ratame t’a biig vɩɩm yɩ sõma. Dẽnd sẽn yɩɩda, a Maari ne a Zozɛf ra rata ne b sũy fãa n paam tɩ Wẽnnaam Biigã sẽn na n dog zĩig ningã yɩ sõma.

13. a) Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel t’a Maari ne a Zozɛf maana b sẽn tõe ne b sẽn da tarã bala? b) Wãn to la roagdb nins sẽn tar yamã me maand wa a Zozɛf ne a Maari?

¹³ La a Maari ne a Zozɛf pa bas tɩ rẽ sãam b sũur tɩ loog ye. B maana b sẽn tõe, n sek b mens ne b sẽn da tar bũmb ninsã bala. Wala makre, a Maari gesa biigã yell sõma, n vil-a ne pɛɛla, n maag a yĩng n gãneg-a koglgã pʋgẽ, la a gũusdẽ tɩ waood ra kẽ-a, la bũmb da maan-a ye. Baa ne zĩigã sẽn da pa ta a Maari yamã, a maana a sẽn tõe fãa n ges biigã yell sõma. Yẽ ne a Zozɛf fãa ra miime tɩ sẽn tar yõod n yɩɩd yaa b sõng b biigã t’a nong a Zeova. (Karm-y Tõod 6:6-8.) Rũndã-rũndã, yaa rẽ me la roagdb nins sẽn tar yamã lʋɩɩsd taoor b kambã wubr pʋgẽ, d sẽn vɩ ne neb sẽn pa nand Wẽnnaam tũubã yĩnga.

14, 15. a) Bõe yĩng tɩ pe-kɩɩmbã ra yãgd n na n yã biigã? b) Pe-kɩɩmbã sẽn yã bũmb ning sẽn maan rũmsã roogẽ wã, bõe la b maan-yã?

¹⁴ Pe-kɩɩmb n wa rũmsã roogẽ. B yãgd n na n yãa biigã roagdbã, la sẽn yɩɩd fãa biigã. B sẽn ta wã, zĩigã sẽn da yaa sɩddd wã lebga bʋʋre. B sũy ra yaa noog wʋsgo, hal tɩ b nensã be laado. B ra bee tãensẽ wã n gũud b piisã, n yi be n zoe n wa. * Pe-kɩɩmbã waoong linga biigã roagdbã, la b togs-b-la yel-solemd b sẽn yã. B yeela biigã roagdb tɩ bãmb sẽn wa n be tãensẽ wã ne yʋngã, malɛk n puk n gom ne-ba. Wakat kãngã, a Zeova ziirã yãg n gũbg-b lame, tɩ malɛkã yeel-b tɩ rũndã bala, b roga Kiristã bɩ Mesi wã Betlehɛm. A yeelame tɩ b na n yãa biigã b sẽn vil ne pɛɛl n gãneg rũms koglgẽ. La rẽ poore, yel-solemd kãseng n maane. Malɛgs kʋʋng n wa n paas malɛkã tɩ b pẽg Wẽnnaam!—Luk 2:8-14.

¹⁵ Nin-kãensã bee bʋʋm b sẽn zoe n wa Betlehɛmmã. B sẽn  ta n yã biigã sẽn sɩd gãe rũmsã koglgẽ wã wa malɛkã sẽn togsã, tog n yɩɩ sũ-no-kãseng menga. B pa sĩnd n pa togs koe-noogã neb a taabã ye. B “togsa bi-kãng kibare . . . Nebã fãa sẽn wʋm bũmb nins pe-kɩɩmbã sẽn togsã, bãmb yɛɛsame.” (Luk 2:17, 18) Tũudmã taoor-dãmb ra pa nand pe-kɩɩm ye. La yaa vẽeneg t’a Zeova ra nanda nin-kãensã sẽn yaa nin-tals la b tũud-a wã. Pe-kɩɩmbã kaagrã maana a Maari bõe?

16. Wãn to la a Maari wilg t’a yaa ned sẽn nong n bʋgsd neere, tɩ rẽ sõng-a t’a tall tẽeb a vɩɩmã tõre?

¹⁶ Sãmbg kae t’a Maari rogmã yaams ra nan pa sa ye. Baa ne rẽ, a maaga a yĩng n kelg goamã sõma. La a pa kelg bal ye. B yeela kibarã pʋgẽ t’a “bĩnga bõn-kãens fãa a sũur pʋgẽ, n tagsd b yell daar fãa.” (Luk 2:19) A Maari ra yaa pag sẽn nong n bʋgsd neere. A ra miime tɩ malɛkã goam kelgr tara yõod wʋsgo. Yaa a Wẽnnaam a Zeova n dat n sõng-a t’a bãng biigã rogem yõodo, la a sẽn sɩd yaa ned ningã. Rẽ n so t’a kelg neere, la a bĩng goamã a sũurẽ, sẽn na yɩl n bʋgsd wakat fãa. Yaa rẽ n sõng a Maari n yɩɩd t’a tall tẽeb a vɩɩmã tõre.—Karm-y Hebre dãmb 11:1.

