1, 2. a) Zu-loe-bʋs la neb wʋsg tar rũndã-rũndã, la rẽ wata ne bõe? b) Ezayi 41:10, 13 wilgdame tɩ y tõe n basa y yam ne bõe?

SAAM-BI-POAK sẽn yaa wakat fãa so-pakda, t’a sɩdã yaa kãsem-soab yeela woto: “Baa mam sẽn da wɩngd ne a Zeova tũubã, kaoosa yʋʋm tɩ m pa tar sũ-noogo, n da maand yɩɩr wakat fãa. Kɩtame tɩ m da mi n pa gõe, tɩ m da wae n bẽedẽ, la kɩt me tɩ m moor da pa noom ne nebã ye. Wakat ning menga, m komsda raood zãnga.”

² Yãmb wʋmda d saam-bi-poakã toogã bɩ? Dũni ning pʋgẽ d sẽn vɩ wã yaa a Sʋɩtãan n so. Rẽ n so tɩ zu-loees wʋsg beẽ, n tõe n kɩt tɩ d maand yɩɩre, wall d pʋd n koms raoodo. Yɛlã mi n wa kɩtame tɩ d yaa wa ned b sẽn balg t’a pa tõe n kẽng ni ye. (Yel. 12:25) Zu-loe-bʋs n tõe n wa koms y raood woto? Tõe n yɩɩ y ned kaalem, bã-kɛgenga, vɩɩmã sẽn lebg toog tɩ yɩl n ges y zakã rãmb yell pa nana wã, pa rẽ bɩ b sẽn namsd-y y tũudmã yĩnga. Woto fãa tõe n waa ne yɩɩre, n koms y raoodo, wall pʋd n kɩt tɩ y pa le tar sũ-noog ye. La y tõe n kɩsa sɩd tɩ Wẽnnaam na n tẽega a nug n sõng-yã.—Karm-y Ezayi 41:10, 13.

3, 4. a) Biiblã pʋgẽ, b sã n mi n gom ninsaal yĩngã will ning yelle, yaa sẽn na n bilg bõe? b) Bõe n tõe n wa kɩt tɩ lebg wa d nusã pãng sɛɛme?

³ Biiblã pʋgẽ, b mi n goma ninsaal yĩngã will ning yelle, tɩ yaa sẽn na n bilg ned tõogo, a zʋgdo, wall a tʋm-tʋmdɩ. Wala  makre, b mi n goma “nus” bɩ “kams” wall “sũur” yelle. Pĩnd Biibl-dãmbã pʋsẽ, b mi n yeelame tɩ b “kenga ned nusi.” B lebga rẽ moorã Biibl-dãmb pʋgẽ tɩ b “zẽk kams sẽn yɛ,” wall “keng sũuri.” Woto rat n yeelame bal tɩ b kenga a soabã raoodo, n paas-a pãnga, n kɩt t’a tʋll n maan bũmbu. (1 Sãm. 23:16; Ɛsd. 1:6) Leb n tõe n dat n yeelame t’a soabã paama pɛlg kengre, n kɩs sɩd t’a beoog na n yɩɩ neere.

⁴ Wakat ning me, Biiblã yetame tɩ ned “nus pãng sɛɛme,” t’a “nus kiime,” pa rẽ bɩ a “kamsã yɛɛme,” tɩ rat n yeel bal t’a soabã komsa raood fasɩ, wall t’a pa le tẽed manegr ye. (2 Kib. 15:7; Ebre. 12:12) Y sã n wa tar zu-loees n maand yɩɩr wʋsgo, pa rẽ bɩ y neẽ tɩ boogda yãmb ne a Zeova zoodã, tõe n komsa y raood zãnga. Wakat kãnga, ãnda nengẽ la y tõe n paam raood kengre? Bõe n na n sõng-y tɩ y keng y sũur n kell n tũ Wẽnnaam ne sũ-noogo?

5. a) Zu-loees sasa, tõe tɩ d na n maana wãna, la bõe la d segd n tẽege? b) Bõe la d na n tẽeg sõs-kãngã pʋgẽ, la bõe yĩnga?

⁵ Karm-y Sofoni 3:16, 17. Y sã n wa tar zu-loees bɩ y ra maan rabeem tɩ looge, la y ra koms raoodo, n lebg wa ned nus sẽn ki n pa tõe n maan baa fʋɩ ye. D Ba a Zeova sẽn nong tõndã yeta yãmb tɩ y ‘sik y yɩɩrã fãa n bas ne bãmba.’ (1 Pɩy. 5:7) A Zeova na n gesa tõnd yell wakat fãa, wa a sẽn ges Israyɛll nebã yellã. A ra kɩtame t’a Ezayi yeel-b woto: “Sẽn-Ka-Saab nugã ka koɛɛg n ka tõe n fãag tõnd ye.” (Eza. 59:1) Sõsgã pʋgẽ, d na n tẽega Biiblã kibay a tãabo. Yaa kibay sẽn wilgd vẽeneg t’a Zeova rat n sõnga sẽn tũud-b yẽ wã, la t’a sɩd tõe n sõng-b lame tɩ b paam pãng n maan a raabã baa zu-loe-kɛgems sasa. Kiba-kãens na n kenga y raoodo.

6, 7. Israyɛll nebã sẽn tõog Amalɛk rãmbã wilgda tõnd bõe?

⁶ Israyɛll nebã sẽn yi yembd Ezɩptã poor bilfu, Amalɛk nebã yika zabr ne-ba. A Moyiiz yeela a Zozue sẽn da yaa raood soabã t’a lʋɩ Israyɛll tãb-biisã taoor tɩ b tɩ zabe, la yẽ mengã peeg a Aarõ ne a Ʋʋr tɩ b tɩ rʋ tãn-bil sẽn pẽ zabrã zĩigẽ. Be, b ra nee zabrã. La rẽ yĩnga, rap a tãabã sẽn kẽng tãngã zugã yaa sẽn na yɩl n põs zabrã, b sẽn zoet rabeem yĩng bɩ? Ayo!

⁷ Wẽnnaam sẽn kɩt t’a Moyiiz maan woto wã, sõngame tɩ Israyɛll nebã tõog Amalɛk rãmbã. Tãngã zugã, a Moyiiz zẽka Wẽnnaam dasaarã ne a nus a yiibã, n tees saasã. A sã n zẽk a nusã, Israyɛll dãmbã tõogdame. La a nusã sã n wa ki t’a siki, Amalɛk rãmbã tõogdame. A Aarõ ne a Ʋʋr maana bũmb tao-tao n na n sõng a Moyiiz. B rɩka kugr n kõ-a t’a zombe, tɩ bãmb b yiibã be a goabg la a rɩtg n teend a nusã, sẽn na yɩl tɩ ra ki t’a sik ye. Woto, a Moyiiz nusã kengame, hal tɩ ta wĩndgã kõom. Wẽnnaam nugã sẽn tar pãngã yĩnga, Israyɛll nebã tõoga zabrã!—Yik. 17:8-13.

8. a) Etiopi nebã sẽn wa n na n zab ne Zida soolmã, a Aaza maana wãna? b) Wãn to la d tõe n tũ mak-sõng ning a sẽn kõ-dã?

⁸ Rĩm a Aaza wakatẽ wã me, a Zeova maana bũmb sẽn wilg vẽeneg t’a nug pa koɛɛg n pa tõe n sõng a nebã ye. Biiblã kibay wʋsg n gomd sodaas kʋʋng sẽn kẽng zabr yelle, la b fãa sʋkã, yaa Etiopi ned a Zeera sodaasã sõor n yɩɩda. A sẽn wa n na n zab ne a Aaza wã, a ra tara sodaas milyõ a ye sẽn mi zabr sõma. B sõorã ra yɩɩda a Aaza sodaasã naoor a yi. Rẽ yĩnga, a Aaza maana yɩɩr la rabeem, n koms raoodo, tɩ lebg wa a nusã kiime n  pa tõe n maan bũmb bɩ? Ayo! Zĩig pʋgẽ, a pʋʋsa a Zeova, n kos sõngre. Wõnda Wẽnnaam nin-buiidã ra pa tol n tõe n tõog Etiopi nebã ye. La ‘Wẽnnaam tõee bũmb fãa.’ (Mat. 19:26) A Aaza sẽn da ‘kell n loee a meng zãng ne a Zeova wã,’ a Zeova sõng-b-la ne a pãn-kãsengã tɩ b tõog Etiopi nebã hal tɩ Biiblã yet tɩ “bãmb zoeeme.”—2 Kib. 14:7-12; 1 Rĩm 15:14.