17. Bõe la d tõe n maan n kelg Wẽnnaam goamã neer wa a Maari?

¹⁷ Yãmb me na n maana wa a Maari bɩ? Biiblã pida ne goam sẽn tar yõod wʋsg a Zeova sẽn kɩt tɩ b gʋlse. La yaa d sã n kelgd neer la na n naf-do. Woto baoodame tɩ d karemd Biiblã wakat fãa. Yaa sebr sẽn yit Wẽnnaam nengẽ, tɩ d pa segd n karemd-a wa seb-zaalg ye. (2 Tɩm. 3:16) Tõnd me segd n bĩnga Wẽnnaam goamã d sũurẽ, n bʋgsd b zug wakat fãa wa a Maari. D sã n bʋgsd bũmb ning d sẽn karemd Biiblã pʋgẽ wã, n get d sẽn tõe n maan to-to n maneg n tũ a Zeova saglsã sõma, d paamda bũmb ning sẽn yaa tɩlae d tẽebã kengr yĩnga.

18. a) A Zezi peelmẽ, bõe la a Maari ne a Zozɛf maan-yã, tɩ wilg tɩ b tũu a Moiiz tõogã? b) A Maari ne a Zozɛf sẽn kõ bũmb ning wẽnd-doogẽ wã wilgda bõe b tarmã wɛɛngẽ?

¹⁸ Biigã rog tɩ rasem a nii, a Maari ne a Zozɛf tall-a lame  n tɩ kẽes bãong wa a Moiiz tõogã sẽn yetã, la b pʋd-a t’a Zezi, wa malɛkã sẽn da yeel-bã. (Luk 1:31) Biigã rogem rasem 40 daare, b tall-a lame n kẽng wẽnd-doogẽ wã Zerizalɛm. Taa kilo 10 ne Betlehɛm. B tɩ maana maoong a ma wã yɩlgr yĩnga, wa tõogã sẽn da yeelã. Yɩɩ maoong ning naong rãmbã sẽn da tõe n kõ wã, wal a yiib bɩ marwal bõoneg a yiibu. Baa b sẽn pa tõe n paam pe-raoog ne marwall n maan maoong wa roagdb a taabã sã n da kɩt tɩ yãnd tar-ba, b pa bas tɩ rẽ koms b raood ye. Sẽn yaa a soab fãa, b sẽn ta wã b sɩd paama raood kengre.—Maan. 12:6-8; Luk 2:21-24.

19. a) Gom-bʋs la a Simeõ togs a Maari, t’a bĩng rẽ me a sũurẽ? b) A Ann sẽn yã a Zezi wã, bõe la a maan-yã?

¹⁹ Nin-kẽem a ye yʋʋr sẽn yaa a Simeõ kolgame n togs a Maari goam a taaba, a sẽn da na n bĩng a sũurẽ. Wẽnnaam da yeela a Simeõ t’a na n yãa Mesi wã n yaool n maan yõore. Vʋʋsem sõngã sõng-a lame t’a bãng tɩ yaa biig a Zezi la fãagdã sẽn da tog n wa wã. A Simeõ leb n keooga a Maari tɩ daar n wat t’a na n yã toogo. A yeelame t’a Maari sũurã na n sãama wa b sẽn saas sʋʋg n kõs-a. (Luk 2:25-35) La baa gom-kãngã sẽn sãamd sũurã, tog n sõnga a Maari t’a tõog toog gomdã sẽn wa n na n pids yʋʋm pis-tã loogr poorã. A Simeõ sẽn gom n sa, no-rɛɛs-poak a ye yʋʋr sẽn yaa a Ann me yãa biig a Zezi,  la a sɩngame n gomd a yell ne neb nins fãa sẽn da gũud Zerizalɛm fãagrã.—Karm-y Luk 2:36-38.

20. Bõe n wilgd t’a Zezi roagdbã sẽn tall-a n kẽng wẽnd-doogẽ wã yaa bõn-sõngo?

²⁰ A Zozɛf ne a Maari sɩd maana neere, b sẽn tall b biigã n kẽng a Zeova roogẽ wã Zerizalɛmmã. B sẽn maan bũmb ningã kɩtame t’a Zeova roogẽ wã kẽnd na n wa lebg b biigã me minungu. B sẽn wa wẽnd-doogẽ wã, b kõo a Zeova b sẽn tõe, la b paama sagls la raood kengre. Yaa vẽeneg t’a Maari sẽn wa n yit be baraarã t’a tẽebã pãng paasame, t’a sũurã pid ne Wẽnnaam goam a sẽn na n bʋgs la a taas neb a taaba.

21. Bõe la d tõe n maan n tõog n paam tẽeb sẽn tar pãng wa a Maari?

²¹ Rũndã-rũndã, d sẽn ne roagdb sẽn tũud mak-sõng ning a Zezi roagdbã sẽn kõ wã sɩd noom-d-la wʋsgo. Roagdb nins sẽn yaa a Zeova Kaset rãmbã modgdame n talld b kambã n kẽnd tigissã wakat fãa. Tigissã zĩigẽ, b maanda b sẽn tõe, n kengd b saam-biisã raood ne b no-goamã. B sẽn wat n na n kuilã tɩ b paama raood kengre, n tar sũ-noogo, tɩ b sũyã me pid ne Wẽnnaam goam b sẽn na n taas neb a taaba. Ad d sẽn paamd n tigimd ne nin-kãensã wã sɩd noom-d-la wʋsgo! Bɩ d ket n maand woto, tɩ wa a Maari, tõnd me tẽebã pãng na n tara paasgo.