9. a) Bõe n da tõe n gɩdg a Neemi t’a pa baas Zerizalɛm lalgã meebo, la bõe yĩng t’a tõog tʋʋmdã? b) A Neemi sẽn pʋʋsã, bõe la Wẽnnaam maan-yã?

⁹ La a Neemi wakatẽ wã yẽ? Mams-y n ges-y-yã a sũ-sãangã, a sẽn wa n ta Zerizalɛm n yã yɛlã sẽn da yaa to-to wã. Tẽn-yagsã sẽn yaa bɛɛbã kẽesa zʋɩf-rãmbã rabeem tɩ b bas Zerizalɛm lalgã meebo. Neb ra kae n kogend tẽngã ye. Sẽn paase, zʋɩf-rãmbã ra komsa raood zãnga. A Neemi maana wãna? A komsa raoodo, n lebg wa ned nus sẽn ki t’a pa tõe n maan baa fʋɩ bɩ? Ayo! A teega a Zeova wakat fãa wa a Moyiiz ne a Aaza la pĩnd wẽn-sakdb a taabã. A pʋʋsa a Zeova n kos sõngre, t’a Zeova sɩd sõng-a. Wẽnnaam kenga zʋɩf-rãmbã pɛlg ne a “pãn-kãsengã,” la ne a “nug sẽn tar pãngã.” (Karm-y Neemi 1:10; 2:17-20; 6:9.) Yãmb kɩsa sɩd tɩ rũndã-rũndã me, a Zeova ket n sõngda a nin-buiidã ne a “pãn-kãsengã” la ne a “nug sẽn tar pãngã” bɩ?

10, 11. a) Bõe la a Sʋɩtãan maand n dat tɩ d lebg wa neb nus sẽn ki? b) A Zeova tũnugda ne bõe n kõt tõnd pãng la raoodo? d) Wãn to la bãngr ning d sẽn paamd a Zeova nengẽ wã nafd yãmba?

¹⁰ A Sʋɩtãan pa na n tol n wa koms raood n pa le namsd tõnd ye. A raabã yaa tõnd bas bũmb nins fãa d sẽn maand Wẽnnaam tũudmã yĩngã. A tũnugda ne goosneema rãmbã, tũudmã taoor dãmb la sɩdã kɩɩsdba, n yelgd ziri buud toor-toor la a namsd tõndo. Yaa sẽn na yɩl n koms tõnd raood tɩ d lebg wa neb nus sẽn ki, n bas koɛɛgã moonego. La a Zeova tõe n kenga d raoodo. A pʋd n dat n kenga d raoodo. A kõta tõnd a vʋʋsem sõngã, tɩ d paamd pãnga. (1 Kib. 29:12) Rẽnd yaa tɩlɛ tɩ d kot Wẽnnaam vʋʋsem sõngã, n tõog n zab ne a Sʋɩtãan la ne a dũniyã. (Yɩɩn. 18:40; 1 Kor. 10:13) Segdame me tɩ d pʋʋsd Wẽnnaam barka, a sẽn kõ tõnd Biiblã tɩ sõngd tõndã. Tags-y n ges-y bũmb nins me d sẽn bãngd tõnd sɛbã pʋgẽ kiuug fãa wã. Yaa b sẽn wa n lebs n met Zerizalɛm wẽnd-doogã la b togs goam nins sẽn be Zakari 8:9, 13 wã. (Karm-y-yã) Baasgo, gom-kãens ket n tõe n sõnga tõnd rũndã-rũndã.

¹¹ A Zeova tũnugda ne d tigissã, tigis-kãsemsã, la siglgã lekoll-dãmbã n kõt tõnd pãng la raoodo. Bãngr ning d sẽn paamdã sõngda tõnd tɩ d tõe n tũ Wẽnnaam ne yam-sõngo, la d bãng n yãk d sẽn na n maan n teel Rĩungã, la d tõog n tʋm tʋʋm nins fãa a Zeova sẽn bobl tõndã. (Yɩɩn. 119:33) Yãmb baooda pãng ning d sẽn paamd a Zeova zãmsgã maasem yĩngã ne y sũur fãa bɩ?

12. Bõe la ned kam fãa segd n maan n paam pãng la raoodo?

¹² A Zeova sõnga Israyɛll nebã tɩ b zab ne Amalɛk rãmbã la Etiopi rãmbã n tõoge. A leb n sõnga a Neemi ne a zʋɩf-taasã tɩ b tõog n baas Zerizalɛm lalgã meebo. Dẽnd a na n kõo tõnd me pãng tɩ d kell n moon koɛɛgã, baa zu-loeesã sã n kɩt tɩ d maand yɩɩre, baa nebã sẽn mi n pa rat n kelg koɛɛgã, la baa b sã n gɩdg tʋʋmdã. (1 Pɩy. 5:10) D miime t’a Zeova pa na n maan yel-solemd tɩ d zu-loeesã tiig n sa ye.  A wilga ned kam fãa sẽn segd n maane, t’a tũ ne rẽ n sõng-a. Wala makre, d segd n karemda Biiblã daar fãa, n segend tigissã semen fãa la d kẽnd-b n pa vaandẽ, n zãmsd Biiblã, n maand zak pʋgẽ Biibl zãmsgã n pa vaandẽ, la d wɩngd ne pʋʋsgo. D ra tol n bas tɩ baa fʋɩ tiis-du, tɩ d pa maan bũmb nins a Zeova sẽn dat tɩ d maan t’a tũnug ne rẽ n kõ-d pãng la raoodã ye. Y sã n wa mik tɩ baa yaa bõn-kãensã a ye la y pa le maand ne yẽesem, bɩ y pʋʋs a Zeova n kos sõngre. Rẽ, y na n yãame t’a vʋʋsem sõngã na n ‘kõo yãmb ratem la pãng tɩ y maan wa sẽn zemsã.’ (Fili. 2:13) La bõe la y tõe n maan n keng y taabã raoodo?

13, 14. a) Bõe n sõng saam-biig t’a paam raood la pãnga, a pagã kaalem poore? b) Bõe la d tõe n maan n keng d taabã raoodo?

¹³ A Zeova kõo tõnd tẽed-n-taas sẽn be dũniyã gill zug sẽn nong tõndo, n tõe n keng d raoodo. Tʋm-tʋmd a Poll sagla kiris-nebã tɩ b sõng b tẽed-n-taasã. A yeela woto: “Bɩ y zẽk kams nins sẽn yɛ wã, la rũm nins sẽn ki wã. Bɩ y naoã tũ so-tɩrse.” (Ebre. 12:12, 13) Pipi kiris-nebã wakate, b wʋsg sɩd paama sõngr a woto. Rũndã-rũndã me, d paamda sõngre. Ad makr sẽn wilgd rẽ. Saam-biig a ye pag n maan kaalem, tɩ zu-loees a taab me nams-a wʋsg wakat kãnga. A yeelame: “Kɩtame tɩ m bãng tɩ pa tõnd n yãkd d zu-loeesã, b sẽn na n kaoos to-to wã, la wakat ning b sẽn na n paam-dã ye. Zu-loeesã ra wõnda koom sẽn dat n dɩ-ma, la pʋʋsgã ne Biiblã zãmsgã sõnga maam tɩ m dug n yi. M tẽed-n-taasã me sõng-m lame. Mam bãngame tɩ d segd n mao n talla zood sõma ne a Zeova nand tɩ d paam zu-loe-kɛgemse.”

¹⁴ Israyɛll nebã sẽn wa n zabd ne Amalɛk rãmbã, a Aarõ ne a Ʋʋr yalsa a Moyiiz goabg la a rɩtgo, n teel a nusã. Tõnd me tõe n tags n gesa d sẽn na n maanega, n sõng d taabã la d teel-ba. Ãnd dãmb la d tõe n sõnge? D tõe n sõnga sẽn kʋʋl-bã, sẽn namsd-b ne bãasã, neb nins sẽn yaa b ye n tũud a Zeova tɩ b zakã rãmb namsd-bã, sẽn vɩ-b b yembrã, la neb nins sẽn namsd b ned kaalem yĩngã. D leb n tõe n sõnga kambã la kom-bɩɩsã. Bala nebã pirsd-b lame n dat tɩ b maan sẽn pa segde, wall b karem karen-bɛda, pa rẽ bɩ n bao tʋʋmd sẽn na n kɩt tɩ b paam arzɛk la ziiri. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Bao-y y sẽn tõe n maan n wilg tɩ y taabã yell pak-y lame, y sã n wa be ne-b Rĩungã roogẽ, koɛɛgã mooneg sasa, pa rẽ bɩ y sã n wa bool-b tɩ y na n naag taab n dɩ, la baa y sã n wa sõsd ne-b telefõnnẽ.

15. D goamã sã n kengd raoodo, wãn to la tõe n naf d tẽed-n-taasã?

¹⁵ A Aaza sẽn tõog Etiopi nebã hal tɩ yɩ tõogr sẽn sek rabeemã, Wẽnnaam no-rɛɛs a Azariya yeela yẽ ne nin-buiidã bũmb sẽn maneg n paas b raoodo. Ad a sẽn yeelã: “Keng-y y sũuri, la y ra boog y raood ye. Bala, tʋʋm ninsã fãa yãmb sẽn maandã na n paama keoore.” (2 Kib. 15:7) Rẽ kenga a Aaza raoodo, t’a maan bũmb wʋsg n kɩt tɩ tũudum hakɩɩkã lebg n paam pãnga. Yãmb me sã n gomd goam sẽn kengd y taabã raoodo, tõe n kɩtame tɩ b wɩng ne a Zeova tũubu. (Yel. 15:23) Tigissã sasa, y sã n paam weer n na n gom bɩ y tẽeg tɩ goam sẽn kengd raood nafda y taabã hal sõma.

16. Bõe la kãsem-dãmbã maanda, n dɩkd a Neemi togs-n-taare? Wilg-y y tẽed-n-taas sẽn zoe n keng yãmb raood to-to.

¹⁶ Ne a Zeova sõngre, a Neemi ne a zʋɩf-taasã paama pãng la raoodo, n me  Zerizalɛm lalgã n baas rasem 52 pʋgẽ bala. (Nee. 2:18; 6:15, 16) A Neemi pa ges tʋʋmdã yell bal ye. Yẽ mengã naag n tʋmame. (Nee. 5:16) Rũndã-rũndã me, kãsem-dãmb wʋsg rɩkda a Neemi mak-sõngã, n naagd n met siglgã roto, n get b yelle, la b naagd n pɩɩsd Rĩungã roog la b pekd-a. Sẽn paase, b mi n tɩ kaaga d tẽed-n-taas nins sẽn maand yɩɩr zu-loeesã yĩngã, wall b naag-b n moon koɛɛgã. Woto fãa yaa sẽn na n keng b raoodo.—Karm-y Ezayi 35:3, 4.

17, 18. D sã n wa tar zu-loees n maand yɩɩre, d tõe n kɩsa sɩd ne bõe?

¹⁷ D sã n naagd d tẽed-n-taasã n tʋmdẽ, paasda d zems-n-taarã pãnga. Sõngdame me tɩ d paam zo-rãmb hakɩɩka, la kɩtdẽ tɩ d fãa maneg n tẽed bark nins Wẽnnaam Rĩungã sẽn na n wa ne wã. D sã n kengd d taabã raoodo, sõngd-b lame tɩ b tõog n mao ne b zu-loeesã, la b bas b yam tɩ beoog na n yɩɩ neere. Leb n kengda tõnd mengã raoodo, tɩ d tagsd manegrã sẽn watã yell n yɩɩda.

¹⁸ D sã n tẽegd kibay sẽn wilgd a Zeova sẽn sõng neb sẽn tũ-a pĩnd wẽndẽ, kengda d tẽebã, tɩ d maneg n kɩs sɩd ne-a. Woto yĩnga, y sã n wa tar zu-loɛɛga, n maand yɩɩre, bɩ y ‘ra bas tɩ y nus pãng sɛ ye.’ Kɩs-y sɩd tɩ y sã n pʋʋs a Zeova n kos sõngre, yẽ nugã pãng sẽn ka to wã yĩnga, a na n kõ-y la pãng la raoodo, tɩ y tõog toog n tãag wakat ning Rĩungã sẽn na n wa ne bark buud toor-toorã.—Yɩɩn. 73:23, 24.